Giám đốc một doanh nghiệp tư nhân viết thư gửi tới VnExpress than rằng những ngày này đến ngân hàng nhỏ lẻ hỏi mua ngoại tệ đều nhận được câu trả lời là không có để bán. Còn một số ngân hàng lớn tuyên bố về nguyên tắc sẽ bán với giá niêm yết, song đưa thêm điều kiện: "Trong trường hợp ngân hàng không có đủ dự trữ USD, buộc phải mua lại từ nguồn khác thì doanh nghiệp phải chịu mức giá mà ngân hàng mua". Số khác bán giá cao hơn nhiều mức niêm yết, với lý do bản thân ngân hàng cũng không thể thu mua ngoại tệ với giá niêm yết mà phải đi mua trên thị trường liên ngân hàng với giá xấp xỉ 17.900 đồng.
"Giá niêm yết tại ngân hàng khoảng 16.200-16.300 đồng một đôla, thế nhưng ngân hàng bán cho chúng tôi có lúc lên tới 18.400 đồng một đôla", giám đốc một doanh nghiệp nhập khẩu hóa chất trao đổi.
Ông cho biết cách đây vài tháng, việc mua bán ngoại tệ rất dễ dàng và doanh nghiệp thường được mua với giá niêm yết. Thế nhưng vài tuần trở lại đây, hầu hết các ngân hàng trên địa bàn TP HCM đều thông báo khan hiếm đôla và đề nghị doanh nghiệp mua sát giá thị trường tự do.
Một giám đốc khác nói, ban đầu khi nhân viên của ông đến đặt vấn đề mua, ngân hàng thông báo hết đôla để bán. Sau khi xem chứng từ nhập khẩu, nhân viên ngân hàng yêu cầu phải ký vào một tờ giấy chấp nhận trả thêm một khoản gọi là phí thu xếp nguồn ngoại tệ.
Tỷ giá đôla niêm yết tại các ngân hàng hôm 10/6 là 16.300, song thực tế, doanh nghiệp phải mua với giá 17.600. Ảnh: Hoàng Hà. |
Đối với doanh nghiệp nhập khẩu ôtô thì việc mua đôla để thanh toán hóa đơn cho bạn hàng càng gặp khó khăn. Chấp nhận giá cao, nhưng không phải lúc nào cũng mua được. Một đầu mối chuyên nhập xe hạng sang ở TP HCM cho biết, ông có quan hệ khá thân thiết với các ngân hàng, vậy mà thời điểm này đến gõ cửa "bạn bè" để mua cũng đều nhận được cái lắc đầu, thi thoảng mới mua được chút ít và giá có lúc cao hơn 15% so với mức niêm yết.
Ông Phạm Quang Thắng, Phó tổng giám đốc Ngân hàng Kỹ thương Việt Nam (Techcombank), cho hay, tất cả hợp đồng giao dịch đôla mà nhà băng này ký với các khách hàng đều theo tỷ giá niêm yết. Một số lãnh đạo ngân hàng thương mại khác khi trao đổi với VnExpress cũng khẳng định, các nhà băng đều giao dịch theo tỷ giá được quy định.
Song cũng có ngân hàng xác nhận, hiện tượng bán đôla với giá cao hơn tỷ giá niêm yết là có thật. Lãnh đạo một ngân hàng thực hiện nhiều giao dịch bằng ngoại tệ cho hay, nhà băng này giao dịch theo nguyên tắc "mua được bao nhiêu bán bấy nhiêu". Chính ngân hàng cũng không mua được đôla với giá niêm yết, mà hầu hết doanh nghiệp xuất khẩu đẩy giá lên ngang ngửa với thị trường tự do. Vì thế, theo ông, đến lượt mình, nhà băng cũng phải đẩy giá bán lên.
Theo quy định hiện hành, Ngân hàng Nhà nước công bố tỷ giá liên ngân hàng theo ngày, tỷ giá giao dịch ở các ngân hàng thương mại chỉ được phép cao hơn hoặc thấp hơn 1% so với mức mà ngân hàng nhà nước công bố. Song các ngân hàng vẫn có thể lách quy định này bằng cách hoán đổi ngoại tệ hoặc sử dụng nghiệp vụ quyền chọn (option) để giao dịch với tỷ giá cao hơn công bố.
Với phương án hoán đổi đang được nhiều ngân hàng áp dụng, nhà băng sẽ "đi đường vòng" qua một ngoại tệ thứ hai. Trong các ngoại tệ, hiện chỉ đôla bị khống chế về mức giá trần. Chẳng hạn, để bán 10.000 USD cho doanh nghiệp với tỷ giá 18.000 đồng, trước tiên, ngân hàng sẽ bán 6.428,57 EUR với tỷ giá EUR/VND là 28.000. Sau đó, lượng euro này sẽ một lần nữa được chuyển đổi sang đôla. Đi cùng các lượt chuyển đổi này, doanh nghiệp sẽ phải trả các mức phí.
Cán bộ nguồn vốn của một ngân hàng thương mại cũng nhìn nhận chuyện ngân hàng bán đôla cho doanh nghiệp nhập khẩu với giá cao hơn biên độ mà Ngân hàng Nhà nước công bố là phổ biến và họ cũng có lý do để làm như vậy. Trên thực tế, cầu về ngoại tệ đang lớn hơn cung, các ngân hàng thương mại cũng phải thỏa thuận mua ngoại tệ theo giá thị trường, cao hơn giá mà Ngân hàng Nhà nước công bố. Nếu không chấp nhận thì khó mua được. Dựa trên giá mua đó, phải cộng với một khoản lãi nhất định để ra giá bán. Tùy vào tiềm lực về nguồn ngoại tệ của mỗi ngân hàng, mà ấn định giá bán cạnh tranh hơn ngân hàng khác.
Mặt khác, Chính phủ đã có chủ trương hạn chế nhập khẩu những mặt hàng tiêu dùng thuộc dạng xa xỉ, đặc biệt là ôtô, xe máy, điện tử, điện lạnh... Vì vậy, tỷ giá là khác nhau với từng doanh nghiệp nhập khẩu những mặt hàng khác nhau. Hiện tại, những mặt hàng thiết yếu, đặc biệt là xăng dầu, đang được hỗ trợ mua ngoại tệ với giá sát mức công bố của Ngân hàng Nhà nước. Các mặt hàng còn lại, vì đã bị hạn chế nhập, sẽ bị áp tỷ giá cao.
Nhóm phóng viên