Theo đó, Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính) đề xuất Chính phủ xem xét, tiến hành một cuộc trao đổi cấp cao hơn giữa hai bên để cùng nhận diện nút thắt. Từ đó, đưa ra giải pháp tháo gỡ phù hợp với mục tiêu là khẩn trương giải phóng lượng hàng hóa và xe tồn tại các cửa khẩu, đưa hoạt động xuất nhập khẩu hai nước dần trở lại bình thường trên cơ sở tuân thủ các nguyên tắc đảm bảo an toàn phòng chống dịch.
Hai bên cũng cần phối hợp lực lượng chuyên môn để bàn giao theo đợt, giải phóng các xe hàng, container, tài xế đang "kẹt" tại cửa khẩu hai bên.
Bên cạnh hoạt động đàm phán, Ban IV đề xuất Chính phủ xem xét giao các địa phương có các cửa khẩu đường bộ với Trung Quốc khẩn trương rà soát, khảo sát, thiết lập vùng đệm để quản lý, kiểm soát chặt chẽ tình hình dịch bệnh Covid-19 tại khu vực đệm này, nhằm phát hiện sớm và cách ly ngay tại đầu vùng đệm.
Với hàng nông sản sắp thu hoạch và chuẩn bị xuất khẩu sang Trung Quốc qua các cửa khẩu đường bộ trong dịp cận Tết, Ban này đề xuất Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn làm việc với các địa phương dừng các chuyến hàng đang có kế hoạch vận chuyển lên cửa khẩu và hướng dẫn người nông dân tăng bảo quản tại kho lạnh...
Các địa phương cũng cần kết hợp với các hiệp hội ngành hàng đẩy mạnh tuyên truyền để người nông dân, doanh nghiệp thay đổi tập quán kinh doanh xuất khẩu từ phương thức truyền thống, không có hợp đồng thương mại sang hình thức chính ngạch, mua bán theo hợp đồng, với điều kiện giao dịch, giao nhận rõ ràng, giao hàng tại cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính.
Trong văn bản gửi các địa phương hôm nay (23/12), Bộ Công Thương đề nghị các địa phương trao đổi ngay với bạn hàng Trung Quốc để giao hàng qua các cửa khẩu chính, cửa khẩu quốc tế tại các tỉnh khác, như Cao Bằng, hoặc chuyển sang sử dụng phương thức vận tải khác, như đường biển.
Với các tỉnh biên giới phía Bắc, Bộ Công Thương đề nghị trao đổi, đàm phán với chính quyền địa phương, cơ quan quản lý Trung Quốc để có giải pháp tăng thời gian thông quan tại cửa khẩu; nâng hiệu suất làm việc của các lực lượng như hải quan, kiểm dịch, bốc xếp hàng hoá... tạo thuận lợi cho thông quan, xuất khẩu hàng hoá, nông sản.
Về dài hạn, Chính phủ chỉ đạo các địa phương có cửa khẩu với Trung Quốc quy hoạch, đầu tư hạ tầng logistics, đặc biệt mở rộng, tăng diện tích các kho bãi, địa điểm tập kết cho hàng hóa và xe vận tải hàng hóa làm thủ tục thông quan thuận lợi.
Các đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh có hơn 6.300 container xuất khẩu sang Trung Quốc và hơn 3.000 xe đang chờ nhập khẩu vào Việt Nam, năng lực thông quan hàng hóa giảm đáng kể, tác động rất lớn đến hoạt động xuất nhập khẩu của nhiều ngành.
Tình trạng ùn tắc dự kiến còn kéo dài thời gian tới do khả năng thông quan đã giảm tới mức tối thiểu và phía Trung Quốc không có kế hoạch mở lại các cửa khẩu trong thời gian ngắn. Số xe hàng hóa dồn về các cửa khẩu tiếp tục tăng trong dịp cận Tết Nguyên đán.
Dòng dài xe chở nông sản đang ùn tắc ở cửa khẩu Tân Thanh, Lạng Sơn. Ảnh: Ngọc Thành
Mặt hàng tồn chủ yếu tại các cửa khẩu là hàng nông sản và thủy sản (chiếm tới 80-90%). Với thời gian thông quan lên đến 20-30 ngày như hiện nay, hầu hết hàng hóa nông, thủy sản này sẽ bị hỏng, dự kiến phải đổ bỏ, không còn khả năng tiêu thụ.
Ngoài nông sản, hàng tồn nằm tại các cửa khẩu còn có linh kiện điện tử, nguyên liệu phục vụ sản xuất chế biến gỗ, ván bóc...trong nước mà các doanh nghiệp đang rất cần để gấp rút hoàn thành đơn hàng đã ký dịp cuối năm.
Một số tập đoàn sản xuất hàng điện tử lớn nhất Việt Nam cho biết, do linh kiện không thể nhập về qua cửa khẩu đường bộ theo kế hoạch mà lại không thể dừng dây chuyền sản xuất nên các họ phải ứng phó tạm thời bằng cách chuyển sang các phương thức vận chuyển khác tốn kém hơn như đường hàng không với chi phí đắt hơn 76% (chưa tính phụ phí dịch bệnh 15%).
Ngay cả khi áp dụng biện pháp này, mức độ rủi ro bị chậm hàng, dừng hàng vẫn rất cao, doanh nghiệp có thể bị thiệt hại lớn nếu phải dừng dây chuyền sản xuất.
Thiệt hại về tiền hàng, theo ước tính của Hiệp hội Rau quả Việt Nam, lên đến 2.000 tỷ đồng. Số tiền này chưa kể chi phí vận chuyển trung bình 100 triệu một xe với tình hình ách tắc hiện tại.
"Với bối cảnh sắp đến vụ thu hoạch cuối năm, là vụ cao điểm của lượng hàng hóa nông, thủy sản Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, nếu khả năng thông quan không được cải thiện, con số thiệt hại sẽ còn lớn hơn rất nhiều lần", Ban IV đánh giá.
Anh Minh