Bộ trưởng Trần Hồng Hà phát biểu khai mạc diễn đàn. Ảnh: Mạnh Tùng.
"Diễn biến của biến đổi khí hậu đến nhanh hơn nhiều so với kịch bản đã dự báo. Chúng ta cần đánh giá lại hiện tượng sạt lở, xâm thực bờ biển, bờ sông đang diễn ra thế nào để giải quyết", Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà nói tại diễn đàn Quản lý tài nguyên nước, lũ lụt, xâm nhập mặn, ứng phó với sụt lún, sạt lở ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) khai mạc tại TP HCM ngày 18/6.
Sau hội nghị về ĐBSCL được tổ chức hai năm trước, Thủ tướng chỉ đạo phát triển bền vững vùng đất này thích ứng với biến đổi khí hậu theo phương châm "thuận thiên" - tức là sống chung và thích nghi với biến đổi khí hậu.
Nói rõ về thực trạng vùng, ông Hoàng Văn Bẩy (Cục trưởng Quản lý Tài nguyên nước - Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, đến năm 2018 ĐBSCL có 562 vị trí bờ sông, bờ biển bị sạt lở với tổng chiều dài 786 km. Trong đó, 42 vị trí sạt lở đặc biệt nguy hiểm (dài 149 km).
Tình trạng này không chỉ diễn ra vào mùa mưa mà còn xuất hiện cả mùa khô, ở các tuyến sông chính cho đến các hệ thống kênh rạch, với mức độ ngày càng nhiều. Điểm nguy hiểm nhất thuộc tỉnh Cà Mau với tổng chiều dài 14 km - từ xã Gành Hào (huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu), dải bờ biển dài 200 km qua Sóc Trăng, Trà Vinh, Bến Tre, Tiền Giang cũng bị sạt lở nghiêm trọng.
ĐBSCL cũng chịu tác động mạnh bởi xâm nhập mặn. Đặc biệt, những năm gần đây, biến đổi khí hậu và việc xây dựng, vận hành các hồ chứa thủy điện vùng thượng lưu sông Mekong về vùng này đã thay đổi quy luật tự nhiên, xâm nhập mặn có những thay đổi lớn, gây khó khăn trong việc cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt.
Theo kịch bản biến đổi khí hậu năm 2016, nếu mực nước biển dâng 100 cm và không có các giải pháp ứng phó, ĐBSCL là khu vực có nguy cơ ngập đến 38,9% diện tích. Trong đó, các tỉnh có nguy cơ ngập cao nhất là Hậu Giang (80,62%), Kiên Giang (76,86%) và Cà Mau (57,69%).
Về tình trạng sụt lún, ông Bẩy cho biết, kết quả nghiên cứu do Bộ Tài nguyên và Môi trường, thực hiện từ năm 2014 đến 2017, xác định TP HCM và miền Tây có 306 mốc lún với tốc độ lún trung bình 1,07 cm mỗi năm. Ngoài nguyên nhân về yếu tố địa chất, sụt lụt xảy ra do suy giảm phù sa, hoạt động xây dựng công trình tập trung và do khai thác nước ngầm quá mức.
Nghiên cứu cũng chỉ ra các giải pháp kiểm soát, khoanh vùng khu vực hạn chế khai thác nước dưới đất; lập bản đồ vùng lún, ngập mặn do tác động của nước biển dâng làm cơ sở để các cơ quan chức năng đưa ra giải pháp ứng phó.
GS Nguyễn Kim Đan trình bày tham luận tại diễn đàn. Ảnh: Mạnh Tùng.
Tại diễn đàn, nhiều nhà khoa học cũng hiến kế giúp ĐBSCL ứng phó với biến đổi khí hậu trên quan điểm đây là xu thế tất yếu, phải sống chung và thích nghi.
GS Nguyễn Kim Đan (Đại học Paris-Est) cho rằng, cần tìm giải pháp tổng thể nhằm chủ động giảm thiểu rủi ro do thay đổi nguồn nước và suy giảm bùn cát ở ĐBSCL. Trong đó, ưu tiên các giải pháp dựa theo tự nhiên, phù hợp với tự nhiên và bảo vệ môi trường. Các giải pháp phải bảo đảm phát triển kinh tế xã hội và cải thiện điều kiện sinh sống của người dân trong vùng.
Song song với chuyên đề này, Diễn đàn ĐBSCL 2019 còn có các nội dung về Tái cơ cấu ngành nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL; Giải pháp phát triển hệ thống giao thông và cơ sở hạ tầng, nhà ở phục vụ phát triển bền vững ĐBSCL; Công tác quy hoạch, cơ chế điều phối vùng và thu hút vốn đầu tư cho ĐBSCL do các bộ ngành chủ trì.
Chiều nay, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tham dự và phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị đánh giá kết quả 2 năm triển khai Nghị quyết số 120 của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu.
ĐBSCL với 13 tỉnh thành trực thuộc Trung ương, có tổng diện tích 3,94 triệu ha và dân số 17,5 triệu người, chiếm 12% diện tích tự nhiên và 20% dân số cả nước, có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế của cả nước.