Tây Song Bản Nạp thuộc tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) hiện được biết đến là nơi tập trung sầu riêng lớn nhất từ Đông Nam Á. Nằm gần biên giới Đông Nam Á, chợ đầu mối rau quả tại thành phố này tập trung đông đúc thương lái và khách du lịch, với nhiều loại sầu riêng được đưa về từ khắp nơi.
Theo một tiểu thương tại chợ, nơi đây bán một tấn sầu riêng mỗi ngày trong mùa du lịch cao điểm. Chi phí đã giảm kể từ khi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) có hiệu lực nhưng giá sầu riêng vẫn tăng do nhu cầu ngày càng cao của Trung Quốc.
Năm 2021, nhập khẩu sầu riêng tươi của Trung Quốc tăng 42,7% so với cùng kỳ 2020, lên 821.600 tấn. Giá trị nhập khẩu tăng 82,4%, lên 4,2 tỷ USD. Cả sản lượng và kim ngạch đều đứng đầu trong danh mục trái cây nhập khẩu, theo thống kê của Hải quan Trung Quốc. Đến năm ngoái, nhập khẩu sầu riêng đã tăng gần gấp 4 lần so với năm 2017, và xu hướng tăng tốc hơn nữa trong năm nay.
Một quầy bán sầu riêng ở chợ đầu mối trái cây tại Tây Song Bản Nạp, Vân Nam. Ảnh: Nikkei
Hương vị và giá trị dinh dưỡng cao của sầu riêng dường như hấp dẫn thị hiếu của người Trung Quốc. Với giá hơn 7 USD mỗi phần cơm sầu, sầu riêng được xếp chồng lên nhau nổi bật trong các siêu thị của Trung Quốc. Hàng loạt món ăn độc đáo từ loại trái cây này ra đời, như bánh sầu riêng, bánh crepe sữa sầu riêng, pizza sầu riêng và lẩu sầu riêng. Tất cả đều nhận được hàng loạt bình luận nhiệt tình từ người yêu thích trên mạng xã hội.
Trước nhu cầu ngày càng tăng từ Trung Quốc, các nước đang gấp rút mở rộng xuất khẩu. Thái Lan sản xuất khoảng 1,29 triệu tấn sầu riêng vào năm 2021, tăng khoảng 30% so với năm 2019.
"Nhập khẩu của Trung Quốc đã cao, nhưng tiêu thụ bình quân đầu người của Trung Quốc dự kiến tăng hơn nữa. Nông dân Thái Lan rất có động lực để mở rộng sản xuất", một quan chức Đại sứ quán Thái Lan tại Trung Quốc, cho biết.
Cùng với đó, thương hiệu sầu riêng Musang King của Malaysia ngày càng phổ biến và được người Trung Quốc gọi là "Hermes của sầu riêng". Mặc dù sản lượng sầu riêng Musang King dự kiến giảm trong năm nay do mưa lớn, Chính phủ Malaysia đang cổ vũ tăng cường xuất khẩu khi các đồn điền được mở rộng, nhờ đầu tư lớn của các doanh nghiệp. Việt Nam và Lào cũng đang chứng kiến một làn sóng đầu tư trồng sầu riêng, trong đó có nguồn tiền từ Trung Quốc.
Sự bùng nổ của sầu riêng còn được thúc đẩy bởi RCEP, giúp Trung Quốc nhập khẩu trái cây tươi từ các quốc gia Đông Nam Á dễ dàng hơn. RCEP, có hiệu lực vào tháng 1, hiện là khối thương mại lớn nhất thế giới, chiếm 30% GDP thế giới. Trung Quốc là thành viên khối, cùng với Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand và 10 quốc gia Đông Nam Á.
Với các nước Đông Nam Á này, việc Trung Quốc tham gia RCEP là một cơ hội thúc đẩy xuất khẩu. Ngoài việc loại bỏ thuế quan, hiệp định quy định việc thông quan hàng hóa dễ hư hỏng về cơ bản sẽ được hoàn thành trong vòng chưa đầy sáu giờ. Điều này sẽ làm giảm đáng kể chi phí và mang lại lợi thế lớn cho sầu riêng, vì độ tươi là rất quan trọng.
Tuy nhiên, sự bùng nổ của sầu riêng cũng sẽ đi kèm một số thách thức, theo Nikkei. Đầu tiên là sự chi phối của một thị trường quá lớn như Trung Quốc có thể gây ra.
Ví dụ, Malaysia đang phát triển diện tích trồng sầu riêng trong các khu rừng mưa nhiệt đới, điều mà các chuyên gia cho rằng có thể gây ra các vấn đề về môi trường. Không ai biết cơn sốt sầu riêng ở Trung Quốc sẽ kéo dài bao lâu, khi sản lượng được mở rộng nhanh chóng nhằm phục vụ thị trường này.
Ngoài ra còn có nguy cơ đẩy nhanh sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc. Phải mất hơn 5 năm để cây sầu riêng trưởng thành và cho trái. Nếu Trung Quốc ngừng nhập khẩu sau khi sản xuất ồ ạt trên quy mô lớn, nông dân sẽ bị thiệt hại nặng nề.
Trên thực tế, Trung Quốc đã cấm nhập khẩu dứa Đài Loan vào tháng 3 năm ngoái, vì một số nguyên nhân địa chính trị. Trung Quốc cũng đã ngừng nhập khẩu chuối của Philippines do vấn đề Biển Đông.
Thái Lan và Malaysia hiện không có vấn đề ngoại giao hoặc an ninh nghiêm trọng với Trung Quốc. Tuy nhiên, khi cuộc đối đầu Mỹ - Trung ngày càng sâu sắc, không ai biết khi nào căng thẳng ở châu Á sẽ leo thang. Nếu sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc gia tăng, họ có thể rơi vào thế yếu.
Ngoài ra, các nước Đông Nam Á xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc cần phải xem xét khả năng nghiên cứu và sản xuất mạnh mẽ của nước này.
"Khí hậu của đảo Hải Nam khác với Đông Nam Á, và việc trồng sầu riêng trên quy mô lớn không hề dễ dàng. Mặc dù vậy, tôi nghĩ chúng tôi có thể sản xuất các sản phẩm giai đoạn đầu để thương mại hóa trong hai năm tới", chủ tịch một công ty đầu tư trồng sầu riêng trên tỉnh đảo cho biết. Công ty này đặt mục tiêu tự trồng sầu riêng Musang King.
Trung Quốc đã nhiều lần thử canh tác sầu riêng cao cấp ở các tỉnh như Vân Nam, Quảng Tây, Hải Nam. Mặc dù vĩ độ cao, bão thường xuyên và các điều kiện khí hậu khác biệt đã gây ra nhiều thử thách, nhưng nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng đang tạo động lực cho nhiều công ty đẩy mạnh đầu tư và canh tác.
Phiên An (theo Nikkei)