Ngày 11/9, tại TP HCM diễn ra Lễ trao giải Sách Hay 2014. Đây là giải thưởng sách thường niên nhằm tôn vinh văn hóa đọc, do Viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục (IRED) thực hiện. Hội đồng xét giải trao 13 giải Sách Hay thuộc 7 lĩnh vực (nghiên cứu, giáo dục, kinh tế, quản trị, thiếu nhi, văn học, phát hiện mới). Ở mỗi lĩnh vực, ban tổ chức chia thành hạng mục sách viết, sách dịch.
Trong hạng mục sách viết, lĩnh vực nghiên cứu, hội đồng trao giải cho cuốn Văn hóa tộc người Việt Nam, tác giả Nguyễn Từ Chi (NXB Thời Đại và tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật ấn hành, 2013).
Gần một tuần sau khi giải công bố, nhiều người trong giới học thuật, nghiên cứu, phản ánh, Văn hóa tộc người Việt Nam là cuốn tái bản rất cẩu thả, nội dung kém, đáng bị xem là "thảm họa" so với tác phẩm gốc. Bản in lần đầu tiên của cuốn sách này mang tên Góp phần nghiên cứu Văn hóa và Tộc người (NXB Văn hóa Thông tin và Tạp chí Văn Hóa Nghệ Thuật, 1996).
Cuốn sách tái bản ấn phẩm của tác giả Nguyễn Từ Chi. Sách tái bản này bị chê là cẩu thả, tùy tiện.
Tiến sĩ Nguyễn Duy Thiệu, Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học, thành viên nhóm tác giả sưu tầm và tập hợp tư liệu để xuất bản cuốn sách gốc năm 1996, chỉ ra nhiều chỗ cẩu thả của bản sách do NXB Thời Đại ấn hành năm 2013, như: tên sách và bìa sách bị thay đổi vô tội vạ, cắt bỏ toàn bộ phần hai mang tên "Trong tình cảm đồng nghiệp" với 13 bài viết của 13 tác giả là bạn bè, đồng nghiệp và học trò của nhà dân tộc học Nguyễn Từ Chi... Ngoài ra, nhóm tác giả sưu tập để thực hiện cuốn sách gốc chia sẻ với báo chí, NXB Thời Đại tái bản sách mà không hỏi ý kiến họ.
5 người thực hiện việc chọn và trao giải Sách Hay ở thể loại sách nghiên cứu là: nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn, giáo sư Chu Hảo, nhà nghiên cứu Nguyễn Nghị, phó giáo sư Trần Hữu Quang và nhà thơ Inrasara. Trước thông tin về sai sót, thay mặt hội đồng trao giải, nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn, cho biết:
"Chúng tôi hoàn toàn nhận lỗi về điều này và xin lỗi độc giả vì sai sót đáng buồn, đáng tiếc. Khi ban thư ký đề lên danh mục để chọn sách nghiên cứu ở vòng chung khảo, chúng tôi thấy tên tác phẩm về văn hóa và tộc người của Nguyễn Từ Chi thì nhất trí ngay sẽ trao giải cho cuốn này. Vì đây là cuốn sách nổi tiếng, giá trị đã được khẳng định và chúng tôi đều đã đọc tác phẩm gốc, phát hành năm 1996. Chúng tôi thực sự không hề biết có cuốn sách tái bản, mà lại tái bản tùy tiện, xuyên tạc và cũng chưa đọc qua cuốn tái bản này. Lẽ ra, chúng tôi phải kiểm tra lại tên nhà xuất bản để tránh việc tôn vinh không đúng".
Bìa cuốn "Góp phần nghiên cứu Văn hóa và Tộc người" phát hành năm 1996 của tác giả Nguyễn Từ Chi.
Khẳng định không trao nhầm tác phẩm mà chỉ nhầm tên sách và NXB, ông Bùi Văn Nam Sơn cho biết, hội đồng trao giải làm việc dựa trên các đầu sách do chính độc giả đề cử. Ở vòng sơ loại, độc giả gửi về ban tổ chức khoảng 100 đầu sách thể loại nghiên cứu, qua sàng lọc, có 17 cuốn vượt qua vòng sơ khảo, 5 cuốn được vào đến vòng chung khảo. Tác phẩm của nhà dân tộc học quá cố Nguyễn Từ Chi được xem là xứng đáng nhất để vinh danh ở mùa giải năm nay.
Hiện tại, trên trang web của giải thưởng Sách Hay, tên cuốn sách của tác giả Nguyễn Từ Chi được sửa lại đúng với tên của ấn bản gốc năm 1996.
Năm nay, ngoài việc bị phát hiện sai sót vì trao nhầm tên sách, Sách Hay còn bị chê là tôn vinh toàn sách cũ, tác giả cao tuổi. Về vấn đề này, Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt, thành viên Hội đồng Giải thưởng Sách Hay 2014, thành viên Ban điều hành Viện IRED, chia sẻ với VnExpress: "Lâu nay, chúng tôi công bố tiêu chí giải Sách Hay là những cuốn có giá trị trường tồn. Đúng là có rất nhiều cuốn cũ nhưng thực tế có mấy người biết chúng là hay đâu. Ví dụ, chúng tôi trao giải cho hai tác phẩm thiếu nhi: Miền xanh thẳm của Trần Hoài Dương ở thể loại sách viết (từng được trao giải Hội Nhà văn và NXB Kim Đồng), còn sách dịch là bộ Nhóc Nicolas. Dù đây đều là tác phẩm nổi tiếng, việc vinh danh chúng lần nữa nhằm để khẳng định giá trị của chúng. Mục đích của giải là làm sao lan tỏa và phổ biến văn hóa đọc đến mọi người thật sâu rộng".
Bà Thu Nguyệt, cho biết, vừa kết thúc lễ trao giải năm nay, các thành viên trong hội đồng ngồi lại bàn bạc về khả năng đề thêm hạng mục dành cho các tác phẩm được phát hành khoảng 5 năm trở lại đây. Điều này nhằm giúp cho giải thưởng có thêm tác phẩm mới, bên cạnh những cuốn sách được in - tái bản trong giai đoạn trước và sau năm 1975.
"Chúng tôi tiếp tục lắng nghe ý kiến của độc giả, giới chuyên môn để làm tốt hơn công việc của mình. Không thể vì sai sót nhỏ mà nản chí. Hàng năm những người trẻ đăng ký để tham dự sự kiện của chúng tôi càng tăng, và họ muốn được sống trong không khí tôn vinh văn hóa đọc, muốn tiếp cận sách hay. Đó là động lực lớn để chúng tôi tiếp tục công việc đang làm", bà Quách Thu Nguyệt nói.
Thất Sơn