Chàng trai 25 tuổi (quê Thái Nguyên) bắt đầu tăng từ 100 kg lên 142 kg sau khi du học trở về cách đây ba năm. Thân hình béo mập khiến anh leo cầu thang 5 phút đã mệt; khó thở, nặng nề khi ngủ; quần áo phải đặt mua từ nước ngoài vì cửa hàng trong nước không có size phù hợp.
Các công ty từ chối đơn xin việc của Vũ do ngại thân hình béo mập, không nhanh nhẹn. Không những vậy, hàng ngày chàng trai phải đối mặt với nhiều nhận xét tiêu cực như "không giảm cân à", "béo thế này phải giảm cân đi chứ", "béo nhiều bệnh lắm", khiến anh càng chán nản.
Chàng trai tìm mọi cách giảm cân, từ ăn kiêng khắc khổ, tập gym, mặc áo mưa đi bộ hàng chục cây số, sử dụng thực phẩm chức năng. "Nhiều bữa, chỉ rón rén ăn một bát cơm, mâm cơm có đầy đủ thức ăn mà không dám gắp vì sợ béo thêm", Vũ nói và thêm rằng ăn nhiều rau xanh kèm ức gà, uống sinh tố, các loại hạt... song cân nặng vẫn trên mốc 100 kg.
Không xin được việc, Vũ bế tắc, từ đó buông bỏ, tiếp tục ăn uống không kiểm soát để cân nặng vọt lên 145 kg, phải nhập viện mổ tim.
Bệnh nhân béo phì nặng gần 90 kg. Ảnh: Jcomp on Freepik
Chị Vân, mẹ của Vũ, sốt ruột khi thấy con chán nản, không có nghị lực, nên tìm mọi cách giúp chàng trai giảm cân. Nhiều hôm, chị mặc áo mưa đi bộ cùng con, cố gắng đổi mới từng bữa ăn. Ví dụ món ức gà bỏ da, chị thay đổi thường xuyên: hấp, luộc, áp chảo, nướng, ăn kèm sinh tố, tăng rau xanh bù vào lượng thực phẩm thiếu hụt.
"Con không muốn tôi buồn, nên trước mặt thì ăn ít, nhưng sau đó lén mở tủ lạnh lấy đồ ăn vào ban đêm hoặc ăn bù khi ra ngoài chơi cùng bạn bè. Tôi biết, nhưng đành lặng thinh vì không muốn con khổ sở vì cơn đói", chị nói.
Năm 2020, chị Vân thuyết phục con trai phẫu thuật thu nhỏ dạ dày, chữa béo phì tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, Phó viện trưởng Phẫu thuật tiêu hóa kiêm Chủ nhiệm khoa Phẫu thuật ống tiêu hóa, vẫn nhớ dáng vẻ của Minh Vũ khi đến cùng mẹ. Khi đó, chàng trai lầm lì, ít nói, bác sĩ tư vấn hơn một giờ đồng hồ nhưng Vũ không đồng ý điều trị.
"Người mẹ nói chừng nào không nhìn thấy con có một cơ thể khác, nhìn thấy tương lai của con, thì chừng đó có nhắm mắt cũng không thể yên tâm. Vũ đi ra khỏi viện rồi trở lại, nói rằng đồng ý mổ", ông cho biết.
Vài năm gần đây, Bộ Y tế ghi nhận tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng nhanh ở mọi lứa tuổi, ở cả ở thành thị và nông thôn. Trong đó, ở nhóm trẻ dưới 5 tuổi, gần 10% ở thành thị và hơn 5% ở nông thôn bị thừa cân, béo phì, tăng cao hơn so với tỷ lệ năm 2010. Ở nhóm người trưởng thành, tỷ lệ thừa cân, béo phì là gần 16% theo thống kê năm 2015 và tiếp tục gia tăng; hơn 4% bị tiểu đường và hơn 30% bị mỡ máu.
PGS Tuấn cho biết người béo phì phải chịu đựng sự kỳ thị, đặc biệt là nhóm có cân nặng hơn 100 kg. Có bệnh nhân bày tỏ nỗi bất hạnh, quyết định phẫu thuật chỉ vì "nhục nhã" với một câu đùa của đồng nghiệp, như "nhìn cái ghế ngồi lõm xuống là biết vừa ở đây". Nhiều người bị chỉ trích rằng chỉ nằm và ăn thì đương nhiên sẽ béo, hoặc "ăn lắm thế thì kiểu gì mà chẳng béo".
Chịu áp lực từ xã hội và thất vọng do nhiều lần giảm cân không thành công, nhóm này thường có tâm lý buông bỏ. "Một vòng luẩn quẩn lặp lại ở những người này: gặp căng thẳng nên ăn nhiều, sau đó tăng cân, rồi bị áp lực do cân nặng tăng song vẫn ăn nhiều và thèm ăn", bác sĩ Tuấn nói.
Như Hà Anh, 32 tuổi, đang là giáo viên trung học, không thể kiểm soát cân nặng từ năm cấp 3. Béo phì càng trầm trọng hơn khi chị gặp áp lực thi cử, du học, từ đó người phụ nữ ăn nhiều để giải tỏa stress.
Đỉnh điểm, Hà Anh nặng 93 kg khi 30 tuổi. Cơ thể ục ịch, nặng nề với phần bụng, bắp tay, bắp đùi lớn. Mỗi bước di chuyển, ngấn mỡ cứ trực tràn ra còn gương mặt già hơn tuổi rất nhiều. Hà Anh cảm thấy mệt mỏi hơn, thoái hóa đốt sống lưng, ngủ ngáy, khó thở, hay mệt và buồn ngủ. Có những khi đi công tác cùng với cơ quan, không ai muốn được xếp cùng phòng với chị vì tiếng ngáy gây khó chịu.
Hà Anh thử nhịn ăn, đi spa quấn nóng, bấm huyệt, song chỉ hiệu quả trong thời gian ngắn rồi tăng cân lại. Béo phì đeo bám khiến chị chán nản, không chăm chút bản thân, những mối quan hệ khép lại. Nhóm học sinh nghịch ngợm, thường xuyên trêu chọc thân hình cô giáo béo mập, từ đó chị mắc trầm cảm nặng, sợ tiếp xúc với mọi người.
PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn khám cho bệnh nhân béo phì trước mổ. Ảnh: NVCC
Gặp bác sĩ, Hà Anh cho biết phải xin vào làm việc tại kho lưu trữ của nhà trường. Buổi sáng, chị đến trường thật sớm để mọi người không nhìn thấy, ở lỳ trong kho cho đến khi mọi người về hết. Hà Anh cho biết chấp nhận mổ thu nhỏ dạ dày hình ống để giảm cân, còn hơn "chết trong cái kho đó".
May mắn, sau ba tháng phẫu thuật, chị giảm được 32 kg, giữ cân ở mức 65 kg. Chị tự tin bước trên giảng đường, thoải mái đi tới cửa hàng quần áo và thử thật nhiều bộ đồ.
Còn Minh Vũ giảm được 41 kg sau 4 tháng mổ, tiếp tục ăn kiêng và tập luyện để về mốc 90 kg. Khi cơ thể nhẹ nhàng hơn, Vũ chủ động giúp đỡ bố mẹ việc nhà và tìm việc làm, không cần phải thúc giục như trước đây. Chàng trai đi đá bóng 2-3 buổi một tuần để rèn luyện sức khỏe và tăng cường vận động, có thể vận động suốt 60 phút, không còn mệt mỏi như trước.
Theo PGS Nguyễn Anh Tuấn, béo phì là một bệnh, cần được điều trị đúng cách, được bác sĩ chuyên khoa tư vấn đầy đủ. Phương pháp điều trị là toàn diện, từ tâm lý, thể chất, ăn uống, tập luyện, chăm sóc lâu dài. Riêng mổ thu nhỏ dạ dày rất an toàn, song cần có chỉ định, phẫu thuật viên lành nghề cùng máy móc chuyên dụng.
Phương pháp này được chỉ định cho người có chỉ số khối cơ thể (BMI) trên 35, có bệnh béo phì kết hợp tiểu đường, huyết áp cao, đau khớp; hoặc những người có chỉ số BMI từ 27-30, bị béo phì kèm tiểu đường nhưng có tình trạng kháng insulin.
Tuy nhiên, PGS Tuấn lưu ý phẫu thuật chỉ là biện pháp giúp giảm ăn, người bệnh cần chủ động thay đổi lối sống, giảm khối lượng ăn vào, tăng cường luyện tập thể chất mới có thể nhanh chóng đạt cân nặng lý tưởng và một sức khoẻ tốt.
Chi Lê
*Tên nhân vật được thay đổi