Điện Kremlin ngày 5/1 cho biết Tổng thống Vladimir Putin đã chỉ thị Bộ trưởng Quốc phòng Nga đơn phương ngừng bắn trên toàn chiến tuyến ở Ukraine trong 36 giờ, từ trưa 6/1 đến nửa đêm 7/1, để tín đồ Chính thống giáo ở Nga và Ukraine đón Giáng sinh.
Nga cho biết lệnh ngừng bắn được đưa ra theo lời kêu gọi của Thượng phụ Kirill, lãnh đạo Giáo hội Chính thống giáo Nga. "Do nhiều tín đồ Chính thống giáo sống trong vùng chiến sự, chúng tôi kêu gọi phía Ukraine cũng tuyên bố ngừng bắn để cho phép họ tới nhà thờ vào đêm Giáng sinh và ngày lễ sau đó", tuyên bố của Điện Kremlin có đoạn.
Việc ngừng giao tranh, dù tạm thời, sau nhiều tháng xung đột căng thẳng thường được nhìn nhận là một diễn biến đáng hoan nghênh, nhưng thông báo này của Nga lại gây hoài nghi, đặc biệt từ phía Ukraine và một số đối tác phương Tây, cho rằng đây là một tính toán chính trị từ Moskva.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tại một cuộc họp ở Moskva ngày 5/1. Ảnh: AFP.
Mykhailo Podolyak, trợ lý cấp cao của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, bác bỏ đề xuất ngừng bắn của phía Nga, gọi đây là hành động "đạo đức giả". "Lực lượng Nga phải rời khỏi các vùng lãnh thổ đang bị chiếm đóng ở Ukraine, chỉ khi đó họ mới có 'thỏa thuận ngừng bắn tạm thời'. Cứ giữ thói đạo đức giả cho riêng mình đi", Podolyak đăng Twitter.
Podolyak trước đó cũng bác bỏ kêu gọi ngừng bắn dịp Giáng sinh của Thượng phụ Kirill, cho rằng động thái này là "cái bẫy" và "yếu tố tuyên truyền".
Dù vậy, Bộ Quốc phòng Ukraine thông báo trên tài khoản Twitter chính thức rằng họ cam kết "không bắn vào lưng" những binh sĩ Nga đón Giáng sinh trong thời kỳ ngừng bắn đơn phương này.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cho biết ông hoan nghênh bất cứ đề xuất ngừng bắn nào ở Ukraine. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng các hành động ngừng bắn tạm thời "không thể thay thế nền hòa bình phù hợp với Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế".
Theo một số chuyên gia phương Tây, với việc ban bố lệnh ngừng bắn vào thời điểm này, Tổng thống Putin dường như muốn tránh nhận thêm tin xấu vào dịp lễ quan trọng, đồng thời tìm cách thể hiện hình ảnh bản thân tích cực hơn.
"Lệnh ngừng bắn Giáng sinh này phù hợp với logic của ông Putin, cho rằng Nga đang hành động theo lẽ phải của lịch sử và đấu tranh cho công lý ở Ukraine", Tatiana Stanovaya, người sáng lập tổ chức phân tích chính trị Nga R. Politik, nhận xét.
Stanovaya nhận định quyết định ngừng bắn có thể được thúc đẩy phần nào sau vụ 89 binh sĩ Nga thiệt mạng trong đòn tập kích của pháo binh Ukraine ở thành phố Makiivka, tỉnh Donetsk vào ngày đầu năm mới. Sự việc đã gây ra làn sóng giận dữ bên trong nước Nga, khiến quân đội và các chỉ huy nước này hứng chịu không ít chỉ trích.
Trong bối cảnh đó, lệnh ngừng bắn "là cách để Tổng thống Putin thể hiện trước công chúng rằng mình không phải là người hiếu chiến và muốn chìa cành ô liu", Stanovaya bình luận. "Tổng thống Nga cũng không muốn một thảm kịch như ở Makiivka lặp lại vào đêm Giáng sinh".
Theo giới phân tích, lệnh ngừng bắn có thể giúp Điện Kremlin củng cố quan điểm rằng Nga không phải bên gây hấn trong cuộc xung đột ở Ukraine. Nó cũng hỗ trợ mạnh mẽ cho nỗ lực của Nga nhằm giải thích lý do Tổng thống Putin phát động chiến dịch quân sự ngay từ đầu.
Xác xe tăng Nga được trưng bày ở thủ đô Kiev, Ukraine, ngày 5/1. Ảnh: AFP.
"Nhiều khả năng đó là một tín hiệu để tiếp tục duy trì sự ủng hộ từ Giáo hội Chính thống và phù hợp với câu chuyện rộng hơn rằng Nga đang tiến hành chiến dịch quân sự vì lợi ích nhân đạo, nhằm bảo vệ những người Ukraine có chung tôn giáo và chủng tộc với Nga khỏi hành động 'đàn áp' từ Kiev", Margarita Konaev, nhà nghiên cứu tại Trung tâm An ninh và Công nghệ Mới nổi (CSET) từ Đại học Georgetown, Mỹ, đánh giá.
Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price bày tỏ hoài nghi về bản chất của lệnh ngừng bắn, nhấn mạnh hành động này không làm thay đổi đánh giá của Washington rằng Moskva không nghiêm túc trong đàm phán chấm dứt xung đột.
Tuyên bố ngừng bắn "gây nghi ngờ vì nó diễn ra chỉ vài ngày sau khi Moskva tiến hành các cuộc tập kích ngay dịp năm mới nhằm vào Ukraine", Price nói trong một cuộc họp báo ở Washington. "Người Nga sẽ tìm cách tận dụng thời gian ngừng giao tranh để nghỉ ngơi, tái tập hợp lực lượng và tiếp tục tấn công trở lại".
Bất kỳ khoảng lặng kéo dài nào cũng sẽ có lợi cho Nga trong bối cảnh Moskva gần đây hứng chịu chuỗi thất bại liên tiếp trên chiến trường, theo giới quan sát. Yevgeny Prigozhin, người đứng đầu công ty an ninh tư nhân Wagner, gần đây thừa nhận tình hình "rất khó khăn" ở tiền tuyến.
Prigozhin cho biết các tay súng của ông, vốn đóng vai trò chủ lực trong chiến dịch tấn công thành phố Bakhmut ở Donetsk, đôi khi mất nhiều tuần chỉ để chiếm được một ngôi nhà và đà tiến công đang "bế tắc".
Các nhà phân tích lưu ý rằng Nga từng từ chối đề xuất đình chiến vào Lễ Phục sinh mà Ukraine đưa ra. Gần đây nhất, Nga cũng bác bỏ khả năng ngừng bắn vào dịp Giáng sinh theo lịch Công giáo và năm mới. Lực lượng Nga đã phóng tên lửa, máy bay không người lái (UAV) Ukraine ngay trong đêm đó cũng như vào ngày đầu năm mới bằng tên lửa và.
Xe tăng Ukraine tại làng Torske, tỉnh Donetsk, tháng 12/2022. Ảnh: Reuters.
"Lễ Phục sinh năm ngoái, Ukraine đã đề xuất một thỏa thuận ngừng bắn, Nga phớt lờ nó. Ngay trước lễ Giáng sinh của người Công giáo, Tổng thống Zelensky đã đề nghị Nga thực hiện các biện pháp giảm căng thẳng. Nga cũng lờ đi", Serhiy Nykyforov, người phát ngôn của Tổng thống Zelensky, nói.
"Nhiều khả năng Nga đang muốn dựa vào dịp lễ này để đạt được lợi thế nhất định cho mình. Chỉ có rút quân khỏi lãnh thổ Ukraine mới đồng nghĩa với chấm dứt xung đột thực sự", ông Nykyforov nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo Vox, Washington Post)