RSV lây truyền qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc với dịch tiết bám trên các bề mặt như bàn, ghế, sàn nhà, thành giường... Đây là tác nhân hàng đầu gây viêm phổi, viêm tiểu phế quản ở trẻ nhỏ, nhất là trẻ dưới 2 tuổi, theo BS.CKI Nguyễn Thị Hạnh Trang, Phó khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM.

Trẻ nhiễm RSV có thể trở nặng sau vài ngày. Virus tấn công vào đường hô hấp dưới gây phù nề, tắc nghẽn đường thở khiến trẻ hô hấp khó khăn. Ở giai đoạn đầu, trẻ bệnh RSV thường nghẹt mũi, sổ mũi, ho, đau họng, hắt hơi, ho nhẹ, sốt nhẹ... giống cảm lạnh thông thường. Bệnh có thể diễn tiến nghiêm trọng sau 3-7 ngày.

Trẻ bệnh nặng thở nhanh hơn bình thường. Trẻ dưới 2 tháng tuổi hoặc sinh non có thể xuất hiện các cơn ngưng thở ngắn. Ngực và bụng rút lõm mạnh mỗi khi hít vào, nhìn rõ vùng liên sườn và dưới sườn. Mũi trẻ phập phồng, há miệng khi thở, đôi khi phát ra tiếng rít hoặc khò khè do luồng khí đi qua đường thở hẹp. "Trẻ có thể ho dồn dập có đờm hoặc khó thở sau khi ho, môi và đầu chi tím tái do thiếu oxy", bác sĩ Trang nói và khuyên phụ huynh đưa trẻ nhập viện khi có các dấu hiệu trở nặng.

Trẻ thay đổi trong ăn uống và hành vi như bỏ bú hoặc bú ít, biếng ăn, mệt mỏi, ngủ li bì hơn thường ngày. Trẻ sơ sinh bú yếu, ngừng bú sớm hoặc khóc yếu dần. Một số trường hợp thân nhiệt không cao nhưng vẫn mệt lả, phản ứng chậm, da lạnh.

Ngoài ra, trẻ nhiễm RSV có thể bội nhiễm thêm nhiều tác nhân gây bệnh khác như phế cầu, Hib, tụ cầu, E.coli, cúm, Covid-19 khiến bệnh nặng hơn, tăng nguy cơ viêm phổi, suy hô hấp.

Trẻ nào cũng có thể nhiễm RSV. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính hơn 70% trẻ đã nhiễm RSV trong năm đầu đời và hầu hết trẻ nhiễm RSV trước hai tuổi. Trong mùa RSV, khoảng 80% trẻ dưới một tuổi nhập viện do nhiễm trùng đường hô hấp dưới là do RSV. Trẻ nhiễm RSV trước một tuổi có thể gặp di chứng như thở khò khè kéo dài, tăng nguy cơ viêm phổi tái lại, suy giảm chức năng phổi. Các nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam cho thấy 70-90% trẻ nhập viện do RSV đều khỏe mạnh trước đó.

Mùa mưa, trời chuyển lạnh hoặc giao mùa là điều kiện thời tiết thuận lợi khiến trẻ dễ mắc RSV. Song ở vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa như Việt Nam, RSV có thể xuất hiện quanh năm.

Trẻ có thể nhiễm RSV nhiều lần trong một năm. Do đó, phụ huynh nên chủ động phòng ngừa cho trẻ ngay từ những tháng đầu đời. Tránh cho trẻ tiếp xúc nơi đông người, người đang ho hay sốt, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng khi chăm trẻ, vệ sinh khử khuẩn các bề mặt thông thoáng.

Bệnh do RSV chưa có thuốc điều trị đặc hiệu nhưng có vaccine phòng ngừa. Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết Việt Nam đang có một loại vaccine của hãng dược phẩm Pfizer (Mỹ) được chỉ định tiêm cho người từ trên 60 tuổi và thai phụ từ tuần 24-36. Vaccine chỉ cần tiêm một mũi duy nhất. Thai phụ tiêm vaccine RSV giúp truyền kháng thể thụ động qua nhau thai, bảo vệ trẻ trong 6 tháng đầu đời.

Đại diện VNVC cho biết, đơn vị sẽ tiếp tục nỗ lực đưa thêm về nhiều loại vaccine và sinh phẩm phòng bệnh RSV cho cả trẻ em và người lớn.

Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy vaccine RSV của Pfizer hiện nay giúp giảm hơn 80% nguy cơ trẻ mắc viêm tiểu phế quản, viêm phổi do RSV và có hiệu lực bảo vệ gần 70% đến 6 tháng tuổi. Tính đến tháng 9, vaccine đã được phê duyệt sử dụng tại hơn 60 quốc gia và đưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia ở nhiều nước, sử dụng cho phụ nữ mang thai, người cao tuổi và người có bệnh nền.

Bên cạnh RSV, cha mẹ nên phòng thêm các bệnh nguy hiểm dễ lây qua đường hô hấp khác như cúm, phế cầu, bạch hầu, ho gà, sởi, quai bị, rubella, thủy đậu, não mô cầu... cho con và gia đình.

Phan Bình