Hà Nội xuất hiện ho gà. Bác sĩ CK1 Bùi Thu Phương, khoa Nhi, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, cho biết đây là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính có khả năng lây nhiễm cao. Bệnh có biểu hiện lâm sàng đặc trưng bởi các triệu chứng như ho, hắt hơi, sổ mũi, sốt nhẹ, tăng nặng sau 1-2 tuần.
Nguyên nhân
Đến nay, bệnh vẫn là một trong những nguyên nhân gây tử vong cho trẻ em trên toàn thế giới dù tiêm chủng đã được phủ rộng. Chu kỳ dịch khoảng 2-5 năm, xảy ra lẻ tẻ ở tất cả các nước, nhiều nhất là trẻ dưới 5 tuổi. Các ca bệnh nặng và tử vong hay gặp ở trẻ độ tuổi bú mẹ, tỷ lệ tử vong tăng cao hơn các nước đang phát triển.
Căn nguyên bệnh do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, tồn tại trong cơ thể người có sức đề kháng yếu.
Triệu chứng
Triệu chứng lâm sàng thường chia làm 3 thể: Thể thông thường điển hình, thể thô sơ và thể nhẹ. Thể thông thường điển hình hay gặp ở trẻ nhỏ chưa được tiêm phòng, thời gian ủ bệnh từ 3 đến 12 ngày. Đặc điểm lâm sàng của nhóm bệnh này thường chia làm các giai đoạn khởi phát, toàn phát, giai đoạn lui bệnh và hồi phục.
Giai đoạn khởi phát (giai đoạn viêm long): Biểu hiện điển hình như ngạt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, đau rát họng, dần chuyển thành ho cơn. Với trẻ dưới 3 tháng tuổi, giai đoạn này thường không có.
Giai đoạn toàn phát (giai đoạn ho cơn): Thường kéo dài 1-2 tuần. Với trẻ dưới 3 tháng tuổi, thời kỳ này kéo dài hơn, xuất hiện những cơn ho gà điển hình, xảy ra bất chợt, vô cớ cả ngày và đêm, ho cả khi trẻ đang chơi, đang ăn hay khi đang quấy khóc. Cơn ho diễn biến qua 3 giai đoạn: Ho, thở rít và khạc đờm.
Ho: Trẻ ho rũ rượi, mỗi cơn thường 15-20 tiếng ho liên tiếp. Khi ho, lưỡi bị đẩy ra ngoài, lâu dần dẫn tới loét hãm lưỡi (ở trẻ chưa có răng thì không gặp triệu chứng này). Cơn ho nặng, trẻ có thể thở yếu dần, có lúc như ngừng thở, mặt tím tái, mắt đỏ, tĩnh mạch cổ nổi, chảy nước mắt, nước mũi.
Thở rít vào: Xuất hiện cuối cơn ho.
Khạc đờm: Bệnh nhân khạc ra đờm khi kết thúc cơn ho. Đây là chất bài tiết của khí quản cô đặc, lông mao rụng, và biểu mô đường hô hấp bị hoại tử, trực khuẩn ho gà và bạch cầu lympho. Trẻ mệt mỏi, nôn vã mồ hôi mạch nhanh sau mỗi cơn ho. Ngoài ra trẻ có thể sốt nhẹ, mặt và mi mắt nặng, loét hãm lưỡi, có ran phế quản. Các cơn ho tăng dần về số cơn và mức độ nặng của cơn trong vòng vài ngày đến một tuần và duy trì trạng thái nặng trong vòng vài ngày đến vài tuần. Cơn ho nặng có thể kéo dài vài giờ.
Thời kỳ lui bệnh và hồi phục: Kéo dài khoảng 2 đến 4 tuần. Số cơn ho giảm dần, thời gian mỗi cơn ngắn lại, cường độ ho giảm, khạc đờm ít, sau đó hết hẳn. Tình trạng toàn thân tốt lên, trẻ ăn được và vui chơi bình thường. Tuy nhiên, một số trẻ có thể có những cơn ho kéo dài 1-2 tháng. Đặc biệt, trẻ dưới 3 tháng tuổi, thời gian ho có thể kéo dài cả năm sau đó.
Ở thể thô sơ và thể nhẹ: Triệu chứng thường giống cảm thường, ho hắt hơi nhiều, không khạc đờm nhiều. Tình trạng này gặp ở trẻ đã được tiêm vaccine phòng bệnh ho gà nhưng kháng thể thấp và tồn tại ngắn. Thể này thường khó chẩn đoán.
Bệnh có thể dẫn đến các biến chứng như nhiễm trùng bội nhiễm (viêm phổi, viêm tai giữa); suy hô hấp (do ngừng thở, viêm phổi hoặc tăng áp phổi), suy tuần hoàn; tăng áp lực động mạch phổi.
Điều trị
Cần điều trị sớm khi có triệu chứng nghi ngờ mắc ho gà. Mục tiêu điều trị là hạn chế biến chứng, hạn chế cơn ho, theo dõi mức độ nặng của cơn ho và hỗ trợ người bệnh khi cần, đảm bảo dinh dưỡng, nghỉ ngơi để bệnh nhân hồi phục không di chứng. Chỉ định nhập viện với tất cả trẻ dưới 3 tháng tuổi. Cần cho trẻ dùng kháng sinh, kết hợp các phương pháp điều trị khác.
Trẻ cần được nghỉ ngơi trong phòng yên tĩnh, ít ánh sáng, thoải mái, tránh lo lắng, tránh môi trường có các yếu tố nguy cơ như khói thuốc lá, bụi tiếng ồn, nhiều chất kích thích. Chia nhỏ bữa ăn cho trẻ, tránh ăn quá nhiều bữa trong ngày. Cần theo dõi sát cơn ho của trẻ, cung cấp đủ oxy và máy hút khi cần thiết.
Trẻ nhập viện cần được thực hiện các biện pháp dự phòng chuẩn, các biện pháp dự phòng lây qua đường hô hấp được khuyến cáo ít nhất 5 ngày sau khi bắt đầu điều trị kháng sinh. Nên cách ly trẻ 3-4 tuần để giảm nguy cơ lây bệnh.
Thực hiện đúng và đầy đủ khuyến cáo về tiêm phòng ho gà trong chương trình tiêm chủng mở rộng: Mũi 1 lúc trẻ 2 tháng tuổi, mũi 2, 3, 4 lần lượt khi trẻ được 3 tháng, 4 tháng và 18 tháng tuổi.
Lê Nga