"Chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi ông Trump thực hiện hành động chống lại Hiệp định xuyên Thái Bình Dương (TPP) ngay khi trở thành tổng thống. Ông đã coi thương mại là vấn đề chính trong suốt chiến dịch tranh cử của mình, đặc biệt là phản đối TPP", Paul Pillar, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện nghiên cứu Brookings, trả lời câu hỏi của VnExpress về động thái mới của ông Trump.
Tân tổng thống Mỹ ngay khi lên nắm quyền đã ký sắc lệnh hành pháp rút khỏi TPP, hiệp định từng được kỳ vọng là một đảm bảo cho sự hiện diện mạnh mẽ của Washington ở châu Á, điều Tổng thống vừa mãn nhiệm Barack Obama nỗ lực thúc đẩy trong nhiều năm.
Theo luật Mỹ, sắc lệnh hành pháp của ông Trump sẽ có hiệu lực mà không cần chờ Quốc hội. Trên thực tế Hiệp định TPP cũng chưa được Quốc hội Mỹ xem xét để thông qua chính thức.
"Chính quyền của Tổng thống Trump chưa định rõ một chính sách liên quan đến các vấn đề chiến lược ở khu vực Đông Á - Thái Bình Dương. Các vấn đề quân sự và chiến lược có thể chưa có trong ý nghĩ của ông Trump khi loại bỏ hiệp định TPP. Ông có thể chỉ đang tính đến khía cạnh thương mại", ông Pillar nói.
Suy đoán này của ông Pillar nhận được sự đồng tình của nhiều nhà nghiên cứu khác. Phó giáo sư Victor Shih, Trường chính sách và chiến lược quốc tế, Đại học California, Mỹ, cho biết với chính quyền của Trump, dường như các vấn đề kinh tế và an ninh có phần chia tách, là "điều không nên".
Đánh giá về phong cách của tân tổng thống Mỹ, ông Harry Kazianis, Giám đốc nghiên cứu Quốc phòng, Trung tâm Lợi ích quốc gia (National Interest), cho hay dường như ông Trump tiến hành các bước đi nhanh chóng ngay khi đưa ra quyết định, thay vì chờ đợi vài tuần sau khi nhậm chức.
"Chúng ta sẽ chứng kiến Tổng thống Trump đưa ra quyết định nhanh chóng nhiều lần trong tương lai", ông Kazianis nói.
Theo chuyên gia của Trung tâm Lợi ích quốc gia, tác động ngay lập tức của việc ông Trump ký lệnh rút khỏi TPP là gây nên tình trạng bất trắc, ở khắp châu Á cũng như ở Washington, về điều Trump sẽ thực hiện tiếp theo với khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Về khía cạnh an ninh, ông Shih lưu ý những tuyên bố của các quan chức thuộc chính quyền mới của Trump cho thấy dường như Mỹ sẽ đóng vai trò tích cực ở Biển Đông, bảo vệ tự do hàng hải ở đó. Tuy nhiên trên phương diện kinh tế, Trung Quốc rõ ràng là một cường quốc ở châu Á.
"Các nước châu Á nên nghĩ kỹ trước khi tham gia bất cứ nỗ lực nào thúc đẩy thương mại đa phương mà Trung Quốc đưa ra", ông Shil cảnh báo.
Ông Shil cũng cho hay ông không bất ngờ khi ông Trump rút khỏi TPP, Trump hoàn tất những lời hứa đã nêu ra trong chiến dịch tranh cử.
Bà Bonnie Glaser, cố vấn cấp cao về châu Á của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), đồng tình rằng Trung Quốc có thể sẽ trở thành lãnh đạo trong quá trình hội nhập kinh tế của khu vực thời gian tới. Bà Glaser cho rằng sau khi Mỹ rút khỏi TPP, Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) sẽ được thúc đẩy, Mỹ sẽ mất nhiều năm để đàm phán rất nhiều thỏa thuận song phương với các đối tác.
Dự báo định hướng chính sách của Mỹ ở Biển Đông, chuyên gia Pillar nhắc đến việc ứng viên Ngoại trưởng Rex Tillerson, người ông Trump lựa chọn, đã gây nên tranh cãi sau khi gợi ý sẵn sàng ngăn chặn các hoạt động của Trung Quốc ở đây. Tuy nhiên bình luận đó không được coi là dấu hiệu chính sách thực tế sẽ như vậy.
Ông Kazianis khẳng định chính quyền mới của Trump đã cho thấy không có chỗ trống quyền lực ở châu Á. Các phát ngôn của các quan chức cấp cao như ứng viên Ngoại trưởng Rex Tillerson và phát ngôn viên Nhà Trắng Sean Spicer cho thấy Washington sẽ không để Bắc Kinh kiểm soát Biển Đông. Chuyên gia Kazianis tin rằng tân tổng thống Mỹ sẽ thực hiện chính sách cứng rắn hơn với Trung Quốc, xúc tiến các thỏa thuận thương mại song phương với các đối tác, đặc biệt là Nhật Bản, Đài Loan, Việt Nam.
"Chính quyền mới của Mỹ sẽ đảm bảo an ninh ở châu Á và Trung Quốc sẽ không biến các khu vực thuộc sở hữu chung toàn cầu thành lãnh thổ riêng của họ. Nó có nghĩa Biển Đông cũng không là ngoại lệ", ông Kazianis nói.
"Có thể Trump sẽ cứng rắn hơn về vấn đề Biển Đông, nhưng các mục tiêu của chính sách vẫn chưa rõ. Ông ấy sẽ không nhường Biển Đông cho Trung Quốc. Nhưng liệu Trump có ngăn Bắc Kinh quân sự hóa không? Tôi nghi ngờ về điều đó", bà Glaser nói.
Việt Anh