Nhà văn, nhà biên kịch Văn Lê qua đời tối 6/9 do nhồi máu cơ tim, thọ 72 tuổi. Trước đó, hồi tháng 6, ông ra mắt cuốn tiểu thuyết lịch sử Cống nhân, nhà xuất bản Văn hóa - Văn nghệ TP HCM phát hành.
Tác phẩm lấy ý tưởng từ cống nhân - tục cống người nước ta sang phương Bắc, ở giai đoạn lịch sử thời Trần. Từ đó, khắc họa thân phận cay đắng của những người dân bị vùi dập bởi chính sách tàn bạo của vua chúa. Tác phẩm xoay quanh số phận của thiền sư, lương y Hoàng giáp Đại sư Tuệ Quang. Vợ mất sớm, ông xuất gia. Sau đó không lâu, một bé gái được gửi đến chùa Tuệ Quang - nơi ông ở. Tin đó là con gái với người vợ đã khuất, ông nhận nuôi và đặt tên là Thị Duyên. Khi Thị Duyên lớn, hai cha con cùng nhiều người dân khác bị cống nạp cho người phương Bắc.
Trong một lần được trở về cố hương, đi ngang qua Chiết Giang, nhìn thấy bà con nơi đây bị bệnh đậu mùa, ông quyết định ở lại chữa trị. Cuối cùng, ông kiệt sức và qua đời, không kịp trở lại quê nhà. Trước lúc lâm chung, ông nói với xã trưởng: "Nếu có ai ở An Nam sang thì cho tôi về theo với".
Khi con gái Thị Duyên biết chuyện, cô lại không muốn đưa xác cha về. Cô nói: "Cứ để nguyên hài cốt ông nằm đó cho người muôn đời sau nhìn thấy mà chiêm nghiệm. Người Đại Việt hậu thế đi qua đây sẽ tìm thấy trên tấm bia lời nhắn gửi của Đại sư về thân phận của người dân bị mất nước, bị lệ thuộc. Qua tấm bia, người Hoa Hạ cũng hiểu được sức mạnh tiềm ẩn và tình yêu quê hương cháy bỏng đến tận cùng của người Đại Việt".
Tác phẩm thể hiện nỗi niềm tha hương, ý thức lưu vong của những cống nhân Đại Việt thời bấy giờ. Nhà văn Văn Lê từng cho biết: "Tôi muốn gửi gắm tinh thần cao thượng của một (cống nhân) lương y đã vượt qua tất cả thù hằn, sự kiên cường bất khuất của người Đại Việt xưa. Dù đất nước có lúc hưng thịnh, lúc lâm vào hoàn cảnh khó khăn, ngặt nghèo nhưng luôn mang trong tim mình tinh thần của một người con nước Việt".
Tác giả Văn Lê tên thật là Lê Chí Thụy, sinh năm 1949 tại Ninh Bình. Ông là nhà thơ, nhà văn, kịch bản và đạo diễn phim. Trong suốt sự nghiệp, ông xuất bản ba tập thơ, hai trường ca, năm tập truyện, 12 tiểu thuyết. Các tác phẩm tiêu biểu gồm Một miền đất, những con người (tập thơ, 1976), Bão đen (truyện, 1980), Đồng dao thời chiến tranh (tiểu thuyết, 1999), Phải lòng (tập thơ, 1994), Vé trở về (tập thơ, 2013), Thần thuyết của người chim (tiểu thuyết, 2014), Phượng hoàng (tiểu thuyết, 2014)...
Ở lĩnh vực điện ảnh, ông viết kịch bản cho phim tài liệu Đám mây không dừng lại đoạt Cánh Diều Vàng 2008, phim Long thành cầm giả ca đoạt Cánh Diều Vàng 2010. Ông từng là Phó Chủ tịch Hội đồng thơ - Hội Nhà văn TP HCM khóa bốn, Ủy viên Hội đồng Thơ khóa năm, sáu.
Hiểu Nhân