Nội dung này được Bộ Công Thương nêu tại báo cáo trình Chính phủ về đề án nghiên cứu thí điểm điện gió ngoài khơi. Theo Quy hoạch điện VIII, Việt Nam đặt mục tiêu công suất loại nguồn điện này đến năm 2030 đạt 6.000 MW, định hướng đến 2050 từ 70.000-91.500 MW. Song đến nay chưa có dự án nào được quyết định chủ trương và giao chủ đầu tư. Quy hoạch điện VIII cũng chưa nêu rõ số lượng, công suất và vị trí dự án điện gió ngoài khơi, phương án đấu nối nguồn điện này.
Tại báo cáo, Bộ này đưa ra 3 phương án chọn nhà đầu tư thí điểm các dự án điện gió ngoài khơi. Phương án 1, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) là đơn vị thí điểm đầu tư. Bộ Công Thương cho rằng một số hạng mục, công trình của loại nguồn điện này tương đồng với các dự án dầu khí ngoài khơi. Do đó, PVN có lợi thế khi sử dụng cơ sở dữ liệu, nguồn lực sẵn có của ngành dầu khí trong triển khai dự án thí điểm.
Cơ quan này dẫn ý kiến chuyên gia cho rằng sự tham gia của các tập đoàn dầu khí có vai trò quan trọng trong việc đưa điện gió ngoài khơi sớm trở thành một ngành công nghiệp lớn. Báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) chỉ ra rằng kinh nghiệm chuyên môn của ngành công nghiệp dầu khí có thể chi phối 40-45% chi phí một dự án điện gió ngoài khơi.
Hiện tại, các nhà đầu tư hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này hầu hết là các "ông lớn" dầu khí, như Equinor, Shell, Repsol, Total, BP, Chevron. Ở Đông Nam Á, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Malaysia (Petronas) đã lập công ty năng lượng tái tạo Gentari và mua 29,4% cổ phần dự án điện gió ngoài khơi Hải Long tại Đài Loan.
Tuy nhiên, theo nhà chức trách, trường hợp giao PVN đầu tư điện gió ngoài khơi cần đánh giá, điều chỉnh chủ trương lĩnh vực ngành nghề, kinh doanh của tập đoàn này. Bởi hiện nay PVN chưa được phép đầu tư ngoài ngành, điện gió ngoài khơi. Ngoài ra, tập đoàn này cũng phải thay đổi để đáp ứng những yêu cầu đặc trưng của ngành năng lượng tái tạo ngoài khơi.
Phương án 2, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là đơn vị được giao thực hiện. Theo Bộ Công Thương, EVN có lợi thế nhất định khi tận dụng kinh nghiệm, năng lực trong đầu tư, quản lý vận hành các nhà máy, hệ thống truyền tải điện. Tập đoàn này cũng có ưu điểm khi không phải đàm phán giá, do họ đồng thời là đơn vị mua, bán điện. Tuy nhiên, cơ quan quản lý cũng lo ngại đây là lĩnh vực mới nên có những đòi hỏi khác so với các dự án nguồn điện truyền thống.
Phương án 3, Bộ Công Thương đề xuất giao đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng thí điểm làm dự án điện gió ngoài khơi. Bộ này cho rằng phương án này cần được đánh giá phù hợp với chủ trương, tính khả thi sau khi xem xét năng lực đơn vị cụ thể của Bộ Quốc phòng.
Tuy vậy, họ thừa nhận thời điểm hiện nay chưa đủ cơ sở, dữ liệu để đánh giá mức độ hiệu quả khi giao PVN, EVN hay Bộ Quốc phòng thí điểm phát triển điện gió ngoài khơi. Bởi, điện gió ngoài khơi là lĩnh vực mới, liên quan tới quốc phòng, an ninh, chủ quyền biển đảo.
Mặt khác, dự án điện gió ngoài khơi chưa được triển khai nên cơ quan quản lý cũng không có kinh nghiệm. Nhà chức trách cho rằng chưa lường trước được hết những xung đột giữa các ngành, lĩnh vực trong sử dụng chung không gian biển, khó khăn về quy định pháp luật hay kỹ thuật liên quan đến phát triển, vận hành dự án. Do đó, các phương án đề xuất trên, theo Bộ Công Thương, sẽ tiếp tục được làm rõ sau khi các bộ ngành đóng góp ý kiến.
Một dự án điện gió ngoài khơi. Ảnh: GWEC
Cũng tại báo cáo, Bộ Công Thương cho biết chưa giao tư nhân, nhà đầu tư nước ngoài thí điểm dự án điện gió ngoài khơi do chưa đánh giá hết được các vấn đề quốc phòng, an ninh và giá điện.
Thực tế, thời gian qua một số nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực điện tái tạo ngỏ ý muốn thực hiện dự án điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Chẳng hạn, Tập đoàn CIP của Đan Mạnh có kế hoạch phát triển dự án điện gió ngoài khơi La Gàn công suất 3,5 GW tại Bình Thuận. Hay Tập đoàn PNE đến từ Đức cũng muốn thực hiện một dự án lên tới 4,6 tỷ USD tại Bình Định. Cách đây hơn hai năm, 36 nhà đầu tư trong nước từng xin khảo sát điện gió ngoài khơi. Nhưng ở thời điểm đó, Bộ Tài nguyên & Môi trường đề nghị tạm dừng cấp phép do vướng pháp lý.
Theo Bộ Công Thương, nhà đầu tư nhân tham gia nhiều vào lĩnh vực điện nhưng chủ yếu là dự án điện truyền thống, hoặc năng lượng mặt trời, gió quy mô không lớn. Cơ quan này cho rằng hiện chưa nên giao tư nhân đầu tư thí điểm do chưa đánh giá hết các vấn đề, vướng mắc pháp lý. "Việc giao nhà đầu tư nước ngoài, tư nhân thực hiện điện gió ngoài khơi sau khi có đánh giá toàn diện dự án thí điểm và hệ thống pháp luật được hoàn thiện", Bộ Công Thương nêu quan điểm.
Trước đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Công Thương cùng các bộ ngành nghiên cứu xây dựng thí điểm dự án điện gió ngoài khơi. Để đủ tính pháp lý, Bộ Công Thương cho rằng Quốc hội cần ban hành Nghị quyết cho phép việc thí điểm trên. Tuy nhiên, bộ này dẫn ý kiến chuyên gia đánh giá thời gian thực hiện dự án điện gió ngoài khơi khoảng 6-8 năm từ khi bắt đầu khảo sát. Do vậy, nếu Quốc hội ban hành Nghị quyết ngay năm nay, mục tiêu đạt 6.000 MW điện gió ngoài khơi vào 2030 cũng khó đạt được.
"Đây là vấn đề lớn, do vậy Bộ kiến nghị báo cáo cấp có thẩm quyền trước khi Chính phủ quyết định xây dựng, trình Quốc hội ban hành Nghị quyết thí điểm phát triển điện gió ngoài khơi", báo cáo nêu.
Phương Dung