Ông Đặng Văn Thanh. Ảnh: Tuổi Trẻ.
- Gần 4.500 tỷ đồng để ngoài ngân sách, hàng loạt tổng công ty nhà nước thua lỗ không làm ông bất ngờ. Tại sao vậy, thưa ông?- Báo cáo kiểm toán lần đầu tiên được công bố giúp chúng ta thấy được rõ nét hơn thực trạng doanh nghiệp nhà nước mà trước đây chỉ được nghe thông tin từ nơi này nơi khác nhưng không lượng hóa được. Thực tế thì những tổng công ty như Dâu tằm tơ, Thép, Xi măng... hoạt động yếu kém, hiệu quả kinh doanh thấp không phải một năm mà đã nhiều năm.
Thực trạng này có thể thấy thông qua cảnh báo của các ngân hàng về mức độ âm vốn tại khá nhiều tổng công ty, khiến họ buộc phải đình chỉ cho vay. Một kênh thông tin khác là hàng loạt vụ án được phanh phui cho thấy sự lỏng lẻo yếu kém của nhiều tổng công ty, có doanh nghiệp TP HCM giấu lỗ hàng chục năm trời hay Tổng công ty Dâu tằm tơ buộc phải cho phá sản.
Đáng lẽ ra Nhà nước phải có nhận thức sớm hơn, có giải pháp quyết liệt hơn từ nhiều năm trước.
- Nguyên nhân nào khiến các doanh nghiệp nhà nước thua lỗ chồng chất?
- Thực tế trên đặt câu hỏi, lâu nay cơ quan thanh tra kiểm tra tài chính tiến hành thanh kiểm tra ra sao? Tại sao có cả hệ thống chuyên ngành vậy mà tình hình thua lỗ của các doanh nghiệp nhà nước không được cải thiện? Bản thân cơ quan kiểm soát nội bộ ngành dọc hay chính bản thân doanh nghiệp có phát hiện được không, mà hầu như không có biện pháp gì để hạn chế?
Trước những thông tin đã công bố, dư luận và bản thân tôi muốn xem thái độ xử lý của Nhà nước. Những doanh nghiệp tầm cỡ đã và đang làm ăn thua lỗ, gian lận thuế sẽ bị xử lý thế nào, ai chịu trách nhiệm.
Đã đến lúc Nhà nước cần có biện pháp rắn hơn, nếu không tình trạng thua lỗ còn trầm trọng dẫn tới nhiều thiệt hại. Trong quá khứ chúng ta từng chứng kiến Công ty dệt Long An bán tài sản không đủ để trả nợ, Tổng công ty Dâu tằm tơ thua lỗ tới 10-20 năm khiến Kho bạc Nhà nước phải xuất tiền để xử lý nợ hộ.
- Theo ông, trước mắt cần thực hiện ngay các giải pháp nào để chấn chỉnh hoạt động của các tổng công ty?
- Tôi cho rằng cần bắt buộc các Tổng công ty phải kiểm toán độc lập và có báo cáo tài chính hằng năm. Tổng rà soát lại thực trạng kinh doanh và hiệu quả của tất cả các tổng công ty nhà nước để nhìn nhận lại toàn bộ vấn đề.
Quan trọng hơn cả là tổ chức lại hệ thống kiểm soát nội bộ. Chẳng hạn, kế toán trưởng ngoài quản lý kế toán còn là kiểm soát viên kinh tế tài chính của doanh nghiệp, có quyền báo cáo lên cơ quan cấp trên ngành dọc. Ngoài ra, bản thân các tổng công ty phải có hệ thống kiểm toán nội bộ riêng. Hồi những năm 60-70 VN đã thực hiện khá tốt kỷ cương tài chính.
Đồng thời yêu cầu quy trình thu chi chặt chẽ hơn. Cá nhân tôi hồi còn làm ở Kho bạc Nhà nước từng nhiều lần phải trả lời "Không thể duyệt chi 100% như đề nghị".
Một số người có đề cập nên tăng cường chế tài xử lý người đứng đầu doanh nghiệp thua lỗ. Bản thân luật pháp quy định đều có cả rồi nhưng xử lý thế nào, làm sao xác định được trách nhiệm cá nhân lại khó, vì thế nếu có sửa thì cần quy định thế nào để xác định trách nhiệm rõ ràng hơn.
Việt Phong thực hiện