Nằm trong khuôn khổ Liên hoan phim Việt Nam 2015, chiều 4/12 tại Nhà hát TP HCM, buổi giao lưu với các nghệ sĩ gạo cội của điện ảnh Việt Nam được tổ chức. Góp mặt trong sự kiện này có nhiều nghệ sĩ từng tỏa sáng trên màn ảnh rộng thập niên 1960 - 1980 với những vai diễn để đời trong các phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Biệt động Sài Gòn, Nổi gió, Mối tình đầu, Con chim vành khuyên, Chị Dậu, Mùa gió chướng...
Ký ức về thời kỳ đóng phim gian khó của các nghệ sĩ là câu chuyện gây xúc động với khán giả TP HCM.
Từ quá khứ gian khổ nhưng vinh quang này, NSND Thế Anh, Trà Giang, Minh Châu, Như Quỳnh hay thế hệ trẻ hơn như Bùi Bài Bình đều đưa ra kết luận: Để có những bộ phim hay có sức sống qua nhiều thế hệ, ngoài kịch bản hay, tài năng và sự xả thân của đạo diễn, các diễn viên cần có quá trình đào tạo, rèn luyện và trải nghiệm gian khổ mới diễn cho ra thần thái, cá tính nhân vật.
Điện ảnh Việt Nam có những nhân vật điển hình như Chí Phèo, chị Tư Hậu, Trung úy Phương, ni cô Huyền Trang... Các diễn viên vào những vai này từng học tập 5 năm về diễn xuất với chuyên gia nước ngoài và còn phải đi thực tế bối cảnh tới vài ba tháng mới được diễn xuất trước máy quay.
Từ phải qua: nghệ sĩ Thế Anh, Thùy Liên, Trà Giang, Đoàn Dũng, Anh Thái.
NSND Trà Giang kể để có được câu chuyện xúc động và những thước phim đẹp trong phim Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, đạo diễn Hải Ninh và biên kịch Hoàng Tích Chỉ nhiều lần đạp xe ròng rã hàng tháng trời từ Hà Nội vào tuyến lửa Vĩnh Linh (Quảng Trị) để lấy tư liệu xây dựng cốt truyện. Trà Giang dành nhiều thời gian cho việc tập đi đứng, nói năng, cả cách nằm võng, đan lưới cho đạt yêu cầu “địa phương hóa” mà đạo diễn đề ra. Để có cảnh quay cuộc họp chi bộ giữa sông, bà mất cả tuần tập chèo thuyền thúng trên dòng Nhật Lệ.
Nghệ sĩ Đoàn Dũng, người đóng vai Vệ trong Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, chia sẻ Trà Giang đã thâm nhập bốn bệnh viện, trực tiếp chứng kiến tất cả ca đẻ của các bệnh viện đó để lấy tư liệu cho một phân đoạn trong phim. "Cuối cùng, Trà Giang đã lột tả thành công hình ảnh người phụ nữ đau đẻ trên phim sau khi chứng kiến nhiều phụ nữ sinh con trong bệnh viện. Khi đó cô ấy mới 20 tuổi, chưa lập gia đình", Đoàn Dũng nói.
Trong phim Mối tình đầu, NSND Thế Anh vào vai một chàng trai hư hỏng nghiện ma túy. Để nhập vai thành công, ông phải vẽ lên cánh tay nhiều hình xăm rồi lang thang hàng tuần trên phố Hàm Nghi (TP HCM) để quan sát điệu bộ, cử chỉ, ngôn ngữ của những giang hồ đường phố.
"Ở ngoài Bắc, tôi chỉ quen đi xe Minsk nhưng vào Sài Gòn, đạo diễn bắt tôi phải học lái Honda 67 lạng lách trên đường phố. Tôi mất hàng tháng trời tập đi xe 67 trên phố Nguyễn Huệ, đi thành thạo rồi mới được diễn trước ống kính. Ngày đó mất cả chỉ vàng mới quay được một phân đoạn nên không có chuyện quay nhiều đúp cho một cảnh", nghệ sĩ Thế Anh kể.
NSƯT Thùy Liên - diễn viên Mùa gió chướng - nhớ khi vào vai Sáu Liên, bà phải ngâm mình ở cánh đồng miền Tây Nam Bộ trong suốt mùa nước nổi, vượt qua nỗi sợ hãi bị đỉa cắn. "Kết thúc mỗi cảnh quay, có một anh nhân viên của đoàn phim dùng tay gỡ từng con đỉa trên người tôi. Lúc đó tôi quá sợ, chỉ biết nhắm mắt chứ đừng nói đến chạm tay vào đỉa để gỡ ra", nghệ sĩ kể.
NSND Thế Anh (phải) vào vai bụi đời trong phim "Mối tình đầu".
Bên cạnh những nỗ lực để nhập vai, các nghệ sĩ còn chia sẻ nhiều tình huống "cười ra nước mắt" trong hoàn cảnh đóng phim gian khó.
Nghệ sĩ Đoàn Dũng kể khi đóng phim Hoàng Hoa Thám, trong lúc nghỉ ăn trưa, ông tháo bộ râu đạo cụ ra để bên cạnh. Không ngờ gió to khiến bộ râu bay mất. Đoàn phim phải chia nhau lục tung từng đống rác để tìm, khi tìm được thì đem rửa, kỳ cọ thật sạch để dùng lại. "Quay phim trong điều kiện khó khăn, đoàn phim lấy đâu ra kinh phí để mua một bộ râu khác thay thế nên mới có chuyện chỉ vì một đạo cụ nhỏ như vậy mà cả êkíp vất vả", NSƯT nhớ lại.
Nghệ sĩ Thế Anh - "Trung úy Phương" của phim Nổi gió - khiến khán giả cười lớn khi kể cảnh ông lên cơn nghiện trong phim Mối tình đầu. "Lúc đó, một bác sĩ nha khoa cho tôi vài viên thuốc để nhét vào kẽ răng với lời dặn: không cần lên cơn, dớt dãi vẫn chảy ra. Nhờ đó tôi có một cảnh quay vô cùng vật vã với chiếc miệng đầy dớt dãi và ánh mắt hoang dại của một người nghiện ma túy".
Ông cho biết thêm rằng thời đó, diễn viên Như Quỳnh khá "phong kiến", không chịu cho Thế Anh hôn môi khi cả hai vào vai một cặp tình nhân. "Bởi vậy, tôi buộc phải hôn Như Quỳnh vào trán như bố hôn con gái", Thế Anh cười sảng khoái khi kết thúc câu chuyện.
Chia sẻ của các nghệ sĩ nhận được nhiều đồng cảm của khán giả. Một số sinh viên trường Điện ảnh có mặt tại buổi giao lưu ngậm ngùi trước những câu chuyện đóng phim lần đầu họ được nghe kể từ người trong cuộc.
Trương Ngọc Ánh đến buổi giao lưu cùng diễn viên Kim Lý.
"Tôi đã hiểu vì sao ngày trước điện ảnh Việt Nam có nhiều phim hay, diễn viên có những vai để đời. Sau buổi giao lưu này, tôi càng có quyết tâm trải nghiệm cuộc sống thật nhiều để tiếp cận những vai diễn", một nữ sinh viên cho biết.
Là nghệ sĩ giao lưu sau cùng, diễn viên Trương Ngọc Ánh bày tỏ sự ngưỡng mộ, kính trọng với những cống hiến của thế hệ đi trước. "Chúng con cảm phục nghị lực làm nghề của các cô chú. Con có mặt ở đây mong được chỉ dạy và truyền kinh nghiệm để một ngày nào đó cũng được tự hào như các cô chú bây giờ", nữ diễn viên nghẹn ngào phát biểu trên sân khấu.
Châu Mỹ