Năm 2015, khi National Geographic đặt câu hỏi: "Ai có thể lấp đầy khoảng trống mà Steve Jobs để lại trên thế giới này?". Steve Wozniak - bạn thân của Steve Jobs - nói: "Tôi nghĩ có hàng triệu người ôm tham vọng hướng đến tương lai như Jobs. Nhưng ai trong số đó có thể hiện thực hoá chúng thành sản phẩm thay đổi cuộc sống chúng ta? Tôi đã quan sát Elon Musk trên nhiều góc độ. Những lĩnh vực anh ấy theo đuổi, người khác đều nói rằng họ không thể làm được, chẳng hạn năng lượng mặt trời, Space X, Tesla...".
Ở một khía cạnh nào đó, Musk và Jobs như hai thái cực ở Thung lũng Silicon, nhưng trong thế giới công nghệ hiện đại, không ai xứng đáng là truyền nhân của Steve Jobs hơn Elon Musk.
Dưới sự dẫn dắt của Elon Musk, Tesla và SpaceX đều trở thành những công ty thành công bậc nhất hiện nay. Trong khi nhiều người vẫn hoài nghi liệu Musk có thể trở thành "Jobs tiếp theo" hay không, không ít người lại đặt câu hỏi: "Liệu Musk có thể vượt qua Jobs và Tesla có thể trở thành Apple tiếp theo hay không".
Từ Apple đến Tesla
Khi iPhone xuất hiện, nó đã làm thay đổi cả ngành công nghiệp di động. Cơn sốt iPhone không chỉ lan toả khắp thế giới, mà còn trở thành hình mẫu và niềm cảm hứng của nhiều công ty khởi nghiệp.
Tương tự Apple, sự xuất hiện của Tesla cũng mở ra kỷ nguyên mới cho ngành công nghiệp xe điện. Ngay sau khi iPhone gây bão trên thị trường di động, năm 2008, Tesla cũng cho ra mắt chiếc ôtô đầu tiên - Roadster. Tiếp đến, Model S gây ấn tượng mạnh với khả năng tăng tốc từ 0 lên 100 km/h trong vòng 3,7 giây, tốc độ tối đa 200 km/h và có thể chạy được 350 km trong một lần sạc.
Steve Jobs bắt đầu iPhone từ những hạn chế về màn hình cảm ứng trên điện thoại, còn Musk bắt đầu với những hạn chế của xe điện - công nghệ pin. Năm 2020, Tesla đã vượt qua Toyota, trở thành hãng xe trị giá nhất thế giới. Công ty gần như độc chiếm thị trường xe năng lượng mới, giống cách iPhone thống lĩnh thị trường smartphone cao cấp. Những người như Jobs, Musk, luôn đi đầu trong quá trình chuyển đổi công nghiệp và trở thành lãnh đạo tinh thần, thay đổi thời đại.
Ở một khía cạnh khác, điểm chung trong tính cách của Musk và Jobs cũng ảnh hưởng sâu sắc đến Tesla và Apple. Trong cuốn sách viết về tiểu sử của Elon Musk, những người làm việc cùng ông luôn nhận xét Musk là người rất khắt khe và làm việc ở cường độ cao. CEO Tesla từng nói ông chỉ muốn có một "đội đặc biệt" làm việc cho mình chứ không phải những người bình thường. Những người từng rời bỏ Musk đều chung một nhận xét: Ông quá khắt khe.
Những tính cách này tình cờ lại giống Steve Jobs. Jony Ive, Cựu Phó chủ tịch cấp cao về thiết kế của Apple, trong một lần trả lời phỏng vấn tạp chí Wired, nói: "Cách Jobs nói chuyện dễ làm người khác tổn thương, ông ấy cũng không ngại làm như thế. Ông ấy luôn muốn kiểm soát mọi thứ. Trong các cuộc họp, Jobs luôn chiếm 3/4 thời gian phát biểu. Ông chiếm toàn bộ bảng trắng, tự vẽ các nguyên mẫu lên đó và giảng bài cho nhân viên".
Bất kể là tính cách lạnh lùng hay những "ý tưởng điên rồ", Musk và Jobs luôn biết cách dùng uy quyền của mình để biến những thứ không tưởng thành hiện thực và dùng chúng để thay đổi thế giới. Giống cách Steve Jobs xây dựng iPhone thành đối trọng với thế giới Android còn lại. Elon Musk cũng đang tạo nên hai thái cực trong ngành công nghiệp ôtô điện là Tesla và các hãng khác.
Trên thực tế, khoảng cách kỹ thuật của Tesla và các thương hiệu xe điện khác không quá tách biệt. Nhưng sức nặng của thương hiệu tiên phong và thị phần lớn luôn khiến Tesla "có vẻ giá trị" hơn nhiều so với đối thủ. Tương tự Apple và các thương hiệu di động khác. Một tính năng nào đó mới xuất hiện trên iPhone luôn được tung hô dù nó đã có trên smartphone Android nhiều năm trước.
Sự vĩ đại của Steve Jobs
Thực tế, iPhone không đủ đưa Jobs thành huyền thoại công nghệ. Thành công của ông nằm ở việc xây dựng hệ sinh thái công nghệ xoay quanh iOS. Mô hình này đã phá vỡ những quy chuẩn truyền thống và mở ra một trào lưu mới mang tên hệ sinh thái công nghệ.
iOS mà Jobs xây dựng là hệ điều hành đóng ngay từ đầu, ông cho rằng đây là điều kiện tiên quyết để người dùng có trải nghiệm liền mạch nhất, từ phần cứng đến phần mềm. Chỉ bốn tháng sau khi giới thiệu chiếc iPhone đầu tiên, Apple đã tung ra bộ công cụ phát triển cho những ai muốn viết ứng dụng cho iPhone. Mô hình kinh doanh độc đáo "iPhone + App Store" hình thành từ đó.
Lợi ích của việc phát triển một hệ điều hành riêng, đóng kín là Apple có thể kiểm soát được các nhà phát triển ứng dụng, trong khi vẫn đảm bảo được trải nghiệm người dùng. Công ty có quyền đưa ra mức hoa hồng thương lượng với các nhà phát triển. Kiểu lợi nhuận mới được hình thành dựa trên công thức "quảng cáo + quản lý nhà phát triển + phần mềm trả phí từ người dùng". So với mô hình kinh doanh chủ yếu bằng quảng cáo của Android, hệ sinh thái iOS đem về lợi nhuận cao hơn cả.
Khi giới thiệu dịch vụ Apple Music, iTunes, iBooks... Apple đã tạo ra một vòng lặp khép kín trong hệ sinh thái hoàn chỉnh, đưa Apple thành đế chế kinh doanh trị giá hàng tỷ USD. Tài năng của Steve Jobs nằm ở việc ông đã tạo ra một công thức kinh doanh hoàn toàn mới chứ không chỉ là những sản phẩm mang tính biểu tượng một thời. Đó cũng là lý do nhiều người nói Musk không thể sánh được với Steve Jobs dù cho có làm ra sản phẩm đột phá.
Con đường Elon Musk theo đuổi
Những chiếc xe hơi điện của Tesla từng được ví như "iPhone của ngành công nghiệp ôtô". Tuy nhiên từ lâu, Musk đã không định xây dựng một nhà sản xuất xe hơi theo nghĩa truyền thống hay một công ty công nghệ đơn thuần. Tesla đang đi theo quỹ đạo của Apple năm xưa - xây dựng hệ sinh thái phần mềm của các phương tiện dùng năng lượng mới.
Việc nâng cấp hệ thống xe qua phần mềm (OTA) tương tự smartphone là nền móng quan trọng để đưa Tesla thành một công ty bán dịch vụ chứ không phải sản xuất ôtô đơn thuần. Giá trị của OTA với các nhà sản xuất nằm ở hai khía cạnh, một là nâng cấp hiệu suất, hai là tiết kiệm chi phí.
Theo các nhà phân tích, sau khi triển khai chức năng OTA cho ôtô, Tesla có thể tiếp tục cải thiện, nâng cấp các chứng năng của xe thông qua nâng cấp hệ thống, thay thế cửa hàng 4S truyền thống, đồng thời nắm chắc hoạt động và dịch vụ sửa chữa xe - một chu trình khép kín tương tự Steve Jobs đã làm với iPhone. IHS dự báo OTA có thể tiết kiệm cho các nhà sản xuất ôtô toàn cầu 35 tỷ USD vào năm 2020.
Tính đến tháng 6 năm nay, Tesla đã 13 lần OTA. Đáng chú ý trong tháng 9/2019, hãng đã cập nhật phiên bản V10 của xe điện với nhiều dịch vụ giải trí từ game đến phát trực tuyến video, âm nhạc. OTA của Tesla tương tự iOS của Apple mặc dù hệ sinh thái này vẫn chưa hoàn thiện và Musk chưa kiếm tiền từ nó. Thêm nữa, vào tháng 1/2019, Tesla cũng lần đầu giới thiệu một cửa hàng ứng dụng cho chủ sở hữu xe hơi. Người dùng có thể mua các tiện ích phần mềm thông qua cửa hàng, tương tự Apple Store trên iPhone.
Ngoài ra, vào tháng 1/2019, Tesla lần đầu tiên giới thiệu một cửa hàng ứng dụng phần mềm để chủ sở hữu xe hơi mua dịch vụ thông qua Ứng dụng, giống App Store của Apple.
Elon Musk có được như Steve Jobs không?
Elon Musk kém Steve Jobs 16 tuổi. Khi CEO Apple trên đỉnh cao sự nghiệp, Musk vẫn loay hoay khởi nghiệp. Khi Jobs tạ thế, Musk bắt đầu được cả thế giới ca tụng với những thành tựu đáng kinh ngạc của mình trong lĩnh vực xe hơi, hàng không vũ trụ, AI, điện não...
Cái bóng của Steve Jobs vẫn bao trùm ngành công nghiệp di động, trong khi đó, Elon Musk đang mở rộng tầm ảnh hưởng của mình trên nhiều lĩnh vực. Từ người làm phần cứng đơn thuần, Musk đang tiến đến thị trường dịch vụ phần mềm. Xe tự vận hành là mục tiêu tiếp theo CEO Tesla muốn chinh phục. Các chuyên gia trong ngành ước tính, sau khi công nghệ Auto Pilot của Musk được hoàn thiện và nâng cấp, nó có thể kéo tỷ suất lợi nhuận của Model 3 thêm hơn 30%. Điều này mang lại cho Tesla giá trị kỳ vọng khổng lồ. Elon Musk đang đứng trước cơ hội mở ra một mô hình kinh doanh hoàn toàn mới của ngành công nghiệp ôtô.
Tesla chưa bao giờ giống Apple đến thế. Trong khi huyền thoại Stve Jobs tạo ra iPhone, iPad, MacBook để đem đến cho người dùng công nghệ những trải nghiệm tốt hơn, Elon Musk, bằng những sản phẩm mình tạo ra, đang hướng đến mục tiêu lớn hơn: sử dụng năng lượng thân thiện với trái đất và chinh phục sao Hoả.
Kim Cương tổng hợp