Chương trình Xẩm và đời tối 20/1 tại Nhà hát Lớn, Hà Nội gây ấn tượng khi tái hiện hình ảnh thủ đô thâm trầm, cổ kính vào những năm 1950-1960. Đây cũng là khoảng thời gian văn hóa hát xẩm hưng thịnh trên đất Hà thành.
Sân khấu được biến thành một con phố cổ của Hà Nội. Mỗi nhóm nghệ sĩ hóa thân thành một gia đình và thể hiện những bài hát về cuộc sống.
Trà Ngọc Hằng hóa thân thành cô gái Sài thành tới Hà Nội để được nghe xẩm. Cô và nhà thơ Vũ Quần Phương ngồi bên mái hiên của quán cà phê Hà Nội vào những năm 1960, trò chuyện về loại hình nghệ thuật dân tộc này.
Đêm nhạc được mở đầu bằng những bài xẩm cổ như Lỡ bước sang ngang, Cô hàng nước, Quyết chí tu thân, Anh Xẩm… rồi dần chuyển sang các tác phẩm mang tính thời đại, như Xẩm rau má hay Tiễu trừ cướp biển. Đặc biệt, ca khúc Tiễu trừ cướp biển viết trong giai đoạn đất nước đang sôi sục vì Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép ở biển Đông khiến không ít khán giả đứng dậy vỗ tay cổ vũ.
Con gái nghệ nhân Hà Thị Cầu, chị Nguyễn Thị Mận, gây xúc động khi tái hiện hình ảnh của mẹ với bài xẩm nổi tiếng Ơn Đảng trọn đời.
Hai nghệ sĩ Khương Cường, Giáng Ly hóa thân thành vợ chồng xẩm nghèo đi hát khi vãn chợ. Quá xúc động trước ca khúc này, nhà thơ Vũ Quần Phương đã chạy lên sân khấu để bỏ tiền vào bị xẩm. Nhiều khán giả lớn tuổi sau đó cũng làm theo ông.
Một trong những nghệ sĩ đặc biệt trong chương trình tối 20/1 là Hồng Nga, cháu ngoại của Nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu. Từng bị bố mẹ ngăn cấm học hát xẩm nhưng cô bé vẫn một mực theo đuổi niềm đam mê. Với sự ủng hộ của ông ngoại, cuối cùng, Hồng Nga cũng được toại nguyện. Trong đêm diễn, cô bé thể hiện tác phẩm Thập ân 10 điều vốn được coi là khó trong hát xẩm. Dù kỹ thuật vẫn còn chưa thực sự nhuần nhuyễn, Hồng Nga vẫn nhận được nhiều sự ủng hộ từ phía khán giả.
Nhiều gương mặt nghệ sĩ xẩm tham gia chương trình như NSND Xuân Hoạch, NSƯT Thanh Ngoan, NSƯT Thúy Ngần, Mai Tuyết Hoa, Quang Long...
Song song với các bài xẩm được hát theo lối truyền thống, chương trình còn gây bất ngờ cho khản giả với màn kết hợp giữa loại hình này với âm nhạc hiện đại.
Ca sĩ Hà Linh và Minh Kiên đem lại hơi thở trẻ trung cho đêm diễn với các ca khúc Anh Khóa hồi sinh và Dứa dại không gai. Hai gương mặt trẻ phối hợp ăn ý với các nghệ sĩ xẩm.
Nhạc sĩ Quang Long xúc động chia sẻ: “Xẩm là một nghệ thuật vô cùng độc đáo, có đủ các sắc thái âm nhạc, truyền tải được những thông điệp khác nhau. Chúng tôi muốn thông qua chương trình để chứng minh xẩm vẫn còn sức sống trong đời sống hiện nay”.
Đức Trí
Ảnh: Hiển Paka, Hải Bá