Mới đây, Chủ tịch Chen Feng và CEO Tan Xiangdong của HNA Group đã bị bắt vì các tội danh chưa xác định trong bối cảnh Bắc Kinh thực hiện cuộc siết chặt sâu rộng với các doanh nghiệp. Vụ bắt giữ này diễn ra cùng thời điểm Evergrande – tập đoàn bất động sản lớn nhất Trung Quốc đối mặt khủng hoảng nợ.
HNA Group, tập đoàn lừng lẫy của Chen và người cộng sự quá cố - ông Wang Jian khởi đầu với Hainan Airlines vào năm 1993 và sau này thành hãng bay tư nhân hàng đầu Trung Quốc. HNA cũng đi đầu trong việc mua cổ phần tại các doanh nghiệp Mỹ, châu Âu, là một trong những doanh nghiệp thâu tóm tài sản toàn cầu lớn nhất Trung Quốc, là biểu tượng trên thị trường thế giới. Tỷ phú 68 tuổi này từng có quan hệ thân thiết với Chủ tịch Tập Cận Bình và ông David Cameron, cựu thủ tướng Anh.
Tỷ phú Chen Feng hồi năm 2014. Ảnh: Bloomberg
Sinh ra tại vùng chuyên khai thác than ở Sơn Tây của Trung Quốc, Chen lớn lên ở Bắc Kinh và tốt nghiệp trường Cao đẳng Quản lý Vận tải Hàng không Lufthansa ở Đức. Ông từng làm việc tại Cục Hàng không dân dụng Trung Quốc và Cục Điều tiết Hàng không Quốc gia trước khi tự kinh doanh.
Những ngày đầu, HNA đã được tỷ phú George Soros rót vốn. Chen nhanh chóng trở thành tâm điểm của cộng đồng doanh nghiệp non trẻ của Trung Quốc. Ông xây dựng một hình tượng năng động và dễ tiếp cận trong các cuộc phỏng vấn. Chen thậm chí còn phục vụ đồ ăn uống trên các chuyến bay của Hainan Airlines để làm hình ảnh.
Tham vọng của HNA vượt ra ngoài lĩnh vực hàng không và lãnh thổ Trung Quốc từ năm 2007, khi tập đoàn này mua khách sạn SA Sode ở Bỉ - một trong những tài sản ở nước ngoài đầu tiên của họ. Tiếp theo là nhiều thương vụ khác, bao gồm cả khoản đầu tư vào Deutsche Bank AG, biến HNA trở thành cổ đông lớn nhất của nhà băng Đức vào thời điểm đó.
Ngoài ra họ còn mua các bất động sản xa xỉ như sân golf, khách sạn nổi tiếng ở 6 châu lục, toà nhà chọc trời tại 245 Park Avenue, Manhattan (Mỹ). Những thương vụ trên có giá trị khoảng 40 tỷ USD.
Tuy nhiên, tất cả đã sụp đổ dưới một trong những núi nợ doanh nghiệp lớn nhất thế giới. Đại dịch Covid-19 cũng là hồi chuông báo tử cho HNA. Công ty vốn đã cố gắng bán bớt tài sản khi các khoản nợ phải trả của họ ngày càng lớn thêm. Từ tháng 2/2020, hoạt động của doanh nghiệp hàng không và du lịch này đã tê liệt và đang phải tái cấu trúc.
Những gã khổng lồ công nghệ đang bị Bắc Kinh giám sát chặt chẽ vì sở hữu lượng lớn dữ liệu người dùng, còn HNA thu hút sự chú ý vì nợ. Dưới sự điều hành của Chen Feng, tập đoàn này đã tận dụng những khoản tín dụng dễ dàng của Trung Quốc giai đoạn trước để mang đi thực hiện các thương vụ thâu tóm ở nước ngoài.
Nợ nần là nền tảng cho tham vọng của Chen và đồng sáng lập Wang. Họ đặt mục tiêu HNA trở thành một trong những công ty hàng đầu trong bảng xếp hạng Fortune 500. Và sự mở rộng dựa trên tín dụng đã giúp tập đoàn này tăng 183 bậc lên vị trí thứ 170 vào năm 2017.
Chen cũng không hề sợ nợ chồng chất khi thậm chí còn so sánh nợ với chấy rận. Ông từng nói trên sóng truyền hình: "Khi bạn có quá nhiều chấy, bạn sẽ không ngứa nữa. Khi đã vay quá nhiều, bạn vẫn có thể ngủ ngon cả đêm".
Khi Bắc Kinh hiểu rõ được những rủi ro của việc sử dụng vốn và đòn bẩy như vậy, họ bắt đầu kìm hãm những doanh nghiệp chuyên M&A lớn. Chủ tịch tập đoàn bảo hiểm Anbang, chủ sở hữu của khách sạn Waldorf Astoria ở New York, đã bị chính phủ bắt giữ vào năm 2018. Quá trình điều tra HNA được bắt đầu ngay sau đó và HNA đã phải thu hẹp quy mô tài sản. Tập đoàn này vẫn đang bị các chủ nợ đòi ít nhất 63 tỷ USD.
Trụ sở HNA Group tại thành phố Hải Khẩu, Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg
"Chen đã sử dụng một chiến lược như nhiều doanh nhân có mối quan hệ chính trị. Họ tận dụng mối quan hệ này để vay càng nhiều tiền càng tốt từ các tổ chức tài chính nhà nước", Victor Shih, phó giáo sư chuyên về các chính sách tài chính và chính trị Trung Quốc tại Đại học California San Diego, cho biết trong một cuộc phỏng vấn trước khi Chen bị bắt. Theo ông, cách mà các tập đoàn này sử dụng đòn bẩy để chi trả nhanh chóng cho các tài sản ở nước ngoài là không bền vững và dẫn tới hậu quả thảm khốc khi tháo gỡ đòn bẩy tài chính.
Các cuộc khủng hoảng tài chính của HNA bắt đầu nổi lên từ năm 2017. "HNA đã mở rộng nhanh hơn so với khả năng của ban lãnh đạo. Còn chính quyền đã sử dụng HNA để mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc, nhưng nó phải song hành với sức khỏe của công ty", Warut Promboon, đối tác quản lý của công ty nghiên cứu tín dụng Bondcritic nhận định.
Tình trạng hỗn loạn của HNA trở nên trầm trọng hơn vào tháng 7/2018, đồng chủ tịch Wang qua đời trong khi đi nghỉ dưỡng ở miền nam nước Pháp. Ông Wang mất ở tuổi 57 do rơi từ độ cao 15 mét khi đang chụp ảnh ở làng Bonnieux, theo cảnh sát địa phương. Tuy nhiên, nhiều tháng sau, báo Liberation của Pháp đưa tin vụ việc này là tự tử.
Cái chết của Wang xảy ra vào lúc HNA phải đối mặt với hàng loạt câu hỏi về cơ cấu quyền sở hữu và mối liên hệ tài chính bị cáo buộc của họ với các lãnh đạo Bắc Kinh. Nhờ mối liên hệ này, một số nhà đầu tư trái phiếu có cảm giác an toàn rằng Bắc Kinh sẽ giải cứu khi HNA gặp rắc rối với khoản nợ của mình.
Tuy nhiên, những trái chủ này đã nhanh chóng nhận ra sự lạc quan của mình đặt nhầm chỗ. Từ khi nhà chức trách bắt đầu tái cơ cấu HNA, các cáo buộc về quản lý tài chính yếu kém dưới chế độ ban đầu đã lộ ra. Năm 2018, các lãnh đạo Trung Quốc từng đồng ý giúp HNA lập quỹ, cung cấp mạng lưới an toàn nhưng điều này không xảy ra.
Hiện tại, quá trình cho HNA phá sản để tái cấu trúc đã bước vào giai đoạn cuối. Tập đoàn này dự kiến được chia thành 4 mảng hàng không, sân bay, tài chính và thương mại riêng biệt. Con trai Chen Feng là Chen Xiaofeng vẫn là thành viên HĐQT HNA, còn ông mất tư cách này sau khi bị bắt.
Tú Anh (theo Bloomberg)