Thông tin về cuộc tập kích được truyền thông Mỹ phát hiện cuối tuần trước, nằm trong báo cáo tổng hợp của Trung tâm Tác chiến An ninh Quốc gia thuộc Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA), cũng là một trong hàng loạt tài liệu đóng dấu "Tuyệt mật" của tình báo Mỹ bị rò rỉ suốt nhiều tháng qua.
Theo tài liệu, giám đốc Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) Vasyl Malyuk ban đầu đề xuất sử dụng "hệ thống phòng thủ tên lửa" để tấn công máy bay Nga đồn trú tại Belarus. Tuy nhiên, ông sau đó quyết định sử dụng máy bay không người lái (UAV) cỡ nhỏ để thực hiện nhiệm vụ này, vì tình báo Ukraine có đặc vụ nằm vùng ở Belarus.
Malyuk cam đoan với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và lãnh đạo cấp cao rằng vụ tấn công sẽ được coi là "hành động phá hoại hợp pháp nhằm vào lực lượng Nga" nếu không có công dân Belarus nào bị thương vong.
Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky và các cố vấn lo ngại rằng động thái có thể thúc đẩy Minsk tham gia chiến sự cùng Moskva. Theo lệnh của ông Zelensky, Giám đốc SBU đình chỉ kế hoạch tấn công, nhưng vụ tập kích nhắm vào máy bay A-50U của Nga ở Belarus cuối cùng vẫn xảy ra.
Flycam tiếp cận máy bay A-50U Nga trong video công bố hôm 2/3. Video: Bypol
"Malyuk sau đó giải thích với ông Zelensky rằng đặc vụ nằm vùng tại Belarus đã tự ý tiến hành tập kích máy bay mà không có sự chỉ đạo của SBU", tài liệu rò rỉ có đoạn.
Phe đối lập lưu vong Belarus hôm 26/2 nói rằng nhóm dân quân chống chính phủ đã dùng flycam tập kích và phá hủy hoàn toàn phi cơ quân sự trị giá hơn 348 triệu USD được Nga triển khai ở căn cứ Machulishchy gần thủ đô Minsk, ám chỉ mục tiêu là chiếc A-50U được mệnh danh là "máy bay mắt thần" của Moskva.
Tuy nhiên, Tổng thống Belarus Aleksandr Lukashenko nói phi cơ chỉ bị xây xước bên ngoài trong vụ tập kích được thực hiện bằng "một UAV nhỏ". Ông tuyên bố lực lượng an ninh Belarus đã bắt công dân Ukraine Nikolay Shvets và 30 đồng phạm, cáo buộc SBU và Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) bí mật triển khai chiến dịch tập kích nhằm vào Belarus.
Hình ảnh vệ tinh và video do Bộ Quốc phòng Belarus công bố sau đó cho thấy máy bay A-50U đã rời căn cứ ở Belarus, dường như trở về Nga để sửa chữa.
Ủy ban An ninh Quốc gia Belarus hôm 3/4 thông báo toàn bộ 31 nghi phạm có nguy cơ đối mặt án tử hình với cáo buộc "tấn công khủng bố có tổ chức".
Máy bay A-50U Nga hoạt động tại căn cứ Machulishchy trong video công bố hôm 1/3. Video: Belarus-1
Belarus là đồng minh thân cận của Nga và cho phép Moskva sử dụng lãnh thổ làm nơi triển khai lực lượng tham gia chiến dịch tấn công vào Kiev hồi tháng 2/2022, nhưng Minsk không trực tiếp tham chiến hoặc gửi quân hỗ trợ lực lượng Nga.
Ukraine nhiều lần bày tỏ lo ngại Belarus có thể tham chiến cùng Nga, mối đe dọa tiềm ẩn buộc Kiev chuyển hướng quân sang bảo vệ miền bắc, trong khi tiếp tục giao tranh với Nga ở miền đông và miền nam. Tổng thống Lukashenko khẳng định Belarus sẽ chỉ tham chiến nếu nước này bị Ukraine tấn công.
Vũ Anh (Theo Hill)