Khi hay tin tòa nhà phía nam chung cư Champlain Towers ở Surfside sập hôm 24/6, Shimon Wdowinski, giáo sư khoa Trái đất và Môi trường thuộc Đại học Quốc tế Florida, lập tức nhớ lại nghiên cứu mình từng công bố năm 2020.
"Tôi nhìn tin tức sáng nay và nói, 'Lạy chúa'. Chúng tôi đã phát hiện trước điều này", ông nói.
Khoảnh khắc chung cư 12 tầng ở thành phố Miami Beach, bang Florida, Mỹ đổ sập rạng sáng 24/6. Video:NY Post.
Wdowinski cho hay nghiên cứu có thể không chỉ ra nguyên nhân trực tiếp gây sập chung cư. Theo nghiên cứu, tòa nhà sụt lún khoảng 2 mm mỗi năm kể từ năm 1993 tới 1999 và có thể đã chậm lại hoặc tăng tốc trong thời gian về sau.
Theo kinh nghiệm, Wdowinski cho rằng mức độ sụt lún quan sát được trong những năm 1990 thường dẫn tới tác động vào các tòa nhà và cấu trúc xây dựng. Rất có thể đây là nguyên nhân khiến chung cư Champlain Towers sập.
"Đây là kết luận rút ra từ phân tích dữ liệu. Chúng tôi quan sát thấy tòa nhà có sự dịch chuyển bất thường", ông nói.
Daniel Dietch, người từng là thị trưởng Surfside từ năm 2010 tới 2020, cảnh báo không nên đưa ra kết luận quá sớm.
"Đây là một sự kiện cực kỳ bất thường, việc suy đoán nguyên nhân của nó rất nguy hiểm, phản tác dụng", Dietch nói.
Tòa nhà phía nam chung cư Champlain Towers đổ sập lúc 1h15 sáng 24/6, khiến ít nhất một người tử vong và 99 người mất tích. 35 người đã được cứu khỏi đống đổ nát. Việc tìm kiếm đang tiếp tục.
"Đây không phải ý trời. Đây không phải thảm họa tự nhiên. Tòa nhà không thể bỗng dưng sập như thế", ủy viên thành phố Surfside Eliana Salzahauer nói.
Chính quyền hạt yêu cầu các tòa nhà thương mại và chung cư phải kiểm định lại sau mỗi 40 năm. Quá trình này bao gồm kiểm tra hệ thống điện, cấu trúc, nộp báo cáo lên thành phố. Giới chức thành phố hôm 24/6 cho biết việc kiểm tra đang tiến hành, chưa hoàn thiện.
Salzhauer cho hay chính quyền chưa nhận được khiếu nại nghiêm trọng nào về tòa nhà.
"Nếu một tòa nhà gặp vấn đề nghiêm trọng, chắc chắn chúng tôi sẽ biết ngay", bà nói.
Năm 2015, chủ một căn hộ kiện ban quản lý tòa nhà không bảo dưỡng tường bên ngoài gây thấm nước, nứt tường. Người này trước đó từng nộp đơn kiện vấn đề tương tự, theo hồ sơ tòa án. Công ty quản lý đã trả tiền bồi thường thiệt hại cho vụ kiện trước.
Theo Matthys Levy, kỹ sư xây dựng, giáo sư Đại học Columbia, cho rằng tường nứt hoặc móng dịch chuyển có thể là manh mối cho thấy sụt lún ảnh hưởng thế nào tới sự ổn định của cấu trúc. Cư dân trong tòa nhà có thể nhận ra những dấu hiệu này.
"Tòa nhà đã thay đổi những gì? Nứt trên tường, nứt trên nền nhà? Sàn không bằng phẳng, đồ để trên bàn lăn ra ngoài", ông nói, cho biết những dấu hiệu này cho thấy tòa nhà đang dịch chuyển.
Thành phố cần đầu tư vào công nghệ để xác định tòa nhà nào có nguy cơ sập do quá trình vận động địa chất, Keren Bolter, một nhà địa chất học công ty Arcadis, đơn vị tư vấn cho Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang về giảm thiểu nguy cơ, nói.
"Thật buồn khi thấy người ta miễn cưỡng đưa ra phản ứng. Chúng tôi liên tục nêu vấn đều này ra. Tôi cho rằng đây là vấn đề mang tính hệ thống", cô nói. "Đầu tư vào các biện pháp phòng ngừa thay vì ứng phó giúp cứu mạng, tiết kiệm thời gian và tiền bạc".
Vệ tinh, máy bay không người lái và những thiết bị khác đang được sử dụng để giám sát vị trí sụt lún tại Florida và tìm hiểu nguy cơ mà mỗi tòa nhà gặp phải, theo Ryan Shamet, giáo sư ngành kỹ thuật, Đại học Bắc Florida.
Những biện pháp này được thực hiện theo quy mô khác nhau, tùy thẩm quyền và phụ thuộc vào việc cấu trúc này thuộc sở hữu của tư nhân hay nhà nước, ông nói. Ngoài phân tích địa chất thời điểm thi công, việc giám sát nói chung không được chủ động thực hiện.
"Hệ thống theo dõi cấu trúc xây dựng có sẵn đó", Shamet nói. "Nhưng rất khó vì chúng ta không đủ nguồn lực giám sát mọi cấu trúc. Chúng ta phải lường trước được liệu cấu trúc đó có gặp vấn đề gì không trước khi bắt đầu theo dõi nó".
Theo Levy, những tòa nhà xây dựng trên đất khai hoang luôn gây lo ngại. Đất khai hoang, dù là bãi rác hay đầm lầy, có thể nén lại theo thời gian, dẫn tới sự dịch chuyển của kết cấu đất phía dưới tòa nhà, gây ảnh hưởng tới kết cấu móng.
"Một mm có thể là một con số nhỏ, nhưng khi cộng lại chúng trong nhiều năm, nó sẽ thành một con số lớn", Levy nói.
Tòa nhà Champlain Towers có thể dễ bị tổn thương nếu mặt đất bị lún với tốc độ khác nhau.
"Thực tế rằng một phần của tòa nhà vẫn đứng vững là bằng chứng rất quan trọng. Phần bị sập có thể nghiêng so với phần kia, phía không sụt lún nhanh bằng, dẫn tới tình trạng chênh lệch và phần nối ở giữa bắt đầu rạn nứt, nghiêng ngả", Levy nói.
"Chắc chắn phải có dấu hiệu báo trước. Nếu chung cư gồm hai tòa nhà, một tòa móng vững, không di chuyển nhiều, còn tòa kia thì không, thì phần giữa sẽ có dịch chuyển, gây biến dạng sàn nhà như nứt vỡ", ông giải thích.
Kết quả là tòa nhà sẽ sụp dần, một bên sụt, kéo theo bên khác và cứ thế tới khi cả cấu trúc sập xuống. Đây là điều đã xảy ra với Trung tâm Thương mại Thế giới sau vụ tấn công 11/9, theo Levy.
"Các tòa nhà không phải là cấu trúc siêu chắc chắn. Chúng không được xây dựng để chống lại một sự kiện bất thường như thế", ông nói.
Tòa tháp phía nam của chung cư Champlain Towers đổ sập hôm 24/6. Ảnh: AP.
Trong nhiều năm qua, Wdowinski và nhóm của ông đã nghiên cứu nhiều khu vực đang sụt lún tại Miami, chủ yếu để xác định nơi nào chịu ảnh hưởng nhiều nhất nếu nước biển dâng cao và lũ lụt xuất hiện. Họ thu thập dữ liệu lịch sử từ các vệ tinh của châu Âu, lập bản đồ khu vực bằng cách đo tín hiệu dưới mặt đất và xác định mức độ dịch chuyển. Nghiên cứu được công bố vào tháng 4/2020.
Dữ liệu thu được từ năm 1993 tới 1999 cho thấy phần lớn khu vực Miama không sụt lún đáng kể, đa phần khu vực sụt lún nằm ở phía tây, nơi có độ cao thấp hơn. Mức độ sụt lún tại chung cư Champlain Towers là bất thường.
Wdownski cho rằng không ai trong chính quyền thành phố hoặc chính quyền bang có lý do để chú ý tới phát hiện này trong nghiên cứu. Đa số tập trung vào nguy cơ lũ lụt tiềm ẩn, không phải nguy cơ kỹ thuật. Trong nghiên cứu, chỉ có một dòng đề cập tới "chung cư 12 tầng".
"Chúng tôi không quá coi trọng điểm này", Wdowinski nói, bày tỏ sự cố sập chung cư khiến ông nghĩ tới việc sử dụng dữ liệu để xác định những cấu trúc xây dựng tiềm ẩn nguy cơ tương tự.
Hồng Hạnh (Theo USA Today)