Hàng ngày, Grace Wang thức dậy vào khoảng 6 giờ để đi trồng cây ở một vùng nông thôn của Phần Lan.
Mang theo những chiếc giỏ chứa đầy cây non, Wang và những người trồng rừng khác lê bước trên con đường đất gồ ghề, đầy cỏ dại và cành cây. Mỗi bước tiến tới khu vực trồng cây, sức nặng của chiếc giỏ càng đè lên đôi vai mỏi mệt của cô.
"Trước đây, tôi chưa bao giờ làm loại công việc chân tay này", cô gái 21 tuổi cho biết. Giờ đây, cô có thể trồng tới 800 cây mỗi ngày. Mỗi cây trồng được, nữ sinh được trả 0,11 EUR (0,12 USD).
Wang cần công việc này để tiếp tục theo học đại học ngành Kinh doanh quốc tế ở Phần Lan. Công việc kinh doanh của cha mẹ cô ở Trung Quốc - một công ty tư vấn du học - đã sa sút trong đại dịch Covid-19, cuối cùng phải phá sản.
Nhiều du học sinh Trung Quốc gặp phải tình trạng tương tự. Theo dữ liệu từ Bộ Giáo dục nước này, số sinh viên du học đạt mức cao kỷ lục 703.500 vào năm 2019, nhưng đã giảm xuống còn hơn 660.000 vào năm ngoái.
Sinh viên tại Đại học Melbourne, Australia. Ảnh: The university of Melbourne Fanpage
Đại dịch kéo dài ba năm đã giáng một đòn nặng nề vào nền kinh tế Trung Quốc, làm giảm mức tăng trưởng hàng năm từ 6% hồi năm 2019 xuống trung bình 5,2% trong hai năm qua. Các doanh nghiệp nhỏ bị ảnh hưởng nặng nề nhất và chậm phục hồi.
Theo Chen Jianwei, nhà nghiên cứu tại Đại học Kinh doanh và Kinh tế quốc tế Bắc Kinh, các gia đình trung lưu, chủ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thường là nhóm thúc đẩy tăng trưởng về du học. Tuy nhiên, cú sốc kinh tế đã tác động đến dòng thu nhập và tài sản của các nhóm này, khiến nguồn tài chính chu cấp cho con em học tập ở nước ngoài không còn ổn định.
Theo một khảo sát năm 2022 của New Oriental, cơ quan du học hàng đầu ở Trung Quốc, gần 40% gia đình gửi con ra nước ngoài có thu nhập hàng năm từ 100.000 đến 300.000 nhân dân tệ (13.700 - 41.100 USD). Chỉ 4% du học sinh đến từ các gia đình thật sự giàu có, với thu nhập hàng năm từ một triệu nhân dân tệ trở lên.
Chen lưu ý thêm rằng việc sa thải và giảm lương ở nhiều công ty lớn, cũng như rủi ro trong các lĩnh vực như bất động sản và đầu tư ủy thác, đã khiến tài sản của nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ và gia đình trung lưu bị thu hẹp. Gánh nặng tài chính của họ trở nên trầm trọng hơn khi đồng nhân dân tệ giảm hơn 5% so với đồng đô la Mỹ hồi năm ngoái.
Đó là lúc Wang bắt đầu thiếu tiền. Những lo lắng về việc phải gián đoạn việc học và trở về Trung Quốc vì chi phí sinh hoạt cao bắt đầu chồng chất.
"Bố mẹ tôi nói tình hình kinh tế ở quê nhà không tốt. Mọi người đều bị áp lực", cô nói, cho biết phải giảm chi tiêu bằng cách không mua quần áo, nấu ăn ở nhà và mua đồ ăn rẻ hơn. Chi phí hàng tháng của Wang giảm từ 10.000 NDT, tính cả tiền thuê nhà, xuống còn 6.000-7.000 NDT.
"Tôi bắt đầu làm thêm để giảm bớt áp lực tài chính cho bố mẹ. Tôi phải chịu trách nhiệm với tiêu dùng của chính mình", Wang nói.
Đối với sinh viên theo học các chương trình học phí cao, sống tiết kiệm và đi làm thêm có thể không đủ. Ở Mỹ, học phí các đại học tư đã tăng 134% trong 20 năm qua. Học phí và lệ phí đối với sinh viên nước ngoài tại các đại học công lập cũng tăng 141%, theo thống kê của US News & World Report.
Louis Liu, người đang theo học chương trình nha khoa 5 năm tại Đại học New York, cho biết học phí hàng năm xấp xỉ 160.000 USD. Tuy nhiên, khi Liu sắp vào học năm thứ tư hồi năm 2021 thì chuỗi trường mẫu giáo của gia đình anh phá sản.
"Trước đây tôi có một chiếc xe thể thao. Rồi đột nhiên, tôi nhận ra mình thậm chí không có đủ 3.000 nhân dân tệ trong người", anh nói.
Liu làm việc cả ngày ở cửa hàng tiện lợi và ban đêm ở cửa hàng ăn nhanh McDonald's, nhưng không đủ để trang trải chi phí sinh hoạt, chưa kể học phí. Cuối cùng, Liu phải từ bỏ ước mơ trở thành nha sĩ ở Mỹ và trở về Trung Quốc mà không có bằng đại học.
"Khi bắt đầu tìm việc ở quê, tôi là người trở về từ Mỹ nên khá kiêu ngạo. Tôi phải mất thời gian để thích nghi với danh tính mới", Liu nói. Nay 26 tuổi, sau một thời gian dài tìm việc, Liu đã trở thành tài xế công nghệ hồi đầu năm. Hàng tháng, anh kiếm được hơn 10.000 nhân dân tệ với thời gian làm việc tương đối linh hoạt.
Liu nói không khuyến khích người trẻ từ các gia đình thuộc tầng lớp lao động và không có nhiều tiền tiết kiệm đi du học, đặc biệt là những người muốn trở về quê làm việc.
"Dùng số tiền đó để mua nhà ở Trung Quốc thì tốt hơn", Liu cho hay.
Chen cũng chỉ ra rằng đầu tư vào du học hiện không mang lại kết quả tối ưu. Chi phí ngày càng tăng và bằng cấp nước ngoài không mang lại lợi thế trên thị trường việc làm như trước, trong bối cảnh cạnh tranh việc làm gay gắt. Cơ hội phát triển ở Trung Quốc cũng tăng lên, khiến việc du học trở nên không cần thiết đối với nhiều người.
Nhưng triển vọng thành công hơn nhờ du học không hoàn toàn mờ mịt. Theo Chen, đối với những người có thể gánh vác chi phí, du học vẫn là một con đường tốt. Chất lượng giáo dục ở một số nước phát triển tương đối cao, sinh viên ra nước ngoài thường có tầm nhìn mở hơn và vẫn có thể đạt được thành quả đáng kể.
Trung Quốc nằm trong số các quốc gia có học sinh đi du học nhiều nhất thế giới, thường chiếm 1/3 tổng số khoảng một triệu sinh viên quốc tế bậc đại học ở Mỹ, theo Viện Giáo dục quốc tế IIE.
Ngoài Mỹ, điểm đến ưa thích của du học sinh Trung Quốc là Anh, Canada và Australia. Số liệu tổng hợp từ 2001 đến 2018 cho thấy khoảng 90% du học sinh Trung Quốc đi học theo diện tự túc.
Khánh Linh