Cơn lốc Siêu cách mạng trí thức trên thế giới đang mở ra một cơ hội chưa từng có cho Việt Nam. Trong bối cảnh đó, tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, những gì đang cản trở chúng ta tiến tới phồn vinh, bỗng trở thành một lợi thế cạnh tranh quốc gia vô cùng lợi hại. Cùng với sự ra đời của Internet, cùng với dân tộc tính: ham học, thông minh, cần cù… Việt Nam sẽ trở thành “Thung lũng phần mềm” hấp dẫn nhất, thu hút ngày càng mạnh mẽ dòng thác dịch vụ phát triển phần mềm. “Dòng thác số” từ khắp nơi trên thế giới đổ về, nâng cao nhanh chóng tiềm lực công nghệ quốc gia. Kết hợp công nghiệp hóa, hiện đại hóa với chiến lược “cầu vượt” nhằm khai thác tối đa cơ hội trên. Việt Nam sẽ trở thành cường quốc công nghệ phần mềm vào năm 2010, siêu cường công nghệ thông tin vào năm 2020 và cường quốc kinh tế thế giới vào năm 2050.
Nhân loại đã kinh qua nhiều cuộc cách mạng liên quan đến việc chuyển dịch vai trò chủ đạo của các nguồn lực. Cách mạng nông nghiệp, mà con đẻ của nó là kinh tế nông nghiệp, gắn với việc chuyển dịch vai trò chủ yếu của cơ bắp sang vai trò của đất đai. Cách mạng công nghiệp, sinh ra nền kinh tế công nghiệp, gắn với sự chuyển dịch vai trò chủ đạo của đất đai sang thiết bị, máy móc. Nền kinh tế công nghiệp tài chính gắn với vai trò cơ bản của tư bản tài chính. Và lần này, nhân loại đang đứng trước một cuộc Siêu cách mạng chưa từng xảy ra trong lịch sử của mình.
Nếu như trong tất cả các cuộc cách mạng trước đây, các nguồn lực chính vẫn thuộc trong Thế giới Vật chất (Atom World) thì cuộc Siêu cách mạng lần này liên quan đến tính phi vật chất của nguồn lực chủ đạo của nền kinh tế - thông tin, tri thức. Thông tin, tri thức, công nghệ thuộc vào Thế giới phi vật chất - Thế giới Thông tin ( Byte World). Đặc thù quan trọng nhất của chúng là tính phi trọng lượng, có thể được lan truyền với tốc độ ánh sáng và có khả năng được nhân rộng.
Tiến trình lịch sử nhân loại cho chúng ta thấy rằng tiến độ cuộc cách mạng sau khẩn trương hơn cuộc cách mạng trước, quy mô cuộc cách mạng sau lớn hơn cuộc cách mạng trước, tiến bộ của cuộc cách mạng sau vượt trội hơn cuộc cách mạng trước và đồng thời hiệu qủa của cuộc cách mạng sau cũng nghiêm trọng hơn cuộc cách mạng trước.
Cuộc Siêu cách mạng lần này thống nhất hai xu hướng tất yếu:
Xu hướng tin học hóa, với phần mềm làm trung tâm: thế kỷ 21 sẽ là thế kỷ công nghệ thông tin. Công nghiệp phần mềm là bộ phận chủ chốt của công nghệ thông tin và hoàn toàn phụ thuộc vào thế giới thông tin sẽ giữ vai trò trung tâm trong cuộc Siêu cách mạng này.
Xu hướng toàn cầu hóa: Không có trọng lượng và được truyền với vận tốc ánh sáng, thông tin và tri thức mang tính toàn cầu sâu sắc. Không gian và các biên giới sẽ không còn ý nghĩa. Thương mại hóa điện tử, tiền điện tử, đào tạo từ xa, chính phủ điện tử… là những biểu hiện rõ rệt của xu hướng tất yếu này từ cuối thế kỷ 20 và phát triển vô cùng thần kỳ trong đầu thế kỷ 21.
Việc Internet ra đời đã phá vỡ biên giới giữa các nước và tạo ra Dòng thác số - dòng thác thông tin, trí tuệ, giữa các quốc gia, đẩy quy mô gia công, xuất khẩu phần mềm từ các nước đang phát triển như Ấn Độ, Bắc Ailen, Trung Quốc, Philippine,… lớn lên nhanh chóng.
Dòng thác số là lượng các hợp đồng dịch vụ trí tuệ, cũng như lượng chuyển giao tri thức, thông tin, công nghệ. Nguyên lý là “nước chảy về chỗ trũng”. Sau khi Internet phá vỡ biên giới địa lý trong Thế giới thông tin, Dòng thác số sẽ chảy từ chỗ cao, các nước phát triển sang các Thung lũng phần mềm tại các nước đang phát triển. Độ trũng của các thung lũng sẽ phụ thuộc chủ yếu vào hai thông số chính là mức chênh lệch về trình độ kinh tế giữa các nước và số lượng lập trình viên quốc tế của nó. Độ trũng càng sâu, thác số càng chảy mạnh. Đây chính là cơ hội chưa từng có để đưa Việt Nam lên đỉnh cao vinh quang trên trường quốc tế.
Trải qua chiến tranh kéo dài, và do nhiều nguyên nhân chủ quan, khách quan, ngày nay Việt Nam đang đứng trong danh sách những nước đang nghèo nhất trên thế giới. Với nguồn tài năng trẻ dồi dào, giá lao động thấp, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành Thung lũng phần mềm hấp dẫn loại nhất trên thế giới, thu hút mạnh mẽ Dòng thác số từ khắp nơi trên thế giới đổ về, nhanh chóng xây dựng tiềm lực công nghệ thông tin quốc gia và từ đó bật lên thành cường quốc trong vòng 50 năm tới. Siêu cách mạng của nền kinh tế mới đã mở cho dân tộc ta một con đường mới - Chiến lược cầu vượt.
Con đường của các nước công nghiệp phát triển là từ kinh tế nông nghiệp tiến sang kinh tế công nghiệp phát triển bước vào nền kinh tế tri thức. Nếu chỉ đi theo con đường này, để đuổi kịp các nước đi trước chúng ta sẽ phải khắc phục muôn vàn khó khăn như lạc hậu về công nghệ, hạ tầng yếu kém, thiếu vốn đầu tư, chất lượng nguồn nhân lực yếu… Cho nên đi tắt đón đầu là việc tất yếu và phân tích trên gợi ý cho ta Chiến lược cầu vượt. Song song với mũi tấn công chính, công nghiệp hóa và hiện đại hóa nhằm nâng cao năng suất lao động nông nghiệp, tích cực xây dựng và phát triển công nghiệp, Việt Nam sẽ có một mũi vu hồi, tiến thẳng vào nền kinh tế tri thức. Những nét chính của lộ trình cầu vượt sẽ là:
Đào tạo đi trước một bước: Có chính sách ưu đãi đặc biệt để thu hút nhân tài và đẩy nhanh công tác đào tạo rộng khắp trên cả nước để xây dựng đội ngũ lập trình quốc tế đủ lớn, biến Việt Nam thành Thung lũng phần mềm hấp dẫn loại nhất trên thế giới.
Nâng cấp hạ tầng Internet: Trên cơ sở thay đổi mạnh mẽ cơ chế quản lý nhà nước và đầu tư nâng cấp hạ tầng Internet, đảm bảo tính cạnh tranh và tính lưu thông của mạng Internet tạo đường dẫn Dòng thác số đổ về Việt Nam.
Kết quả hai bước trên kết hợp với xúc tiến thương mại xuất khẩu phần mềm rộng khắp, kêu gọi người Việt ở nước ngoài tham gia với chính sách ưu đãi đặc biệt, sẽ thu hút mạnh mẽ Dòng thác số từ các nước kinh tế phát triển đổ về Việt Nam. Dòng thác số còn mang lại một lợi ích rất đặc thù của Thế giới thông tin cho Việt Nam. Ví dụ như khi làm phần mềm tự động hóa cho ngân hàng, bên cạnh phần tin học chúng ta còn tiếp thu được tri thức vô cùng quý báu về quản lý ngân hàng. Thông thường tỷ lệ giá trị của phần mềm so với phần tri thức công nghiệp là 1:4. Nói cách khác, qua một hợp đồng gia công phần mềm, bên gia công thu được khối lượng tri thức gấp 5 lần so với bên đặt hàng.
Cho nên quá trình tích luỹ, tăng trưởng tri thức, công nghệ xảy ra vô cùng nhanh chóng. Một đặc thù quan trọng nữa của Dòng thác số là thường chảy từ chỗ cao nhất. Tức là các hợp đồng gia công phần mềm thường từ các nước phát triển nhất như Mỹ, Nhật, EU, từ các ngành kinh tế đang phát triển mạnh nhất như viễn thông, tài chính… từ những công ty hàng đầu Thế giới. Cho nên tri thức, công nghệ ta thu được cũng là hiện đại nhất. Việc tích luỹ tri thức này sẽ này sẽ nhanh chóng nâng cao, cập nhật và hiện đại hóa vốn tri thức, công nghệ của Việt Nam.
Đồng thời sẽ xảy ra hiện tượng núi lở, bắt đầu từ rất nhỏ bé, Dòng thác số sẽ ngày càng lớn. Dòng thác số càng lớn thì sẽ càng thu hút đông đảo đội ngũ lập trình viên, đội ngũ lập trình viên càng đông, độ trũng của Thung lũng phần mềm Việt Nam càng sâu. Thung lũng phần mềm càng sâu ta càng thu hút Dòng thác số lớn hơn.
Dòng thác số sẽ mang lại cho Việt Nam không chỉ tri thức trong công nghiệp phần mềm mà còn một khối lượng khổng lồ tri thức hiện đại nhất của các nước phát triển ở mọi lĩnh vực kinh tế khác nhau. Sự chuyển giao tất yếu các tri thức này sang các lĩnh vực kinh tế của Việt Nam sẽ nâng cao sức cạnh tranh toàn diện của quốc gia, thúc đẩy mạnh mẽ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đến lượt mình công nghiệp hóa, hiện đại hóa mở ra những thị trường mới, trở thành mảnh đất nuôi dưỡng ngành công nghiệp phần mềm, ngành công nghệ thông tin quốc gia.
Kết cục tất yếu của Dòng thác số sẽ dẫn đến thay đổi tương quan lực lượng trên lĩnh vực chiến lược: Tiềm năng công nghệ quốc gia. Tạo điều kiện cho Việt Nam đuổi kịp và vượt tiềm năng công nghệ của một số nước kinh tế phát triển trong thời gian không lâu. Thay đổi tương quan lực lượng chiến lược này, đến một giai đoạn nhất định sẽ dẫn đến thay đổi tương quan kinh tế toàn cục, đưa Việt Nam trở thành cường quốc trên thế giới.
Nếu Việt Nam có đủ quyết tâm chiến lược này, thì dựa theo kinh nghiệm Ấn Độ, ta có thể dự báo: Sau 5 năm ở Việt Nam sẽ manh nha một ngành công nghiệp phần mềm đầy tiềm năng, sau 10 năm Việt Nam trở thành cường quốc phần mềm, sau 20 năm Việt Nam trở thành siêu cường công nghệ thông tin và sau 50 năm trở thành cường quốc kinh tế trên thế giới.
Kết luận
Công nghệ phần mềm, kỷ nguyên thông tin đã mở ra cho dân tộc Việt Nam một cơ hội chưa từng có. Nếu người Việt Nam chúng ta từ trên xuống dưới từ trong ra ngoài, với quyết tâm sắt đá và nghị lực phi thường, dốc lòng đẩy mạnh đồng thời sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và Chiến lược cầu vượt, thì trong vòng 50 năm tới Việt Nam sẽ trở thành một cường quốc kinh tế trên thế giới, viết thêm một trang sử chói lọi nhất trong lịch sử dân tộc.
Đà Lạt, ngày 2/9/2000
Trương Gia Bình