Ngày 31/10, Quốc hội dành cả ngày để thảo luận tại hội trường về việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021.
Báo cáo của Đoàn giám sát Quốc hội ngày 11/10 cho thấy, hàng trăm dự án vi phạm quy định về thủ tục đầu tư, gây thất thoát, lãng phí, giảm hiệu quả đầu tư (tổng hợp chưa đầy đủ của các bộ ngành, địa phương). Hơn 3.000 dự án có thất thoát, lãng phí. Trong đó, năm 2016 là 590 dự án, 2017 (840), năm 2018 (422), năm 2019 (125), năm 2020 (923) và 2021 (185).
Cùng với đó, hàng nghìn dự án chậm tiến độ và xu hướng tăng dần qua các năm; hầu hết dự án quan trọng quốc gia, các dự án lớn, trọng điểm đều chậm tiến độ. Điển hình là dự án tuyến đường sắt thí điểm thành phố đoạn Nhổn - ga Hà Nội; số 2 đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo; tuyến đường sắt số 1 Bến Thành - Suối Tiên; số 2 Bến Thành - Tham Lương...
Theo đoàn giám sát, tổng số vụ án liên quan đến tham nhũng, lãng phí đã kết luận điều tra là gần 1.300, trong đó đã đưa ra xét xử khoảng 1.100. Tổng giá trị thiệt hại tại các vụ án này khoảng 31.800 tỷ đồng, trong đó tại địa phương 19.500 tỷ, trung ương là 12.300 tỷ. Số tiền đã được thu hồi gần 26.500 tỷ.
3 dự án đường sắt đô thị ở Hà Nội đội vốn đầu tư (click vào xem chi tiết). Đồ họa: Tạ Lư
Thông qua điều tra, truy tố, xét xử các vụ án, các cơ quan khối Tư pháp đã phát hiện những sơ hở trong quản lý kinh tế, từ đó tham mưu, kiến nghị Trung ương, Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khắc phục, chấn chỉnh. Các lĩnh vực chủ yếu gồm giao thông, xây dựng, mua sắm đầu tư các trang, thiết bị y tế, giáo dục, cho vay ngân hàng, lĩnh vực thuế, trục lợi bảo hiểm xã hội...
Thanh tra Chính phủ và bộ, ngành, địa phương giai đoạn 2016-2021 đã triển khai gần 50.000 cuộc thanh tra, kiểm tra về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí tại hơn 73.200 đơn vị. Qua đó, cơ quan thanh tra phát hiện vi phạm về kinh tế trên 150.100 tỷ đồng với 63.200 ha đất; kiến nghị thu hồi gần 71.800 tỷ, hơn 31.200 ha đất.
Một số bộ, ngành, địa phương có vi phạm về kinh tế lớn về đất đai, như Bắc Giang (406 ha), Hà Giang (1.012 ha), Sơn La (745 ha), Đăk Nông (6.076 ha), Gia Lai (900 ha), Thừa Thiên Huế (23.575 ha). Vi phạm về tiền ở Bắc Ninh (580 tỷ đồng), Phú Thọ (695 tỷ đồng), Quảng Ninh (405 tỷ đồng), Đăk Nông (988 tỷ đồng)...
Đoàn giám sát đánh giá các vụ việc gây thất thoát, lãng phí, thực hiện không đúng quy định ngày càng tinh vi, phức tạp; xảy ra ở cả các cơ quan của Chính phủ trong chính ngành, lĩnh vực được giao quản lý, tham mưu. Nhiều vụ việc sai phạm trong quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công được phát hiện và xử lý, thu hồi số vốn, tài sản Nhà nước lớn; nhiều tổ chức, cá nhân đã bị kỷ luật, xử lý hình sự.
Nguyên nhân là kỷ luật, kỷ cương, nhận thức pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí của một bộ phận cán bộ chưa đầy đủ; còn có hiện tượng buông lỏng quản lý, nể nang, né tránh tại nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương. Trong khi đó, năng lực chuyên môn của một bộ phận cán bộ thực thi pháp luật còn hạn chế, một số nơi chưa đề cao trách nhiệm của người đứng đầu và cơ quan tham mưu. Sự phối hợp giữa các cơ quan ở cả trung ương, địa phương nhiều trường hợp chưa chặt chẽ.
Đoàn giám sát của Quốc hội đề nghị Chính phủ, Thủ tướng làm rõ vi phạm, thất thoát, lãng phí trong quản lý, sử dụng ngân sách, tài sản công, đất đai, khoáng sản, tài nguyên và trách nhiệm các tổ chức, cá nhân liên quan, nhất là trách nhiệm giải trình của người đứng đầu; xây dựng kế hoạch và có giải pháp khắc phục hạn chế, vi phạm.
Ngoài ra, Chính phủ cần đánh giá kỹ tác động chính sách trong sửa đổi, bổ sung các luật liên quan đến thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, nhất là Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Đấu thầu (sửa đổi), Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, Luật Khoáng sản (sửa đổi) báo cáo Quốc hội cho ý kiến và thông qua trong năm 2022, 2023, 2024.
Đoàn giám sát cũng đề nghị xử lý nghiêm trách nhiệm các tổ chức, cá nhân để xảy ra các vi phạm trong tham mưu, ban hành các quy định vi hiến, trái quy định pháp luật, gây thất thoát lãng phí; quản lý, sử dụng ngân sách, vốn đầu tư công, tài sản công không hiệu quả...