UBND TP Hà Nội vừa gửi tới HĐND cùng cấp tờ trình về Chương trình mục tiêu giảm ùn tắc, đảm bảo an toàn giao thông giai đoạn 2021 - 2025. Theo đó, những năm tới thành phố tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện thủ tục để phê duyệt đề án về phân vùng hạn chế hoạt động xe máy và tiến tới dừng hoạt động loại phương tiện này trên địa bàn các quận sau năm 2025, sớm hơn 5 năm so với kế hoạch trước đây.
Hiện nay thủ đô có gần 8 triệu người với 6,4 triệu phương tiện, trong đó xe máy là 5,6 triệu, ôtô 600.000, thêm khoảng 2 triệu phương tiện vãng lai.
Chuyên gia giao thông, TS Phan Lê Bình cho rằng, Hà Nội cần làm rõ tính khả thi của việc rút ngắn lộ trình cấm xe máy từ năm 2025, thay cho năm 2030, cũng như năng lực đáp ứng của hệ thống giao thông công cộng trong 5 năm tới.
Ông Bình phân tích, tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông mới được đưa vào sử dụng, sắp tới Hà Nội có thêm tuyến Nhổn - ga Hà Nội, mỗi tuyến đáp ứng tối đa 5-7% nhu cầu đi lại của người dân thành phố. Tuy nhiên, khu vực phía đông, phía bắc của thành phố chưa có phương tiện giao thông cộng cộng năng lực vận tải lớn.
Do đó, ông Bình khuyến cáo nếu hạn chế xe cá nhân, trước mắt thành phố nên xét cụ thể các trục đã có phương tiện công cộng năng lực vận tải lớn hoạt động, còn khu vực chưa được "phủ" thì chưa nên áp dụng. "Nghĩa là cần có sự phân vùng hạn chế hoặc cấm xe máy sẽ hợp lý hơn là cấm trên diện rộng các quận. Đến khi giao thông công cộng đạt khoảng 60-70% nhu cầu đi lại (hiện hơn 20%), lúc đó Hà Nội mới nên cấm xe cá nhân trên toàn thành phố", ông Bình nói.
Theo ông, Hà Nội cần đẩy nhanh tiến độ các dự án đường sắt đô thị để kết nối thành mạng lưới, thu hút người dân sử dụng loại phương tiện này. "Trong 7-8 năm tới, thành phố có thêm 2-3 tuyến đường sắt đô thị thì cấm xe máy hợp lý hơn. Nghĩa là nên tính lộ trình từ năm 2030", ông Bình nói.
Chuyên gia này lưu ý việc cấm xe máy khi phương tiện công cộng chưa đủ đáp ứng có thể khiến người dân chuyển sang sử dụng ôtô cá nhân nhiều hơn. Ông lấy dẫn chứng thành phố Yagon (Myanmar) trước đây cấm xe máy khi hệ thống xe buýt còn tương đối yếu, nhà nước có chính sách giảm thuế nhập khẩu ôtô về 0, dẫn đến số xe ôtô cá nhân tăng cao và ùn tắc giao thông nghiêm trọng hơn.
"Hiện giá ôtô đang giảm, người dân sẽ mua nhiều hơn, trong khi một ôtô chiếm dụng đường gấp 5 lần xe máy, chưa chắc cấm xe máy mà giảm được ùn tắc giao thông", ông Bình nói thêm.
Phương tiện trên đường Nguyễn Chí Thanh, Hà Nội, tháng 9/2021. Ảnh: Ngọc Thành
Theo ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô VN, chủ trương cấm xe máy liên quan nhiều đến người dân hơn thu phí ôtô vào nội đô, vì đến hơn 70% người dân đi xe máy.
"Hà Nội cần có giải pháp để người dân lựa chọn chuyển đổi phương tiện. Đây mới vấn đề đáng bàn để thuyết phục được người dân, chứ không phải chỉ nêu chủ trương cấm xe máy", ông Quyền nói.
Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô VN nêu giải pháp, Hà Nội nên đa dạng phương tiện công cộng loại nhỏ như xe buýt 9, 12, 15 chỗ... giúp người dân đi lại trên các tuyến phố chật hẹp; khuyến khích việc sử dụng xe đạp, đi bộ ở cự ly ngắn như bố trí làn đường riêng cho người đi xe đạp, giữ vỉa hè cho người đi bộ.
Theo ông Quyền, đây không chỉ là giải pháp chống ùn tắc giao thông mà còn nâng cao chất lượng không khí, môi trường và thành phố có thể thí điểm một số khu vực rồi mở rộng dần.
Ông Bùi Danh Liên, Phó chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Hà Nội, cũng nhìn nhận việc rút ngắn lộ trình cấm xe máy ở thủ đô "rất khó thực hiện", bởi cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được, nhu cầu đi lại mưu sinh hàng ngày bằng xe máy của người dân rất lớn, nhất là những người sử dụng xe máy chở hàng hóa, kinh doanh buôn bán.
"Đường sắt Cát Linh - Hà Đông, xe buýt nhanh BRT kết nối chưa tốt, xe buýt thường chạy chậm, không đúng giờ, di chuyển khó khăn vào giờ cao điểm. Đây là những lý do khiến người dân vẫn đi lại bằng xe máy", ông phân tích, kiến nghị thành phố lấy ý kiến người dân về việc hạn chế, tiến tới cấm xe máy để tạo sự đồng thuận.
Năm 2017, HĐND Hà Nội đã thông qua nghị quyết 04, trong đó đề cập hạn chế hoạt động xe máy. Sau khi nghị quyết này được thông qua, các cơ quan chức năng đã xây dựng đề án về hoạt động của xe máy trên địa bàn thành phố, với định hướng nghiên cứu sau năm 2025 sẽ dừng hoạt động xe máy trên địa bàn các quận bên trong vành đai 3 và đường Trường Sa, Hoàng Sa, quốc lộ 5.
Dự kiến sau năm 2030, thành phố dừng hoạt động xe máy trên địa bàn các quận bên trong vành đai 4 đối với khu vực nam sông Hồng, và bên trong vành đai 3 đối với khu vực bắc sông Hồng.