Tại dự thảo tờ trình gửi Chính phủ, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết còn 3.567 chủ hộ kinh doanh không thuộc diện đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) chờ giải quyết quyền lợi, tính tới cuối tháng 5.
Trong đó, 1.444 chủ hộ đang bảo lưu thời gian; 1.423 người tiếp tục tham gia nhưng chuyển sang đóng BHXH tự nguyện; 28 chủ hộ được hoàn trả tiền đóng; 275 người hưởng chế độ hưu trí, tử tuất và 397 người hưởng BHXH một lần. Hơn 37% chủ hộ đã đóng BHXH trên 15 năm và 63% còn lại đóng dưới 15 năm.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam đề xuất xử lý theo nguyên tắc đóng - hưởng để giải quyết dứt điểm quyền lợi của các chủ hộ. Cụ thể, chủ hộ đang bảo lưu thời gian đóng BHXH hoặc tiếp tục tham gia theo nhóm khác sẽ được hưởng đầy đủ chế độ theo diện đóng bắt buộc khi đủ điều kiện. Chủ hộ đã hưởng chế độ không bị thu hồi khoản tiền đã nhận.
Với 28 trường hợp thoái thu (trả lại tiền), chủ hộ có nguyện vọng được đóng lại bằng số tiền đã được trả để khôi phục quá trình đóng BHXH bắt buộc nhằm hưởng quyền lợi.
Toàn bộ kinh phí chi trả chế độ trích từ Quỹ Bảo hiểm xã hội, không lấy từ ngân sách nhà nước.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho rằng việc thoái thu rất phức tạp vì chủ hộ không đồng thuận khi đã đóng BHXH thời gian dài. Nhiều người hiện đã đủ tuổi về hưu, đủ điều kiện hưởng chế độ song vì vướng mắc chính sách nên vẫn đợi lương hưu.
Ngoài ra, cơ quan bảo hiểm rất khó truy thu tiền của 672 chủ hộ đang hưởng hưu trí, tử tuất, BHXH một lần và hơn 9.600 lượt người được hưởng chế độ ốm đau, thai sản. Thoái thu dễ gây không công bằng giữa người chưa hưởng và người đã hưởng chế độ.
Cơ quan này đánh giá xử lý như trên tạo cơ hội cho hàng nghìn chủ hộ được hưởng lương hưu khi về già, củng cố niềm tin của người dân vào chính sách an sinh. Ngoài ra, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi cũng đã đưa nhóm chủ hộ kinh doanh có đăng ký vào diện đóng bắt buộc để mở rộng lưới an sinh.
Bà Lê Thị Hà (Yên Sơn, Tuyên Quang), chủ hộ kinh doanh cá thể bị thu BHXH bắt buộc sai quy định 13 năm, nay vẫn bị "treo" lương hưu vì chưa có cơ chế giải quyết. Ảnh: Xuân Hoa
Nghị quyết về hoạt động chất vấn tại kỳ họp thứ 5 được Quốc hội thông qua hồi tháng 6 yêu cầu Chính phủ và các cơ quan trong năm nay phải giải quyết dứt điểm quyền lợi của các chủ hộ kinh doanh cá thể bị thu BHXH sai quy định.
Theo phản ánh của Ban Dân nguyện thuộc Thường vụ Quốc hội, cơ quan Bảo hiểm xã hội 54 tỉnh thành đã thu trái quy định BHXH bắt buộc với chủ hộ kinh doanh không thuộc diện đóng từ năm 2003 đến 2021. Thống kê tới tháng 9/2016 có 4.240 chủ hộ bị thu sai. Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã có công văn yêu cầu Bảo hiểm xã hội các địa phương dừng thu với nhóm này, song việc thu sai vẫn kéo dài tới cuối năm 2021.
Sau thời gian này, một bộ phận không tham gia nữa, chốt sổ và bảo lưu thời gian đóng. Có người chuyển sang đóng BHXH tự nguyện và được hệ thống ghi nhận cả thời gian đóng bắt buộc nhưng vì chính sách còn vướng mắc nên có người đến tuổi nghỉ hưu vẫn phải chờ. Ngoài ra, một số người được hưởng chế độ hưu trí, BHXH một lần, bởi trước đó là công chức nhà nước, lao động trong doanh nghiệp, sau này mới chuyển sang diện chủ hộ kinh doanh.
Hồng Chiêu