Bên hành lang Quốc hội chiều 20/5, báo chí đặt vấn đề với Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng về tương lai các dự án bô xít Tây Nguyên. Tuy nhiên để 'đảm bảo tính khách quan và nắm sát vấn đề', Chủ tịch HĐTV Vinacomin - đơn vị trực tiếp triển khai dự án, được đề nghị đứng ra trả lời phỏng vấn. Ông Trần Xuân Hòa cũng là thành viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội.
- Trong khi chưa thể khẳng định chắc chắn Tân Rai hết lỗ vào thời điểm nào thì tại sao không tạm dừng Nhân Cơ để tránh khả năng chịu lỗ nhiều hơn?
- Tôi nghĩ chỉ trong vòng 2-3 tháng nữa thôi mọi người sẽ thấy được quyết định rất quan trọng của việc phát triển bô xít ở Đắc Nông. Tất cả sẽ được giải quyết tại chỗ, kể cả những vấn đề về vận chuyển, xuất khẩu.
Mọi người cũng cần phải tin là ngoài tập đoàn ra còn phải có các bộ tư vấn, giám sát chặt chẽ. Tôi nghĩ sự tin tưởng là điều quan trọng giúp cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Trong giai đoạn này, không chỉ doanh nghiệp nhà nước mà tất cả doanh nghiệp như báo chí nói đều đang rất khó khăn. Những gì sai trái đã có cơ quan pháp luật còn lại hãy ủng hộ chúng tôi tiếp tục kinh doanh, những gì thuộc về bí quyết kinh doanh để đảm bảo bí mật cạnh tranh lúc này chúng tôi xin phép chưa công bố.
Với dự án bô xít ở Đắk Nông, chúng tôi tin 2-3 tháng nữa sẽ có những quyết định rất quan trọng mà tôi biết các cơ quan chức năng đang làm việc này.
- Ông có thể cho biết nội dung những quyết định quan trọng đó?
- Đó là những quyết định rất lớn tiếp theo của Chính phủ về dự án này, nhưng xin phép cho chúng tôi 2-3 tháng nữa mới công bố vì hiện nay tất cả đều đang trên bàn đàm phán.
Không ai có thể ôm nỗi trăn trở thay cho các ông giám đốc doanh nghiệp. Bí mật kinh doanh của doanh nghiệp trong nước chúng tôi như giá thành sản xuất ra sản phẩm thì bị nêu hết lên, trong khi doanh nghiệp nước ngoài làm ăn trốn thuế từ bao giờ nay mọi người mới nhìn thấy. Từ giờ tới cuối năm và cũng chỉ trong vòng năm nay thôi sẽ có những quyết định tiếp theo rất lớn của Chính phủ về vấn đề này. Cái đó thuộc về những vấn đề cạnh tranh trên thị trường quốc tế mà tôi mong có sự hiểu, cảm thông của dư luận.
- Vậy ông nói sao về lo lắng của các nhà khoa học trước nguy cơ thua lỗ hàng chục triệu đôla mỗi năm ở dự án?
- Tôi xin nhắc lại vị dụ khai thác dự án đồng Sinh Quyền (Lào Cai). 2 -3 năm trước nhiều ý kiến lo lắng, phản đối thì rõ ràng đến thời điểm này đây là dự án tốt nhất của Tổng Công ty Than khoáng sản.
Thực chất trước đến giờ đã khi nào chúng ta làm những dự án thế này đâu. Chúng tôi phải học tập, tiếp thu từ chuyên gia nước ngoài để vận hành thử nghiệm đầu tiên. Và sau đó, quy trình phát triển, theo quy hoạch của Chính phủ thì sẽ đào tạo được một đội ngũ nắm công nghệ - quan trọng nhất là thế.
- Vừa rồi dư luận cũng có ý kiến nhiều về việc sản xuất quặng nhôm nhưng alumin là quặng đã qua quá trình chế biến sâu. Vậy thuế suất 0% với sản phẩm này có phải là ưu đãi vô lý?
- Tôi nghĩ làm luật thì không phải ai cũng hiểu hết được sự khác nhau giữa quặng nhôm và alumin bởi vì cũng đã có mấy ai đi sâu vào công nghệ này đâu. Đầu tư hàng trăm triệu USD để chế biến sâu như vậy nhưng đánh nó với mức thuế đó mà như các bạn biết trên thế giới đâu chỉ có Việt Nam đánh thuế suất xuất khẩu bằng 0% với sản phẩm. Các nước đều như thế, đầu tư chế biến sâu với một lượng công nghệ như thế.
- Công nghệ hiện tại của các nhà máy alumin tiêu hao nước lớn trong khi thiếu nước lại là vấn đề lớn ở Tây Nguyên, trong khi đó nhà máy phải vận hành liên tục trong năm?
- Mỗi dự án đều có những hồ chứa không chỉ đảm bảo cho sản xuất mà ngay cả mùa khô vừa rồi cũng là cứu cánh cho đồng bào trong khu vực để phục vụ cho tưới tiêu cây công nghiệp. Nếu lên Tây Nguyên giờ thấy rất rõ điều đó. Ở những nơi khác người dân có thể phải mua hàng chục, thậm chí hàng trăm nghìn đồng một khối nước nhưng khu vực nhà máy, chúng tôi đã lấy từ hồ chứa đó để cấp nước cho bà con tưới cây trong mùa nắng hạn vừa qua. Mỗi dự án chúng tôi đều tính toán cả việc đảm bảo tưới tiêu cho khu vực. Chúng ta làm đập để ngăn giữ nước lại là thế. Hồ điều hòa cơ bản đã làm được nhiệm vụ đó.
Cá nhân tôi nghĩ bằng quyết tâm cao, sự chỉ đạo của Chính phủ, sự đồng lòng của không chỉ Vinacomin mà các thành phần kinh tế khác, dần dần mọi người sẽ thấy. Tôi tin rằng dự án alumin nhôm này cũng sẽ vậy. Nó chỉ gặp bất lợi khi đúng lúc triển khai nhà máy lại vào giai đoạn kinh tế khủng hoảng. Khi đó, không chỉ alumin mà ngành khoáng sản nói chung, ngay cả mặt hàng gạo cũng khủng hoảng. Cho nên chúng ta không nên quá lo lắng mà phải cùng nhau vượt qua. Chúng tôi với trách nhiệm của doanh nghiệp cũng phải bươn chải, phải tìm đường ra và thời gian sẽ chứng minh.
Nguyễn Hưng ghi