Phe Dân chủ trong Quốc hội Mỹ từng "đánh kẻ chạy đi" đối với Tổng thống Donald Trump bằng nỗ lực xem xét bãi nhiệm ông với cáo buộc lạm quyền và cản trở quốc hội, nhưng không thành công khi ông được Thượng viện tha bổng. Tuy nhiên, ngay cả khi Trump rời nhiệm sở sau nhiệm kỳ 4 năm, họ nhiều khả năng vẫn sẽ "đánh người chạy lại" với các cuộc điều tra, trong đó có nỗ lực nhắm vào hồ sơ thuế của ông.
Tổng thống đắc cử Joe Biden dường như đã dự liệu được kịch bản này. Truyền thông Mỹ tháng trước dẫn các nguồn giấu tên cho hay Biden đã cảnh báo một số đảng viên Dân chủ muốn điều tra Trump sau khi ông này rời Nhà Trắng và không còn được hưởng quyền miễn trừ tổng thống.
Theo các nguồn tin, Biden lo ngại những cuộc điều tra như vậy sẽ chỉ khoét sâu sự chia rẽ chính trị tại Mỹ, trong khi Tổng thống đắc cử đã công khai tuyên bố rằng nhiệm vụ của ông là đoàn kết người dân vượt qua chia rẽ đảng phái.
Trả lời phỏng vấn CNN hôm 7/12, các nghị sĩ và cố vấn đảng Dân chủ cho biết sau khi Biden nhậm chức, họ không định đào sâu tất cả những bê bối cá nhân của Trump, song nhấn mạnh rằng họ có nghĩa vụ đánh giá kỹ lưỡng tất cả những hành động bị cho là vi hiến và làm xói mòn cơ chế phân quyền mà Trump và chính quyền của ông đã thực hiện.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng ngày 3/12. Ảnh: Reuters.
Phe Dân chủ đã đệ trình nhiều đơn kiện chống lại Trump tại tòa án, bao gồm nỗ lực để có được bản kê khai thuế của ông, các tài liệu tài chính quan trọng, lời khai từ một cựu cố vấn Nhà Trắng và những tài liệu từ bồi thẩm đoàn trong báo cáo của công tố viên đặc biệt Robert Mueller. Họ khẳng định sẽ tiếp tục những nỗ lực này ở Quốc hội mới, nơi phe Dân chủ đang có cơ hội kiểm soát cả lưỡng viện nếu chiến thắng trong cuộc bầu cử thượng nghị sĩ vòng hai ở Georgia vào đầu tháng 1.
"Tôi muốn điều tra những thứ gây tổn hại cho bộ máy chính quyền của chúng ta và có khả năng bị một tổng thống hay chính quyền tương lai lặp lại", Hạ nghị sĩ Dân chủ bang Maryland Jamie Raskin, thành viên Ủy ban Giám sát và Tư pháp Hạ viện Mỹ, cho hay. "Chúng ta đã chứng kiến hàng loạt hành động của Trump và chính quyền làm lung lay nền tảng chính phủ đến tận cốt lõi".
Thách thức đặt ra đối với phe Dân chủ tại Hạ viện sẽ là việc quyết định cuộc điều tra nào đáng được tiếp tục sau khi Trump mãn nhiệm. Các nguồn tin đảng Dân chủ cho biết mục tiêu của họ là thay mặt Tổng thống đắc cử Biden thúc đẩy một chương trình nghị sự giúp nhanh chóng khôi phục cơ sở hạ tầng và kinh tế Mỹ, đồng thời đẩy mạnh những cuộc điều tra đóng vai trò như thông điệp cảnh báo các tổng thống tương lai tránh hành động lạm quyền.
Việc Tổng thống Trump sớm đề cập đến khả năng tái tranh cử vào năm 2024 dường như là một động lực quan trọng khiến phe Dân chủ tiếp tục theo đuổi các cuộc điều tra nhằm vào ông.
"Ác mộng tồi tệ nhất là ông ấy trở lại Nhà Trắng sau 4 năm nữa. Với tôi, điều đó có nghĩa là chúng ta phải hành động để giải quyết các vấn đề ngay từ hôm nay", Gerry Connolly, nghị sĩ Dân chủ bang Virginia thuộc Ủy ban Giám sát Hạ viện, nói.
Theo các nguồn tin đảng Dân chủ, chưa có quyết định nào được đưa ra về những cuộc điều tra tại quốc hội mới. Các đảng viên Dân chủ trong những cơ quan quan trọng của quốc hội như Ủy ban Tình báo và Tư pháp, gần đây liên tục thảo luận về các ưu tiên của họ trong năm tới, bao gồm cả những cuộc điều tra nhằm vào Trump.
Có hai diễn biến tiềm năng sẽ quyết định mức độ kiên quyết trong các cuộc điều tra của đảng Dân chủ. Đầu tiên là việc liệu hai ứng viên đảng Dân chủ ở Georgia có chiến thắng trong cuộc đua vào Thượng viện hay không. Nếu họ thành công, đảng Dân chủ sẽ giành quyền kiểm soát Thượng viện. Khi đó, các ủy ban chịu trách nhiệm giám sát chính quyền Trump sẽ không bị "trói tay" với hành động của mình.
Diễn biến thứ hai là việc Tổng thống đắc cử Biden sẽ chọn ai làm bộ trưởng tư pháp và liệu Bộ Tư pháp có tiến hành bất kỳ cuộc điều tra nào liên quan đến Trump hay không.
Biden hồi tuần trước cho biết ông sẽ không chỉ thị cho Bộ Tư Pháp điều tra ai. "Tôi sẽ không bảo họ nên làm gì và không nên làm gì", ông nói.
Trump Organization đang nằm trong "tầm ngắm" của tổng chưởng lý New York và công tố viên quận Manhattan, bên cũng đang yêu cầu Trump nộp các bản kê khai thuế tại tòa án. Ivanka Trump, con gái Tổng thống Trump, tuần trước có buổi làm việc với các nhà điều tra từ văn phòng tổng chưởng lý Washington DC đang làm rõ cáo buộc cô lạm dụng quỹ nhậm chức tổng thống, theo hồ sơ tòa án.
Nhưng các đảng viên Dân chủ tại Hạ viện quan tâm đến trách nhiệm giải trình vượt xa khỏi những hoạt động kinh doanh của Trump.
Trong hai năm qua, Ủy ban Tư pháp Hạ viện đã điều tra việc Bộ Tư pháp sa thải các công tố viên Mỹ, chính trị hóa những vụ kiện liên quan đến các đồng minh của Trump và việc Trump sử dụng quyền ân xá của mình.
Ủy ban Giám sát Hạ viện trong khi đó điều tra mọi thứ từ quy trình thẩm tra an ninh tại Nhà Trắng đến cáo buộc chính quyền phản ứng yếu kém trước đại dịch Covid-19.
Không phải mọi cuộc điều tra đều sẽ được tiếp diễn, nhưng các trợ lý đảng Dân chủ cho hay mục tiêu của họ là tiếp tục thúc đẩy các cuộc điều tra có thể giúp xây dựng những bộ luật mới nhằm ngăn chặn hành vi lạm dụng quyền lực trong tương lai.
"Có những thứ đáng lẽ phải biết nhưng chúng ta không nắm được, và điều đó sẽ hữu ích trong việc xây dựng những điều luật mới giúp vá lại lỗ hổng mà Trump từng khai thác", Hạ nghị sĩ Dân chủ bang New Jersey Tom Malinowski lưu ý. "Chúng tôi không phải cơ quan hành pháp. Nếu chúng tôi phát hiện bằng chứng về hành vi sai trái, chúng tôi sẽ chuyển chúng cho Bộ Tư pháp".
Các đảng viên Dân chủ cho biết những hành động của Tổng thống Trump trong giai đoạn cuối nhiệm kỳ cũng có thể ảnh hưởng đến tính toán của họ, đặc biệt nếu ông ban hành lệnh ân xá phòng ngừa cho các thành viên gia đình mình hoặc chính bản thân ông.
"Tôi đánh giá cao và hoan nghênh Tổng thống đắc cử khi mong muốn thúc đẩy mọi thứ theo hướng hàn gắn. Tôi rất đồng tình. Nhưng tôi nghĩ bản chất vấn đề sẽ thay đổi nếu Tổng thống Trump tự ân xá cho mình và gia đình ông", Mike Quigley, đảng viên Dân chủ bang Illinois, thành viên Ủy ban Tình báo, nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo CNN)
