"Quy chuẩn, tiêu chuẩn của chung cư mini, thậm chí định danh cũng không rõ ràng, không được quy định trong luật, gây lúng túng trong quản lý, gây áp lực cho hạ tầng đô thị và tiềm ẩn nguy cơ cao với an toàn người dân", bà Nguyễn Thị Thủy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nêu khi phát biểu tại phiên thảo luận kinh tế xã hội, sáng 1/11.
Theo bà Thủy, với quy định hiện hành, một cá nhân, gia đình có thể đứng ra xây dựng chung cư mini để bán mà không bị khống chế số lượng căn hộ, chiều cao. Thủ tục xin xây loại nhà ở này cũng đơn giản, chỉ cần xin cấp giấy phép xây dựng riêng lẻ với nhà ở xây dựng. Trong khi đó, chung cư dù quy mô lớn hay nhỏ đều có tính chất rất phức tạp, liên quan an toàn tính mạng con người.
"Nhưng với nhà ở riêng lẻ, chung cư mini hiện nay đều không chịu tiền kiểm hay hậu kiểm của Sở Xây dựng như các chung cư thông thường khác. Những lỗ hổng pháp luật thời gian qua đã kéo theo kẽ hở trong quản lý chung cư mini", Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhận xét.
Bà Nguyễn Thị Thủy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp phát biểu tại phiên thảo luận kinh tế xã hội, sáng 1/11. Ảnh: Media Quốc hội
Bà Thủy cũng nêu thực trạng phát triển "nở rộ" loại hình nhà ở này. Như tại TP HCM, hiện có hơn 42.200 nhà cho thuê kiểu chung cư mini. Hầu hết đều xây trên diện tích đất nhỏ, trong ngõ hẹp, tiềm ẩn nguy cơ cao về an toàn cháy nổ, khi xảy ra cháy rất khó chữa cháy.
Hầu hết dạng này đều "nhiều không", tức không ban quản lý, không quy chế vận hành, không lối thoát hiểm và không quy chuẩn phòng cháy chữa cháy... Nhiều chung cư mini xây dựng sai phép, trái phép không đảm bảo an toàn.
"Lỗi phổ biến là vượt tầng. Tình trạng phạt cho tồn tại, cưỡng chế trên văn bản đã diễn ra trong thời gian dài", bà nhìn nhận.
Bà Nguyễn Thị Thủy, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói về bất cập trong quản lý, phát triển chung cư mini, tại thảo luận kinh tế xã hội, sáng 1/11. Video: Media Quốc hội
Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói thêm sự ra đời của chung cư mini đáp ứng nhu cầu về nhà ở của người dân, với giá mỗi căn hộ khoảng 700-800 triệu đồng. Với khả năng tài chính eo hẹp, người lao động không dám mơ có căn hộ đảm bảo chất lượng, và chung cư mini là lựa chọn phù hợp.
Tuy nhiên, sau vụ cháy các quán karaoke tại Hà Nội trước đây, chính quyền địa phương đặt ra yêu cầu quản lý quyết liệt với các cơ sở không đảm bảo phòng cháy chữa cháy, thậm chí buộc dừng hoạt động. Nhưng với chung cư mini, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nói không thể xử lý như vậy, bởi đây là nơi ăn, chốn ở của hàng trăm nghìn con người.
"Nhu cầu nhà ở của người dân phải được đảm bảo nhưng dứt khoát không hợp thức hóa sai phạm trong luật", bà Nguyễn Thị Thủy nói.
Cũng nhắc tới vụ cháy chung cư mini tại quận Thanh Xuân (Hà Nội) hồi tháng 9, ông Hoàng Đức Thắng, Phó trưởng đoàn đại biểu tỉnh Quảng Trị, cho đây là "giọt nước tràn ly" của những tích tụ lâu nay trong phát triển loại nhà ở này. Ông cho rằng viết siết lại quản lý, phát triển chung cư mini là cần thiết, nhưng loại hình nhà này là cứu cánh về chỗ ở cho người thu nhập thấp, sinh viên nghèo tại các đô thị.
"Cần giải bài toán này bằng những biện pháp kỹ thuật phù hợp, bịt chặt kẽ hở trong quản lý là việc cần làm ngay. Nhưng siết chặt quá mức cần thiết sẽ đẩy người lao động, sinh viên nghèo ra đường, khi họ không có điều kiện để ở tại những căn hộ giá cao", ông nói.
Ông Hoàng Đức Thắng, Phó trưởng đoàn đại biểu tỉnh Quảng Trị, phát biểu tại phiên thảo luận kinh tế xã hội, sáng 1/11. Ảnh: Media Quốc hội
Không đồng tình với ông Thắng, bà Leo Thị Lịch, Ủy viên Thường trực Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, giơ biển tranh luận. Theo bà, việc tạo điều kiện để người dân, nhất là lao động thu nhập thấp có điều kiện về nhà ở là cần thiết, nhưng không vì thế buông lỏng quản lý Nhà nước. "Việc cấp phép xây dựng sai cần phải xử lý nghiêm", bà Lịch nêu.
Chủ chung cư mini bị cháy tại Thanh Xuân, Hà Nội được cấp phép 6 tầng nhưng xây tới 9 tầng là sai phép. Người này có tới 8 cơ sở chung cư mini tồn tại trong 10 năm, theo bà Lịch, xây nhà sai phép và không đảm bảo các điều kiện về phòng cháy chữa cháy như vậy để bán, cho thuê là rất nguy hiểm tới tính mạng người sử dụng.
"Ở đây có việc buông lỏng quản lý Nhà nước, biết sai phạm nhưng không xử lý, nên cần làm nghiêm khắc vấn đề này", bà Lịch đề nghị, và thêm rằng ngoài siết quản lý phát triển chung cư mini, cũng cần sửa đổi, bổ sung quy định về phòng cháy chữa cháy với nhà ở riêng lẻ.
Thực tế, loại hình"chung cư mini" nở rộ ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP HCM nhưng nó lại chưa được đề cập chính thức trong văn bản pháp luật về nhà ở, kinh doanh bất động sản. Luật Nhà ở hiện hành cũng chưa có định nghĩa chung cư mini, chỉ đề cập nhà ở riêng lẻ, nhà chung cư, nhà xã hội. Do đó, việc quản lý chung cư mini hiện nay vẫn còn khoảng trống pháp lý.
Tại dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) đang được lấy ý kiến để thông qua tại kỳ họp này, đưa ra phương án "siết" phát triển chung cư mini.
Dự thảo luật cũng mở ra cơ chế để phát triển nhà ở xã hội, nhằm tăng nguồn cung, đáp ứng nhu cầu về phân khúc nhà ở trung bình của người lao động, thu nhập thấp. Ông Hoàng Đức Thắng cho rằng, nhiều chính sách phát triển nhà ở xã hội được đưa ra nhưng hiện vẫn ít doanh nghiệp mặn mà đầu tư vào phân khúc này. Thậm chí, gói tín dụng 120.000 tỷ đồng dành cho vay nhà ở xã hội, hiện mới giải ngân được 83 tỷ đồng.
"Chúng ta cần coi doanh nghiệp đầu tư nhà ở xã hội là đối tượng đặc biệt để tháo gỡ thì mục tiêu phát triển loại nhà ở này mới trở thành hiện thực", Phó trưởng đoàn đại biểu tỉnh Quảng Trị nêu quan điểm.
Liên quan việc Tổng liên đoàn lao động có nên là cơ quan chủ quản đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội để cho thuê hay không, Phó trưởng đoàn đại biểu tỉnh Quảng Trị đề nghị định vị lại địa vị pháp lý của tổ chức công đoàn trong chăm lo nhà ở xã hội.
"Cần thiết kế cơ chế tham gia của công đoàn với tư cách pháp lý là một tổ chức chính trị xã hội có chức năng giám sát, phản biện xã hội, hay cứ nhất thiết cứ phải tách ra là ông chủ đầu tư thì mới thực hiện tốt sứ mệnh của mình?", ông nói, và đề nghị Quốc hội cân nhắc khi sửa Luật Nhà ở.