Dơi quạ Rousettus madagascariensis ở vùng Ankarana phía bắc Madagascar nằm trong số những loài dơi mang virus corona. Ảnh: Sci Tech Daily.
Dơi và nhiều loài động vật có vú khác là những vật chủ tự nhiên của virus corona. Để hiểu rõ hơn họ virus rất đa dạng bao gồm nCoV, các nhà khoa học so sánh những loại virus corona khác nhau sống trong 36 loài dơi ở phía tây Ấn Độ Dương và khu vực lân cận thuộc châu Phi. Họ nhận thấy các nhóm dơi khác nhau ở cấp chi và cấp họ có những chủng virus corona riêng, hé lộ dơi và virus corona đã tiến hóa cùng nhau suốt hàng triệu năm.
"Chúng tôi phát hiện dơi và virus corona có lịch sử tiến hóa lâu dài", Steve Goodman, nhà sinh vật học ở Bảo tàng Field tại Chicago, đồng tác giả bài báo công bố trên tạp chí Scientific Reports hôm 23/4, cho biết. "Hiểu rõ hơn cách virus corona tiến hóa có thể giúp chúng ta tạo dựng chương trình y tế công cộng trong tương lai".
Goodman và đồng nghiệp lấy mẫu vật bằng tăm bông và mẫu máu từ hơn 1.000 con dơi đại diện cho 36 loài tìm thấy trên những hòn đảo ở tây Ấn Độ Dương và vùng ven biển Mozambique. 8% số dơi họ lấy mẫu mang virus corona. "Đây là một ước tính thô về tỷ lệ dơi nhiễm virus. Ngày càng có nhiều bằng chứng về sự biến động theo mùa trong chu kỳ tuần hoàn của virus corona ở dơi, chứng tỏ con số trên có thể thay đổi đáng kể theo thời điểm trong năm", Camille Lebarbenchon, nhà sinh thái học dịch bệnh ở Đại học La Réunion, Pháp, đồng tác giả chính của nghiên cứu, chia sẻ.
Nhóm nghiên cứu tiến hành phân tích di truyền virus corona sống trong cơ thể dơi. Thông qua so sánh virus corona phân lập và giải trình tự trong nghiên cứu với các chủng từ động vật khác bao gồm cá heo, lạc đà alpaca và con người, họ có thể xây dựng một cây phả hệ khổng lồ của họ virus này. Cây phả hệ hé lộ quan hệ giữa những chủng virus corona khác nhau.
"Chúng tôi nhận thấy mỗi chi trong các họ dơi có chủng virus corona riêng. Hơn nữa, dựa trên lịch sử tiến hóa của những nhóm dơi riêng biệt, dơi và virus corona đã cùng tồn tại từ rất lâu. Ví dụ, dơi quạ trong họ Pteropodidae đến từ nhiều lục địa và hòn đảo khác nhau tạo thành một cụm trên cây phả hệ và có sự khác biệt về mặt di truyền với chủng virus corona ở các nhóm dơi trong cùng khu vực địa lý.
Trong trường hợp hiếm hoi, dơi thuộc những loài, chi và họ khác nhau sống gần nhau trong cùng hang động chia sẻ cùng chủng virus corona. Nhưng trong nghiên cứu này, sự lây truyền virus giữa các loài dơi rất hiếm gặp và cần tìm hiểu những yếu tố môi trường, sinh học và phân tử dẫn tới điều đó, theo Léa Joffrin, nhà sinh thái học dịch bệnh tại Đại học La Réunion, đồng tác giả chính của nghiên cứu.
Họ virus corona phong phú, có thể nhiều không kém số loài dơi, phần lớn trong số đó không truyền bệnh sang người và không được xem như mối đe dọa. Virus corona tồn tại ở những con dơi trong nghiên cứu của Goodman và đồng nghiệp khác với nCoV, nhưng tìm hiểu về virus corona ở dơi sẽ giúp chúng ta nắm rõ cách virus tác động tới con người.
Mọi động vật đều mang virus trong cơ thể và dơi là vật chủ tự nhiên của virus corona. Virus corona dường như không gây hại cho dơi, nhưng chúng có khả năng gây nguy hiểm cho những động vật khác nếu có cơ hội lây truyền giữa các loài. Nhóm nghiên cứu xem xét quan hệ di truyền giữa nhiều chủng virus corona khác nhau mà động vật mà chúng sống trong cơ thể, qua đó hiểu hơn sự lây lan của virus từ động vật sang người.
Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của bộ sưu tập trong viện bảo tàng. Các nhà nghiên cứu sử dụng một phần mẫu vật dơi trưng bày ở Bảo tàng Field để xác nhận nhận dạng của những loài dơi. Họ cũng khai thác cơ sở dữ liệu như GenBank.
Theo Goodman, dù dơi mang virus corona, chúng ta không nên phản ứng bằng cách gây hại hay tiêu diệt dơi với lý do vì sức khỏe cộng đồng. Vô số bằng chứng cho thấy dơi rất quan trọng đối với hệ sinh thái, giúp thụ phấn cho hoa, phát tán hạt cây, ăn côn trùng, trong đó có côn trùng gây bệnh truyền nhiễm ở người. Goodman cho rằng lợi ích mà chúng đem lại vượt xa bất kỳ tác hại nào.
An Khang (Theo Sci Tech Daily)