Tiến sĩ, bác sĩ Từ Thành Trí Dũng - Trưởng khoa Nam học, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, TP HCM cho biết, mãn dục nam được mô tả lần đầu trong y văn từ năm 1940. Bệnh lý này không mới, tuy nhiên khả năng để chẩn đoán chính xác thì chưa. Chỉ trong vài năm trở lại đây, các xét nghiệm về testosterone có để có thể đưa ra kết luận thuyết phục hơn.

Bác sĩ Từ Thành Trí Dũng cho biết, mãn dục nam chiếm tỷ lệ 30% ở đàn ông 50 tuổi. Hiện nay, tuổi thọ trung bình của nam giới ngày càng tăng, họ cần phải hiểu về các triệu chứng và cách điều trị mãn dục nam để nâng cao chất lượng sống.

Mãn dục nam là gì?

Cũng giống như phụ nữ, nam giới sau 40 tuổi có thể trải qua hiện tượng giảm khả năng tình dục (tương tự như mãn kinh ở phụ nữ). Hiện tượng này gọi là mãn dục nam (male menopause) hay tắt dục nam (andropause). Mãn dục nam là sự thiếu hụt testosterone kết hợp với các triệu chứng hoặc giảm sinh tinh trùng; hoặc cả hai.

Ngày nay, tình trạng này được gọi bằng các thuật ngữ mới như suy giảm một phần androgen ở nam giới cao tuổi (Partial androgen deficiency in the aging male), suy tuyến sinh dục nam khởi phát muộn (late-onset hypogonadism) hoặc suy giảm testosterone (testosterone deficiency).

Biểu hiện mãn dục nam như thế nào?

Mãn dục nam làm người đàn ông cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống, giảm hứng thú với cuộc sống, dễ buồn ngủ sau khi ăn tối, dễ buồn bực và cáu gắt. Về mặt thể chất, cơ thể giảm sức mạnh và sự linh hoạt, giảm khả năng làm việc, giảm sức mạnh và độ bền khi chơi thể thao. Ham muốn tình dục cũng giảm đi và khả năng cương của dương vật cũng bị giảm.

Những thay đổi của cơ thể sẽ từ từ, có thể kèm theo thay đổi về hành vi, tính tình. Hơn thế nữa, có thể có nhiều rối loạn khác như bệnh tim mạch, loãng xương. Biểu hiện của mãn dục nam xảy ra từ từ và kéo dài hàng chục năm.

Sang chấn về tâm lý, rượu, tai nạn, phẫu thuật, dùng thuốc, béo phì và nhiễm trùng có thể khởi đầu cho hiện tượng này.

Nguyên nhân mãn dục nam?

Mãn dục nam thường kèm với nồng độ nội tiết tố sinh dục nam testosterone trong máu thấp. Testosterone được sản xuất từ tinh hoàn và tuyến thượng thận, giúp tổng hợp protein, cần thiết cho hoạt động tình dục và làm cương dương vật. Nó cũng ảnh hưởng đến nhiều hoạt động chuyển hóa như sản xuất tế bào máu trong tủy xương, tạo xương, chuyển hóa mỡ, đường, chức năng gan và làm tuyến tiền liệt to ra.

Mối nguy khi testosterone thấp

- Giảm hoạt động tình dục

- Thay đổi thói quen, cách cư xử, tâm lý, xúc cảm

- Giảm khối lượng cơ, giảm sức mạnh cơ

- Tăng khối lượng mỡ ở bụng và phần trên cơ thể

- Loãng xương, đau lưng

- Nguy cơ tim mạch

- Teo tinh hoàn, vú to nam giới, và lông trên cơ thể thưa thớt

Những hậu quả này thường mất từ vài tháng đến vài năm để xuất hiện. Mãn dục nam ảnh hưởng đến chất lượng sống, gây nhiều tác hại lâu dài và tiềm tàng, nhất là nguy cơ tim mạch và loãng xương.

Làm thế nào để biết bị mãn dục nam?

Mãn dục nam thường xảy ra ở nam giới trên 40 tuổi. Bạn có thể trả lời một số câu hỏi gợi ý sau đây để xem xét về khả nặng bị mãn dục nam:

- Bạn có giảm ham muốn tình dục hay không?

- Bạn có thấy thiếu sức sống hay không?

- Bạn có giảm sức mạnh và độ bền của cơ hay không?

- Bạn có cảm giác giảm chiều cao không?

- Bạn có thấy giảm hứng thú với cuộc sống hay không?

- Bạn có buồn bực và cáu gắt hơn bình thường hay không?

- Khả năng cương của bạn có bị giảm không?

- Bạn có ghi nhận gần đây giảm khả năng chơi thể thao hay không?

- Bạn có hay buồn ngủ sau khi ăn tối không?

- Bạn có ghi nhận giảm khả năng làm việc trong thời gian gần đây hay không?

Nếu bạn trả lời có với câu hỏi số 1 hoặc số 7 hoặc với bất kỳ 3 câu hỏi nào khác có thể là do nồng độ testosterone của bạn đã bị giảm. Bạn nên đến bác sĩ nam khoa để được tư vấn và khám thêm.

Chẩn đoán mãn dục nam

Bác sĩ Từ Thành Trí Dũng chia sẻ thêm, mãn dục nam thường không được chẩn đoán một phần cũng vì triệu chứng mơ hồ và thay đổi tùy theo người. Một số người cũng không tự nhận khả năng sinh hoạt tình dục giảm. Các bác sĩ cũng thường không nghĩ rằng testosterone thấp là nguyên nhân. Vì vậy, những yếu tố này thường hướng bác sĩ đến những bệnh lý khác như trầm cảm hoặc cho đây là tình trạng lão hóa của cơ thể. Hiện nay, xét nghiệm máu có thể giúp chẩn đoán bệnh. Điều trị sớm sẽ cải thiện sức khỏe và chất lượng sống của bệnh nhân. Xét nghiệm máu bắt đầu bằng đo độ nồng độ FSH, LH và testosterone.

Mãn dục nam bẩm sinh và khởi phát ở trẻ em trai thường được nghi ngờ nếu các em dậy thì muộn hoặc có những sự phát triển bất thường. Mãn dục nam ở người trưởng thành dựa trên triệu chứng cơ năng hoặc dấu hiệu lâm sàng, tuy nhiên chúng thường không đặc biệt nên dễ bị bỏ qua. Nam thanh niên trẻ tuổi và tất cả nam giới trưởng thành bị mãn dục nam thường có tinh hoàn rất nhỏ. Nếu gặp dấu hiệu này cần làm xét nghiệm máu ngay.

Xét nghiệm định lượng testosterone để chẩn đoán mãn dục nam được lấy máu vào buổi sáng. Xét nghiệm đo nồng độ testosterone huyết thanh toàn phần và cùng lúc sẽ đo mức hormon FSH huyết thanh và LH huyết thanh.

Để xác định nguyên nhân mãn dục nam thứ phát nên xét nghiệm nồng độ prolactin huyết thanh để sàng lọc u tuyến yên và độ bão hòa transferrin để sàng lọc bệnh quá tải sắt. Bệnh nhân dưới 60 tuổi có nồng độ testosterone toàn phần rất thấp (dưới 200 ng/dL), nồng độ prolactin tăng cao và có các triệu chứng của khối u tuyến yên như đau đầu, rối loạn thị giác thì được chỉ định chụp CT cắt lớp hoặc chụp cộng hưởng từ MRI để chẩn đoán hình ảnh tuyến yên.

Điều trị mãn dục nam

Điều trị bổ sung testosterone là phương pháp điều trị mãn dục nam. Nó có tác dụng làm tăng sức sống, tăng ham muốn tình dục, cải thiện khả năng cương, cải thiện tinh thần, giảm buồn rầu, giảm giận dữ, giảm kích thích và mệt mỏi... Khối lượng cơ cũng tăng, giảm mỡ. Sức mạnh và độ bền của cơ bắp cũng tăng. Giảm hao hụt khối lượng xương, nhất là giảm nguy cơ bệnh lý tim mạch. Những hiệu quả này thường được ghi nhận sau khoảng 3-6 tháng điều trị.

Điều trị bổ sung testosterone thích hợp cho hầu hết mọi nam giới bị suy giảm nội tiết tố nam. Tuy nhiên, những người bị ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, bệnh gan, bệnh tim, phù, phì đại tuyến tiền liệt, bệnh thận, đái tháo đường không nên dùng.

Thay đổi lối sống làm chậm mãn dục nam

Thay đổi lối sống theo hướng tích cực cũng góp phần cho việc dự phòng và điều trị mãn dục nam bao gồm chế độ ăn hợp lý, giảm thuốc lá và rượu, tập thể dục đều đặn, tránh và điều trị căng thẳng thần kinh (nếu có).

(Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh)