Đây là cơ quan chiến lược và nghiên cứu hàng đầu trong những lĩnh vực năng lượng, quốc phòng và công nghệ cao của Pháp. GS Tuấn, 65 tuổi, ở bộ phận chuyên về năng lượng tái tạo với sứ mệnh giảm thiểu cacbon, phụ trách nghiên cứu smart grid - lưới điện thông minh.
Trong số 20.000 cán bộ tại CEA, ông Tuấn là trường hợp hiếm đảm nhiệm cả việc giảng dạy. Ông giảng chính tại Đại học Paris Saclay và Bách khoa Grenoble, thỉnh giảng ở nhiều quốc gia, hướng dẫn hơn 50 nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Pháp (một nửa là người Việt).
Trong hơn 30 năm, GS Tuấn đã công bố khoảng 300 bài báo khoa học, 11 bằng sáng chế. Ông còn là thành viên Hiệp hội Kỹ sư Điện và Điện tử Mỹ (IEEE), Hội đồng quốc tế về Hệ thống điện lớn (CIGRE), cố vấn cho nhiều dự án điện ở Việt Nam.
GS Tuấn tại Trung Tâm điều hành Nhà máy điện mặt trời Trung Nam 450 MW, Ninh Thuận. Ảnh: Nhân vật cung cấp
GS Tuấn là cựu học sinh trường THPT Lê Quý Đôn, TP HCM. Ông cho hay chọn thi vào khoa Điện, Điện tử viễn thông và Tin học của Đại học Bách khoa TP HCM chủ yếu theo bạn bè, song cũng nhận thức được phần nào vai trò của ngành điện trong phát triển đất nước.
Năm 1982, sau khi tốt nghiệp đại học, ông được giữ lại làm giảng viên. Những nghiên cứu đầu tiên của ông về áp dụng kỹ thuật vi xử lý và máy tính vào điều khiển hệ thống điện.
"Đây những bước tập tễnh đầu tiên trong nghiên cứu về lĩnh vực này ở Việt Nam", ông nhớ lại.
Trong giai đoạn rất khó kiếm học bổng du học, năm 1988, ông Tuấn nằm trong số ít được Chính phủ Pháp tài trợ theo chương trình hợp tác giữa Đại học Bách khoa Grenoble và Bách khoa TP HCM. Từng trải qua giai đoạn chiến tranh thiếu thốn, ông nói mình và bạn bè tự nhủ phải học và làm hết sức, làm ngày, làm đêm, kể cả cuối tuần.
Ngày nhập học, cán bộ phụ trách đào tạo thông báo sinh viên Việt Nam phải học thêm ba môn, để bổ sung kiến thức. Lúc đó, GS Tuấn và bạn bè chỉ còn cách kỳ thi đầu tiên 1,5 tháng.
"Nghe xong, mặc dù trời lạnh nhưng tôi cứ toát cả mồ hôi", ông Tuấn nhớ lại.
Ông Tuấn thường mang theo một quyển từ điển Pháp - Việt và Việt - Pháp để tra cứu. Ông chỉ ghi chép được những gì thầy cô viết trên bảng, còn nghe lõm bõm. Mỗi lần thi, ông tra từ điển để hiểu đề cũng đã mất 10-20 phút.
"Thế hệ chúng tôi kém ngoại ngữ, kiến thức còn hạn chế nên phải phấn đấu rất nhiều. Vì suất được trao rất ít, mình đi học là mang theo cả một sứ mệnh", ông nhìn nhận.
Sau một năm học thạc sĩ và ba năm làm nghiên cứu sinh, ông Tuấn được Đại học Bách khoa Grenoble trao bằng tiến sĩ Kỹ thuật điện. Ông dành thêm 5 năm làm nghiên cứu, hướng dẫn nghiên cứu sinh, lấy bằng tiến sĩ khoa học vào năm 2000.
Đến nay, GS Tuấn đã tham gia hơn 50 dự án năng lượng lớn ở Pháp và châu Âu, như dự án Europe hay ADEME (Cơ quan quản lý môi trường và năng lượng Pháp).
"Ban đầu, phần lớn tôi là người trực tiếp thực thi, phải làm những việc rất cụ thể. Nay tôi là người đề xuất, hướng dẫn, điều phối dự án", ông chia sẻ.
GS Tuấn cũng là cố vấn nhiều dự án lớn của Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN), như Chiến lược phát triển về smart grid, năng lượng mặt trời và gió; Tính toán lựa chọn tối ưu các máy cắt cho hệ thống điện; Xây dựng lưới điện thông minh và tự động cho lưới điện phân phối ở Việt Nam...
Ngoài ra, ông tích cực thúc đẩy các chương trình hợp tác đào tạo và nghiên cứu giữa Pháp và Việt Nam. Ông có 15 năm làm thành viên Mision Vietnam tại Đại học Bách khoa Grenoble - chương trình đào tạo cán bộ giảng dạy và nghiên cứu sinh Việt Nam tại Pháp.
Giáo sư Lê Kim Hùng, nguyên Hiệu trưởng Đại học Bách khoa Đà Nẵng, đã nhiều năm làm việc chung, đánh giá GS Tuấn là nhà khoa học xuất sắc và có uy tín.
"GS Tuấn đã đem nhiều dự án ở châu Âu về phòng thí nghiệm của các đại học Pháp, tạo điều kiện đào tạo khá nhiều tiến sĩ cho Việt Nam với vai trò hướng dẫn chính", ông nói.
Được GS Tuấn hướng dẫn làm tiến sĩ theo chương trình hợp tác giữa Đại học Bách khoa Grenoble – INP với trường Đại học Đà Nẵng, anh Lê Cao Quyền, Chủ tịch HĐQT CTCP Tư vấn Xây dựng Điện 4, nhận xét thầy của mình là "một nhà khoa học tài năng và tận tâm".
"Thầy tỉ mỉ, cẩn trọng, có phương pháp rất khoa học và thực tế. Thầy thường đưa ra những gợi ý, phản biện sắc bén với công trình của tôi, mời tham gia các hội thảo khoa học để trao đổi, cập nhật kiến thức", anh nhớ lại. "Đó là trải nghiệm quý giá cho sự nghiệp của tôi sau này".
GS Tuấn tại cơ quan nghiên cứu, Viện INES (National Institute for Solar Energy) - Viện Quốc gia về năng lượng Mặt trời của Pháp. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Hầu như năm nào GS Tuấn cũng về Việt Nam tổ chức hội thảo, giảng dạy và làm diễn giả tại các trường đại học, các đơn vị thuộc EVN, về chủ đề như smart grid, chiến lược phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời và công nghệ nano.
"Tôi làm hết sức mình, làm được cái gì tốt nhất là tôi làm", GS Tuấn nói. Ông được trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng và Đại học Điện lực phong làm Giáo sư danh dự.
GS Tuấn nhận định thế giới đang hướng tới chuyển dịch về năng lượng. Cần hiểu đúng ý nghĩa của xu hướng này: làm thế nào để xây dựng, sản xuất theo khuynh hướng xanh... nhằm giảm thiểu phát thải. Đây cũng là vấn đề toàn xã hội cần đóng góp, từ chính sách đến các lĩnh vực khoa học kỹ thuật và xã hội.
Cũng theo ông, chuyển dịch năng lượng và lưới điện thông minh, đòi hỏi kiến thức nghiên cứu rộng hơn nữa, gắn liền với chuyển đổi số cũng như trí tuệ nhân tạo. Do đó, nhà nước cần có chính sách nhất quán để phát triển năng lượng sạch, đồng thời khuyến khích, tạo ra môi trường và việc làm để thu hút các nhân tài trẻ.
Theo GS, các bạn trẻ theo đuổi ngành năng lượng hiện có nhiều lựa chọn nếu muốn du học. Điều quan trọng là họ phải có đam mê, nắm bắt được xu thế về phát triển xanh, phát triển bền vững và phấn đấu tìm con đường cho bản thân.
"Ngoài ra, họ cần tạo thói quen nghiên cứu rộng, đa lĩnh vực, tìm hiểu kiến thức mới, như chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo...", GS Tuấn lưu ý.
Khánh Linh