Hồi tháng 7, thầy Đinh Đức Hiền, một giáo viên Toán - Sinh phản ánh đề thi tốt nghiệp THPT 2021 môn Sinh học có nhiều phần tương đồng với nội dung ôn tập cho học sinh của thầy Phan Khắc Nghệ, Hiệu phó THPT Chuyên Hà Tĩnh. Đến tháng 11, thầy Hiền tiếp tục gửi thư tố cáo tới đại biểu Quốc hội, đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo làm rõ.
Ngày 23/12, Thứ trưởng Giáo dục Nguyễn Hữu Độ cho biết đã nắm bắt các thông tin, ý kiến và "ghi nhận yếu tố không bình thường" giữa nội dung luyện thi của thầy Nghệ và đề Sinh học tốt nghiệp THPT 2021.
Là người liên quan trực tiếp, thầy Nghệ đồng tình với kết luận về sự trùng khớp và cho rằng "một đề thi mà để người khác ôn trúng nhiều như vậy là bất thường". Tuy nhiên, thầy Nghệ đề nghị làm rõ khái niệm thế nào là trùng khớp. "Nội dung kiến thức đương nhiên trùng khớp, nhưng ở mức nào mới quan trọng. Trùng khớp y nguyên, trùng nội dung hay dạng bài", ông nói.
Ngoài ra, theo thầy giáo này, cơ quan chức năng cần xét đến yếu tố những nội dung trùng khớp đã được thầy dạy từ đầu năm học. Các video ôn tập ngay trước kỳ thi tốt nghiệp THPT là "những kiến thức trọng tâm, được tổng hợp dựa vào dự đoán xu hướng đề, đề thi minh họa và kinh nghiệm cá nhân". "Nếu đến buổi cuối, tôi mới đề cập đến kiến thức đó thì đúng là bất thường không chấp nhận được. Nhưng rõ ràng toàn bộ nội dung này tôi đã dạy từ đầu năm rồi", thầy Nghệ nói.
Tiến sĩ Phạm Văn Lập, nguyên giáo viên THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, là một trong các thành viên tổ chuyên gia thẩm định sự việc, do Bộ Giáo dục thành lập hồi tháng 8. Ông Lập nhận định dù việc lộ đề có xảy ra hay không, hiện tượng một người ôn trúng 90% đề thi "là bất thường". Ông Lập đặt câu hỏi về quy trình làm đề, chọn đề.
Mặt khác, ông Lập cho rằng "không ai giỏi mà đoán được đến mức đấy, nhất là khi đề được rút ngẫu nhiên trên máy tính". "Về mặt khoa học, việc này có xác suất gần như bằng 0 và khó ai chấp nhận được", ông Lập nói.
Những đánh giá này, ông Lập nói đã được tổ chuyên gia đưa vào biên bản thẩm định đầu tháng 8, với kết luận "có dấu hiệu bất thường" và phân tích rõ. Ông bày tỏ sự khó hiểu khi "từng đấy ngày mà Bộ Giáo dục và Đào tạo, cơ quan chức năng chưa đưa ra phản hồi".
Ngoài các phân tích về chuyên môn, biên bản làm việc còn đề cập đến các email trao đổi giữa thầy Phan Khắc Nghệ với Tổ trưởng tổ ra đề thi môn Sinh và thành viên Tổ thẩm định đề thi môn Sinh từ năm 2016-2018 và 2021. Thầy Nghệ xác nhận các trao đổi này "có xảy ra" nhưng "nội dung chỉ xoay quanh chuyên môn, không liên quan đến đề thi". "Tôi còn không biết hai người này nằm trong tổ ra đề thi", thầy Nghệ khẳng định.
Nội dung các email đã được cung cấp cho cơ quan công an từ tháng 8. Thầy Nghệ bày tỏ "muốn sớm nhận được kết luận rằng email có nói tới đề thi hay không" để không tiếp tục bị suy diễn, dị nghị.
Thành viên Tổ thẩm định nêu trên nói đã không còn liên lạc với thầy Nghệ trong vài năm trở lại đây. Vì không thạo công nghệ, ông không còn dùng email và "không biết Nghệ gửi lúc nào, cũng chưa mở thư hay có phản hồi về email đó". Ông cũng đã cung cấp những thông tin này cho cơ quan điều tra từ tháng 8.
Trong khi đó, Tổ trưởng tổ ra đề môn Sinh từ chối đưa ra ý kiến vì "mọi việc đã có cơ quan chức năng làm việc".
Hình ảnh so sánh điểm tương đồng giữa tài liệu ôn tập của thầy Phan Khắc Nghệ (trái) và đề thi chính thức môn Sinh học, theo phản ánh của thầy Đức Hiền.
Sau gần nửa năm kể từ khi được phản ánh, nghi vấn lộ đề thi Sinh học tốt nghiệp THPT 2021 vẫn chưa được làm rõ. Sự việc hiện mới dừng lại ở biên bản của các chuyên gia giáo dục, kết luận "có dấu hiệu bất thường". Hiện, chưa có kết quả điều tra từ phía công an. Thầy Đinh Đức Hiền thông tin, ngày 16/11, thầy nhận được phản hồi từ Bộ trưởng Giáo dục - ông Nguyễn Kim Sơn - cho biết Bộ "đã và đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng, khẩn trương xác minh làm rõ vụ việc. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa đủ căn cứ xác minh dấu hiệu vi phạm pháp luật". Ông Sơn khẳng định, trong trường hợp có sai phạm, Bộ sẽ xử lý nghiêm theo quy định.
Bà Đặng Thị Quỳnh Diệp, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh cho biết, sự việc trên thuộc thẩm quyền giải quyết của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Khi nào có văn bản kết luận chính thức, Sở sẽ xử lý theo đúng quy định nếu có vi phạm.
Môn thi Sinh học, nằm trong tổ hợp Khoa học Tự nhiên, diễn ra vào sáng 8/7. Ngày 5/7, thầy Phan Khắc Nghệ tổ chức buổi dạy Live tổng ôn kiến thức trọng tâm cho môn Sinh. Đến ngày 7/7, thầy thực hiện thêm một video chữa đề luyện thi.
Khi phát hiện dấu hiệu trùng hợp, thầy Đinh Đức Hiền đã thống kê và nhận thấy, 32 trong số 40 câu hỏi thi thật có nội dung tương tự câu hỏi tổng ôn của thầy Nghệ.
Đầu tháng 8, Bộ thành lập tổ chuyên gia, phối hợp cùng cơ quan công an để xác minh. Tư liệu dùng để đối sánh gồm: bốn đề thô, bốn đề duyệt chốt, một bản PDF đề ôn tập được thầy Nghệ dạy cho học sinh, ba video live của thầy Nghệ, các tệp được thầy Nghệ gửi Tổ trưởng Tổ ra đề môn Sinh và thành viên Tổ thẩm định thông qua email từ năm 2016-2018 và 2021.
Theo biên bản làm việc, kết quả đối sánh cho thấy các câu hỏi trong bốn mã đề thô đều trùng nhau theo thứ tự các câu tương ứng, đồng thời khác biệt hẳn với các câu hỏi trong 12 mã đề không được chọn. Cùng với đó, các câu hỏi trong bốn mã đề thô "trùng lặp rất lớn" với nội dung ôn tập của thầy Nghệ. Cụ thể, trong tổng 40 câu của từng mã đề thô được chọn, 39 câu trùng (tỷ lệ 97,5%). Trong 39 câu trùng này, 37 câu trùng ở cả 4 mã đề.
Thầy Phan Khắc Nghệ là giáo viên Sinh học lâu năm, đồng thời là Hiệu phó THPT chuyên Hà Tĩnh. Tốt nghiệp Tiến sĩ từ Đại học Sư phạm Hà Nội, thầy Nghệ từng phát hành nhiều tài liệu ôn tập Sinh học. Ngoài ra, thầy tổ chức các lớp ôn thi tốt nghiệp THPT môn Sinh với số lượng học sinh đăng ký lên tới hàng nghìn. Các bài giảng được thầy livestream trên YouTube hoặc dạy qua phần mềm trực tuyến.
Thanh Hằng - Đức Hùng