Kết luận này được đưa ra sau cuộc họp giữa GS Phan Thanh Sơn Nam (trưởng khoa Kỹ thuật Hoá học), Hội đồng khoa học khoa Kỹ thuật Hoá học và lãnh đạo Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP HCM). Cuộc họp diễn ra sau khi ông Nam bị một tài khoản người dùng tố "gian lận trong nghiên cứu" trên trang Bách khoa toàn thư mở (Wikipedia).
Sáng 18/3, đại diện Đại học Bách khoa cho biết, trường kết luận rằng, một số bài báo khoa học của nhóm ông Nam đã xảy ra tình trạng dữ liệu (ảnh phổ) của bài báo sau trùng với bài báo trước. Các dữ liệu này đều do chính nhóm nghiên cứu thực hiện trong thời gian dài.
Nhóm nghiên cứu gồm nhiều thành viên với các vai trò khác nhau, từ tiến hành thực nghiệm, thu thập, sắp xếp dữ liệu. Ông Nam trong vai trò trưởng nhóm sẽ kiểm tra lần cuối trước khi công bố nhưng trong quá trình thực hiện vẫn để xảy ra sai sót.
Nhóm nghiên cứu đã liên hệ với Ban biên tập các tạp chí và đã được chấp nhận cho chỉnh sửa. Họ đang kiểm tra, thu thập lại dữ liệu để đính chính các nội dung, đồng thời rà soát tổng thể các bài báo đã xuất bản để đảm bảo chất lượng và tính chính xác. Nhóm nghiên cứu của GS Nam cũng thêm nhiều nhà nghiên cứu là các tiến sĩ để kiểm tra chéo dữ liệu giữa các nhóm nhỏ bên trong.
Sau sự việc trên, trường Đại học Bách khoa yêu cầu các nhóm nghiên cứu khác rà soát các công bố khoa học và quy trình thực hiện để tránh các sai sót có thể xảy ra. Quy định, quy trình về công bố khoa học ở các cấp hội nghị khoa học, trích dẫn, xuất bản sẽ được củng cố.
GS Phan Thanh Sơn Nam trong lễ trao giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2017. Ảnh: Bộ Khoa học và Công nghệ.
Hồi tháng 2, một người dùng trên Wikipedia liên tục chỉnh sửa bài viết "Phan Thanh Sơn Nam", trong đó có nội dung tố ông "gian lận kết quả nghiên cứu bằng cách tái sử dụng cùng một phổ cộng hưởng từ của cùng một lần đo cho nhiều kết quả khác nhau trong một số bài báo khác nhau không liên quan". Các bài báo được tìm thấy xuất bản từ năm 2014 đến 2020.
Hiện trên Wikipedia không còn thông tin do tài khoản không trích được nguồn tin cậy và vi phạm chính sách. Bài viết về GS Phan Thanh Sơn Nam cập nhật được chỉnh sửa lần cuối vào ngày 11/3.
Vài ngày sau, GS Phan Thanh Sơn Nam xác nhận một số công bố của nhóm xảy ra tình trạng phần phụ lục (SI) của bài báo này có một số phổ NMR (phổ cộng hưởng từ hạt nhân, một phương pháp bổ sung quan trọng với hóa học hữu cơ) giống với NMR trong phần phụ lục của bài khác của chính nhóm này.
Lỗi này xảy ra trong phần phụ lục - tức phần thông tin hỗ trợ cho bài báo chính, không phải phần chính của bài báo. Hiện nhóm đang rà soát, đặt lại hóa chất để thí nghiệm và phân tích NMR lại, sau đó gửi các tạp chí cho đăng bản đính chính cho phần SI của 4 bài báo.
Ông thừa nhận sai khi bài báo khoa học có hình ảnh hay dữ liệu giống bài báo khác trong chính nhóm mình, dù chỉ trong phần phụ lục.
Theo GS Nam, trong 4 bài báo bị phát hiện sai sót, ông trực tiếp viết phần phụ lục. Sau đó, một người hướng dẫn khác trong nhóm chịu trách nhiệm kiểm tra trước khi tới trưởng nhóm - tức ông Nam đọc lần nữa. Để cẩn thận hơn, nhóm nghiên cứu đã phân công 2 người kiểm tra, song vẫn không tránh khỏi sai sót.
Với tư cách trưởng nhóm nghiên cứu, ông Nam xin lỗi cộng đồng vì đã tổ chức nhóm nghiên cứu không tốt, không hướng dẫn học trò kỹ lưỡng để xảy ra các lỗi trên. "Bao nhiêu bằng cấp, bao nhiêu kinh nghiệm, thì tôi cũng cần học thêm cách làm việc cho nghiêm túc hơn nữa. Đây là kinh nghiệm xương máu của nhóm nghiên cứu", ông cho biết.
GS Phan Thanh Sơn Nam 44 tuổi, quê Bà Rịa - Vũng Tàu, là nhà khoa học lĩnh vực Kỹ thuật hóa hữu cơ. Hướng nghiên cứu chính của ông là tổng hợp hữu cơ trong điều kiện hoá học xanh và xúc tác cho tổng hợp hữu cơ. Ông được biết đến là người trẻ nhất được phong học hàm giáo sư trong năm 2014 khi mới 37 tuổi. Ông cùng cộng sự đã công bố hơn 100 bài báo khoa học trên các tạp chí uy tín.
Năm 2017, GS Nam được trao giải thưởng Tạ Quang Bửu. Một năm sau, tạp chí Asian Scientist của Singapore bình chọn ông là một trong 100 nhà khoa học hàng đầu châu Á trong năm 2018 với những đóng góp nổi bật cho cộng đồng khoa học. Cùng năm này, ông là một trong 10 nhà khoa học ở Việt Nam có tên trong danh sách 100.000 nhà khoa học có số lượng trích dẫn nhiều nhất thế giới.
GS Nam là ủy viên Hội đồng liên ngành Hóa học - Công nghệ thực phẩm, thuộc Hội đồng giáo sư nhà nước.