Sự việc bắt nguồn vào ngày 11/9, Giải Sách Hay (do Viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục IRED thực hiện) trao giải hạng mục sách viết, lĩnh vực nghiên cứu cho cuốn Văn hóa tộc người Việt Nam, đề tên tác giả Nguyễn Từ Chi (NXB Thời Đại và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật ấn hành năm 2013). Gần một tuần sau, nhiều người trong giới học thuật, nghiên cứu, báo chí phản ánh cuốn Văn hóa tộc người Việt Nam là sách tái bản cẩu thả, nội dung kém, đáng bị xem là thảm họa so với tác phẩm gốc. Bản in lần đầu tiên của sách mang tên Góp phần nghiên cứu Văn hóa và Tộc người (NXB Văn hóa Thông tin và Tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật in năm 1996).
Sách "Văn hóa tộc người Việt Nam" của NXB Thời Đại (trái) có nhiều sai phạm so với sách gốc "Góp phần nghiên cứu Văn hóa và Tộc người" (phải).
Tiếp đến, nhiều sai phạm khác của NXB Thời Đại bị phát hiện liên quan tới cuốn Văn hóa Việt Nam (đề tên GS Trần Quốc Vượng, phát hành năm 2013). Theo đó, sách phát hành không có bản quyền, tự ý đổi tên tác phẩm (tác phẩm gốc có tên Văn hóa Việt Nam - tìm tòi và suy ngẫm), nội dung cẩu thả và mắc nhiều lỗi biên tập.
Trước những sự việc được phản ánh, Cục Xuất bản và NXB Thời Đại có buổi làm việc vào cuối tháng 9. Cuộc họp đưa ra kết luận: NXB Thời Đại đã sai phạm khi phát hành hai cuốn sách Văn hóa tộc người Việt Nam (2013) của PGS Nguyễn Từ Chi và Văn hóa Việt Nam (2013) của GS Trần Quốc Vượng. Đại diện NXB Thời Đại cũng thừa nhận khi làm hai cuốn sách này, đội ngũ biên tập đã không chấp hành nghiêm quy trình biên tập, dẫn đến việc cắt bỏ một số bài viết, sửa chữa khi chưa được sự đồng ý của tác giả.
Cục ra quyết định xử phạt hành chính đối với những sai phạm của NXB Thời Đại, trong đó có "hành vi không nộp lưu chiểu ấn phẩm xuất bản", "không xuất trình được văn bản chấp thuận của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả". Với nghi vấn vi phạm bản quyền, Cục yêu cầu NXB cung cấp tất cả dữ liệu liên quan để xử phạt hành chính theo quy định của pháp luật.
Theo thông tin của Cục, từ năm 2012 tới nay, NXB Thời Đại đã có 25 cuốn sách vi phạm các quy định về xuất bản. Do đó, Cục quyết định thành lập đoàn thanh tra toàn diện hoạt động xuất bản của NXB, thanh tra điều kiện hoạt động, đội ngũ biên tập, công tác tổ chức xuất bản và các ấn phẩm.
Chia sẻ với VnExpress, ông Hoàng Hải Long - Chánh văn phòng Cục Xuất bản - cho biết đoàn thanh tra của Cục đã tới làm việc với NXB Thời Đại từ hôm 29/9, tiến hành thanh tra trong 15 ngày.
NXB Thời Đại cũng đã có công văn gửi các nhà sách, đơn vị phát hành thu hồi hai cuốn Văn hóa tộc người Việt Nam và Văn hóa Việt Nam.
Lam Thu