"Tôi đã vô cùng sợ hãi khi phát hiện ra mình có thai", Hương nói. "Tôi nghĩ rằng nếu được giáo dục về tình dục an toàn, chúng tôi đã không rơi vào cái bẫy này".
Hương không phải là trường hợp duy nhất. Sự thiếu giáo dục giới tính tại nhà và tại trường học đã dẫn đến việc nhiều người trẻ Việt Nam dựa vào phá thai như một hình thức kiểm soát sinh sản, các chuyên gia nói.
Hướng dẫn sử dụng bao cao su trong một tiết học giáo dục giới tính ở trường THPT Nguyễn Tất Thành (Hà Nội). Ảnh: AFP.
"Thảo luận về sex dường như vẫn là một điều nhạy cảm", Linh Hoang, 23 tuổi nói. Cô là người đang thực hiện nhiệm vụ thay đổi quan điểm đã lỗi thời này tại một đất nước vốn không quen với việc thảo luận cởi mở về sex và bản dạng giới tính (gender identity - cảm nhận của một người về giới tính của chính họ).
Việt Nam là một đất nước có dân số trẻ, các giá trị tình dục đã vượt qua các rào cản bảo thủ với các ứng dụng hẹn hò, bao cao su, thuốc tránh thai... dễ dàng có sẵn. Tuy nhiên, khoảng cách thế hệ đã khiến những người trẻ tuổi không có thông tin và sự hỗ trợ cần thiết, khi đời sống tình dục của họ phát triển.
> Cô giáo dạy cách sử dụng bao cao su thu hút cộng đồng
Theo Linh, không khó để tránh thai ở Việt Nam, nhưng sự kỳ thị xã hội xung quanh việc làm đó vô cùng nặng nề. Cô nhận định, các phụ huynh né tránh các chủ đề tình dục, trong khi xã hội "không có ý tưởng về giáo dục giới tính và làm thế nào để thực hiện điều đó". Linh nhớ lại việc giáo viên sinh học của cô đã cố gắng lảng tránh những câu hỏi về sinh sản mà không có những giải thích phù hợp về quan hệ tình dục cho nhóm trẻ 13 tuổi, những trẻ hoàn toàn thiếu kiến thức về điều này.
Cùng với ba người bạn ở độ tuổi 20, Linh hiện điều hành một chương trình giới tính tên gọi WeGrow Edu có trụ sở hoạt động tại Hà Nội, nơi họ trữ những hộp quà chứa đầy băng vệ sinh, que thử thai, bao cao su, cũng như những hướng dẫn quan trọng về cách sử dụng, cũng như khi nào thanh thiếu niên có thể dùng chúng. Từ các buổi thuyết trình về cách làm thế nào sử dụng bao cao su tới những thảo luận về vai trò giới, các lớp học của WeGrow Edu nhằm mục đích cung cấp thông tin cho giới trẻ Việt Nam.
Trong suốt nhiều thập kỷ, Việt Nam thực thi chính sách hai con, nhưng lại có rất ít các thông tin toàn diện về sức khỏe sinh sản và không được tiếp cận với các dịch vụ kế hoạch hóa gia đình miễn phí. Điều này dẫn đến việc Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ phá thai cao nhất thế giới, theo viện Alan Guttmacher - một tổ chức phi lợi nhuận về sức khỏe tình dục.
Giờ đây, bao cao su rất rẻ và có sẵn ở hầu hết các siêu thị và nhà thuốc. Trong khi đó, viên tránh thai - thứ thường phải có chỉ định của bác sĩ, được bán tràn lan tại các hiệu thuốc. Theo các chuyên gia kế hoạch hóa gia đình, tỷ lệ phá thai hiện nay đã giảm, nhưng vẫn ở mức cao. Năm 2019, con số này giảm xuống con 12, nhưng UNFPA cho biết con số thực tế được cho là cao hơn, do một phần tư các vụ phá thai diễn ra tại các cơ sở tư nhân.
Hương (tên giả để bảo vệ danh tính nhân vật), cho biết cô không biết phải làm gì khi phát hiện mình mang thai lần đầu ở tuổi 16, sau khi quan hệ tình dục với một người bạn. Sau đó, cô đã phải nhờ một người bạn lớn tuổi hơn giúp đỡ: "Việc đó thật sự rất đau. Sau đó, tôi cảm thấy bất an và trống rỗng", cô nói về việc đi xử lý cái thai tại một cơ sở tư nhân. Hương sau đó biết thêm một chút về các biện pháp tránh thai khi hẹn hò với bạn trai của mình, nhưng điều đó không đủ để ngăn việc cô nhỡ mang thai lần thứ hai ở tuổi 18. Khi này, cô đã biết sử dụng thuốc phá thai để bỏ cái thai.
Linh Hoàng - đồng sáng lập chương trình WeGrow Edu. Ảnh: AFP
Nguyễn Văn Công, một bác sĩ 33 tuổi - người sáng lập chương trình giáo dục sức khỏe tên gọi "We Are Grown Up" nói rằng đội ngũ của anh đã dạy cho hàng ngàn học sinh về tình dục an toàn và kiểm soát sinh đẻ để chống lại xu hướng đáng lo ngại, trong đó "phá thai được coi là một giải pháp tránh thai".
Trong khi xã hội đã dần trở nên dễ dãi hơn, những người trẻ dần bỏ qua suy nghĩ rằng quan hệ tình dục trước hôn nhân là điều cấm kỵ. Công ty rằng cha mẹ và thầy cô giáo vẫn là những đối tượng luôn sợ hãi thảo luận về chủ đề này, vì e sợ khuyến khích các hoạt động tình dục.
WeGrow Edu, tổ chức hoạt động nhờ tài trợ một phần từ Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, hiện làm việc với khoảng 20 trường đại học tại Hà Nội.
Bên cạnh các hộp quà tặng bao gồm các biện pháp tránh thai cho thanh thiếu niên, họ cũng có những cuốn sách giải thích về giới tính, dành cho trẻ em ở độ tuổi từ 4 tuổi trở lên. Giá mỗi chiếc hộp quà như vậy khoảng 50 USD, và trong khi mức giá này cao hơn so với khả năng của đa phần phụ huynh Việt Nam, Linh cho biết, nhu cầu lại rất lớn. "Ngay cả những người bạn của tôi, khi lần đầu nhận hộp quà, họ cũng thú nhận rằng đây là lần đầu tiên họ động vào chiếc bao cao su", cô nói.
Thùy Linh (Theo AFP)