Ít bánh chưng gạo lứt hút chân không, bánh đa mè sấy sẵn và mấy chai dầu gạo… là những món được ông Trung, vị kỹ sư sinh hóa ở TP HCM ưu ái xếp vào hành lý trong chuyến công tác nước ngoài. Với ông, “hồn quê” chẳng gì bằng sản vật lúa gạo. Nhưng phải làm từ gạo lứt - thứ gạo còn nguyên cám chỉ tách vỏ trấu mới thật sự ngon và lành.
Các con ông hay đùa, bố lúc nào cũng sống xanh. Nhưng với ông, đó là thói quen duy trì từ ngày xưa khi chưa ai có khái niệm “đồ hữu cơ” (thời đó món nào chẳng xanh chẳng sạch), cũng là lựa chọn từ kiến thức ông tích lũy sau nhiều công trình nghiên cứu về dinh dưỡng.
Ông nhớ, độ học cấp 1, cả mấy xã chỉ có một máy xát gạo nên hầu như nhà nào cũng ăn gạo lứt (loại gạo nguyên cám chỉ bỏ vỏ trấu). Gạo lứt do đó không trắng mà hơi nâu vàng. Cơm nấu ra cũng chẳng trắng bóng như bây giờ. Thức ăn thì đơn sơ, rau dưa trồng sau nhà, cá bắt dưới ruộng. Ấy thế mà các cụ sống thọ đến 80, 90 tuổi. Ông cùng đám trẻ con trong làng, ngày đạp xe hơn chục cây số từ xã lên huyện vẫn khỏe re.
Lớn lên, theo chuyên môn hóa sinh, ông mới biết rằng loại gạo lứt thô mộc ngày xưa hóa ra giàu dưỡng chất hơn hẳn gạo được chà xát trắng bóng. Bởi lớp màng cám chứa đến 70-80% hàm lượng dinh dưỡng quý giá của hạt gạo. Hơn 50 năm nay trung thành với gạo lứt, đến khi biết Việt Nam đã sản xuất thành công dầu gạo từ gạo lứt nguyên cám, ông Trung cũng là một trong những người đầu tiên tìm mua.
Không chỉ với ông Trung, từ ngày được nghiên cứu và sản xuất thành công, dầu gạo được nhiều người dùng tại các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Ấn Độ, New Zealand, Australia... ưu ái. Theo nhiều công trình nghiên cứu, dầu gạo đã được chứng minh có tác dụng rất tốt trong bảo vệ sức khỏe tim mạch nhờ có chứa dưỡng chất giúp ngăn ngừa việc hình thành mảng bám cholesterol trong thành mạch máu.
Từ đó, dầu gạo có tác dụng ngăn ngừa sự hình thành mảng bám do quá trình oxy hoá của cholesterol xấu, giúp thông thoáng thành mạch máu, thúc đẩy tuần hoàn, bảo vệ tim mạch. Công dụng của dầu gạo cho sức khỏe trái tim đã khiến dầu gạo trở thành một trong những loại dầu được nhiều người dùng lựa chọn. Bởi thực tế hiện nay, bệnh lý tim mạch đứng đầu trong các nguyên nhân gây tử vong trên toàn thế giới với khoảng 17,5 triệu người tử vong mỗi năm. Trong đó, theo Tiến sĩ - Bác sĩ Phạm Trần Linh, Viện Tim mạch Việt Nam, tỷ lệ người mắc tăng huyết áp ngày càng tăng và trẻ hóa. Với người bị tăng huyết áp, nguy cơ đột quỵ (tai biến mạch máu não) cao hơn 4 lần, nhồi máu cơ tim tăng gấp 2 lần thông thường.
Gần 2 thập kỷ làm công việc chọn lọc màng cám gạo lứt, anh Tô Tấn Lượm - phụ trách bộ phận thu mua cám gạo Tập đoàn Wilmar (đơn vị sản xuất dầu gạo lứt Simply) - cho biết, để tuyển chọn được loại cám gạo đạt chuẩn trích ly dầu gạo thì ngoài sự hỗ trợ của máy móc, người thu mua phải dày dặn kinh nghiệm.
“Đánh giá chất lượng của cám gạo bằng cảm quan thông qua sắc độ vàng, mùi thơm để biết cám còn tươi hay đã trữ lâu, có bị nhiễm ẩm không. Ngoài ra, còn phụ thuộc vào thời tiết, mùa vụ trong năm mà cho chất lượng dầu cám gạo khác nhau về màu, mùi”, anh nói. Cũng theo anh Lượm, cần nhiều năm để đào tạo một nhân viên thu mua “rành nghề”.
Loại màng cám mà anh ưng ý, đến từ những hạt gạo lứt dài, đẹp, thơm và mẩy. Gạo lứt thỏa mãn các tiêu chí trên sẽ cung cấp lớp màng cám có độ ẩm thấp, lượng dầu cao và có màu vàng sáng đẹp mắt.
Tiêu chuẩn 6 giờ này sinh ra do đặc thù màng cám gạo càng để lâu thì lượng dầu và chất lượng dầu trong cám càng giảm, ảnh hưởng đến chất lượng thành phẩm dầu gạo sau này.
”Sau sơ chế, cám gạo sẽ lần lượt trải qua quy trình trích ly để tách dầu gạo thô ra khỏi cám, chủ yếu dùng nhiệt và chân không. Cám gạo sẽ được trích ly ở nhiệt độ thấp khoảng 55-58 độ C rồi đem chưng cất. Hiệu quả được đánh giá dựa trên các yếu tố: chất lượng dầu, dưỡng chất vốn có trong màng cám gạo không bị giảm đi.
Dầu gạo thô sau đó cần trải qua 7 bước tinh chế chế phức tạp với công nghệ hiện đại dưới sự giám sát của đội ngũ kỹ thuật cao, được xử lý trong hệ thống chân không để loại bỏ tạp chất. Đây là công đoạn quan trọng, quyết định tới chất lượng và cảm quan của dầu thành phẩm.
Đặt chai dầu gạo Simply được dán nhãn “Hội tim mạch Việt Nam khuyên dùng” vào giỏ, chị Thu Yến (32 tuổi, quận 4, TP HCM) cho biết từ ngày biết đến tác dụng của dầu gạo làm từ màng cám gạo lứt, gia đình chị chỉ dùng mỗi Simply. Lý do là gia đình có ông bà lớn tuổi, mặc dù chưa có dấu hiệu mắc bệnh tim mạch nhưng mấy năm nay cũng chuyển sang chế độ ăn uống lành mạnh để phòng ngừa. Con cái thì thích các món gà chiên, tôm chiên. “Không thể kiêng hẳn dầu mỡ thì mình chọn mua các loại dầu tốt cho sức khỏe như dầu gạo để dùng cho an tâm”, chị nói.
Cũng như chị Yến, nhiều người nội trợ lựa chọn dầu gạo để duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, hỗ trợ phòng bệnh tim mạch. Theo đại diện Tập đoàn Wilmar, tại Việt Nam, nhờ quy trình sản xuất khép kín của đơn vị sản xuất và ưu thế nguồn nguyên liệu tại chỗ, dầu gạo đang được bán với giá ưu đãi, chỉ cao hơn giá các loại dầu thông dụng khoảng 20-30%, trong khi mức chênh này ở các nước phát triển ưa dùng dầu gạo như New Zealand, Nhật, Hàn là 50-70%.
