"Chúng ta không chỉ xem xét góc độ phát triển kinh tế, hoặc đặt riêng vấn đề môi trường mà không dám làm cảng ở Cần Giờ rồi bỏ lỡ mất cơ hội", Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi nói tại Hội nghị lấy ý kiến Đề án nghiên cứu xây Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, ngày 19/10.
Cảng biển Cần Giờ được nghiên cứu xây ở cù lao Phú Lợi, thuộc cửa sông Cái Mép, vốn đầu tư khoảng 5,45 tỷ USD. Công trình dài hơn 7 km, có thể tiếp nhận tàu container trọng tải lớn nhất hiện nay 250.000 DWT (24.000 teus) do Tập đoàn MSC - hãng tàu container đứng tốp đầu thế giới đề xuất. Việc triển khai công trình đang được nghiên cứu theo 7 giai đoạn. Giai đoạn đầu xong năm 2027, hoàn thành toàn bộ cuối năm 2045.
Phối cảnh dự án cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ. Ảnh: Portcoast
Theo ông Mãi, thành phố đang nghiên cứu rất kỹ đề án xây dựng cảng Cần Giờ bởi đây là vấn đề "nhạy cảm" giữa nhu cầu phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường, cũng như mối quan hệ với các tỉnh trong vùng. Lãnh đạo Chính phủ cũng chỉ đạo TP HCM nghiên cứu, lấy ý kiến thấu đáo để tiếp cận từ nhiều góc nhìn khác nhau, trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.
Người đứng đầu chính quyền TP HCM khẳng định thành phố không đánh đổi bằng mọi giá mà cân nhắc, so sánh giữa lợi ích kinh tế với bảo vệ môi trường để phát triển theo hướng bền vững. Do vậy, việc nghiên cứu dự án không tiếp cận riêng theo hướng quá muốn làm cảng rồi bỏ qua môi trường. Và ngược lại, không vì lo ảnh hưởng khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ mà không dám làm gì, rồi bỏ lỡ cơ hội phát triển.
Ngoài vấn đề trên, Chủ tịch UBND thành phố cho rằng đề án còn một số vấn đề lớn cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung. Đầu tiên là sự xung đột khi xây dựng cảng Cần Giờ với cảng biển ở khu vực, như Cái Mép - Thị Vải ở Bà Rịa - Vũng Tàu. Kế đến, việc phát triển cảng và hậu cần phục vụ, giao thông kết nối với cảng sẽ ảnh hưởng ra sao tới quy hoạch phát triển huyện Cần Giờ cũng phải được tính toán kỹ lưỡng.
Trước đó, từ khi đặt vấn đề nghiên cứu phát triển cảng Cần Giờ, kết nối đường bộ tới nơi này đã được TP HCM cân nhắc vì sẽ tác động khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn. Do vậy, quan điểm của thành phố là giai đoạn đầu chủ yếu khai thác cảng thông qua đường thủy. Các công trình đường bộ lớn sẽ được nghiên cứu thêm và chỉ thực hiện sau năm 2030.
Một phần xã đảo Thạnh An, huyện Cần Giờ nơi được đề xuất xây dựng cảng trung chuyển. Ảnh: Quỳnh Trần
Tại hội nghị, TS Trần Du Lịch, thành viên Tổ tư vấn của Chính phủ, nói khi mới nghe ý tưởng xây dựng cảng Cần Giờ đã rất "phân vân" vì hệ thống cảng biển tại Việt Nam đã gần như hoàn chỉnh. Công trình lại làm ở Cần Giờ, nên ông sẽ phản đối vì lo ngại ảnh hưởng tới khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn. Tuy nhiên, khi tiếp cận sâu hơn các nghiên cứu, chuyên gia này đã ủng hộ vì dự án không phạm vào hai vấn đề trên.
Theo ông Lịch, cảng Cần Giờ khi hình thành sẽ không ảnh hưởng hoặc cạnh tranh cảng Cái Mép, mà cả hai sẽ tạo thành một hệ thống cảng biển cho toàn vùng. Hai công trình này sẽ hỗ trợ nhau, nâng tầm cảng biển quốc gia và cạnh tranh được với thế giới. "Nếu phát triển nơi này mà làm suy yếu bên kia thì do lỗi của điều phối vùng", ông nói.
PGS. TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Kinh tế Việt Nam cũng nhấn mạnh đầu tư Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ là vấn đề hệ trọng của quốc gia. Theo ông, việc triển khai dự án đang có thời cơ rất tốt khi nhà đầu tư là hãng tàu tốp đầu thế giới quan tâm, trùng định hướng quy hoạch cảng biển quốc gia, nên không được phép chậm trễ.
PGS. TS Trần Đình Thiên tại hội nghị ngày 19/10. Ảnh: Gia Minh
Tuy nhiên, ông cho rằng trong 10 cảng biển lớn nhất thế giới hiện 9 cảng ở khu vực Tây Thái Bình Dương, tập trung ở Trung Quốc, Singapore, Thái Lan, Hàn Quốc. Trong khoảng không chật hẹp đó, nếu Việt Nam có thêm cảng Cần Giờ thì cơ hội ra sao cần tính toán kỹ. Bên cạnh đó, yếu tố quyết định với cảng trung chuyển chính là hãng tàu đưa hàng về nên cần sự cam kết rõ từ hãng tàu đề xuất dự án để tránh rủi ro có thể xảy ra sau này.
Cùng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Trọng Hoài, Đại học Kinh tế TP HCM, đánh giá cảng trung chuyển Cần Giờ là dự án có nhiều tiềm năng kinh tế biển với TP HCM và cả Việt Nam. Về vị trí, Cần Giờ cũng là nơi có thể liên kết vùng Đông và Tây Nam Bộ nên khi cảng hình thành sẽ tạo tác động lan tỏa rất lớn.
Tuy nhiên, ông nhận định đơn vị tư vấn mới dừng lại ở phân tích kỹ thuật, các xung đột về kinh tế, văn hóa khi hình thành cảng chưa được làm rõ. Do đó, thành phố có thể thuê các đơn vị tư vấn độc lập để đánh giá kỹ về giữa lợi ích và chi phí bằng các con số cụ thể làm cơ sở cho việc quyết định có triển khai dự án hay không.
Tại hội nghị, Thứ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Xuân Sang cho rằng việc xây dựng cảng Cần Giờ là cơ hội tạo bước nhảy vọt cho vận tải biển quốc gia. Ông đề nghị quá trình nghiên cứu, cảng cần đặt trong tổng thể hệ thống cảng biển Việt Nam và quốc tế, không chỉ ở TP HCM hay vùng Đông Nam Bộ.
Theo kế hoạch, sau hội nghị hôm nay, đề án xây cảng trung chuyển Cần Giờ sẽ được tiếp tục lấy ý kiến các bộ ngành, địa phương liên quan để bổ sung. Từ đó, TP HCM sẽ hoàn thiện và dự kiến trình Thủ tướng xem xét vào cuối tháng 11 tới.
Gia Minh