Ngày 12/12, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP HCM tổ chức hội nghị phản biện dự thảo Thu phí ôtô vào trung tâm để hạn chế ùn tắc giao thông với sự tham dự của nhiều chuyên gia và đơn vị liên quan như sở Giao thông Vận tải, Phòng CSGT Công an TP HCM…
Được Công ty Cổ phần Công nghệ Tiên Phong (ITD) đề xuất lần đầu năm 2010, đây là lần thứ hai đề án được giới chuyên gia phản biện, mổ xẻ. Trong lần báo cáo lãnh đạo UBND TP HCM ba năm trước, đề án bị nhiều sở ngành đánh giá "khó khả thi" và ngưng cho đến nay.
Ở dự thảo lần này, để thu phí ôtô vào trung tâm chủ đầu tư sẽ xây dựng 34 cổng thu phí trong vành đai khép kín và một nhà điều hành trung tâm. Tổng kinh phí khoảng 1.500 tỷ đồng do nhà đầu tư chi, thực hiện theo hình thức BLT (xây dựng, thuê dịch vụ và chuyển giao). Đề án được thực hiện trong 15 năm (2020-2035).
Khu vực trung tâm TP HCM được đề xuất thu phí ôtô.
Các cổng thu phí sử dụng công nghệ nhận diện vô tuyến và chỉ thu phí giờ cao điểm (6-9h và 16-19h). Ôtô con phải đóng 40.000 đồng mỗi lượt; ôtô khách là 50.000 đồng; xe biển xanh vào trung tâm vẫn phải nộp phí, trừ xe công vụ ưu tiên theo quy định (cấp cứu, hộ đê, chữa cháy…).
Xe buýt không bị thu phí; giảm 25% đối với taxi (30.000 đồng); xe đăng ký trong khu vực trung tâm cũng được đề xuất giảm 25%. Tiền thu được dùng phát triển vận tải hành khách công cộng.
Người dân khu trung tâm TP HCM chịu chi phí đắt đỏ
Ông Đồng Văn Khiêm - Thành viên hội đồng tư vấn phản biện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP HCM - đánh giá đề án lần này là một công trình nghiên cứu có nhiều ý tưởng mới, tâm huyết và chiều sâu.
"Tuy nhiên, để thực hiện phải có sự đồng thuận của nhân dân và quyết tâm rất cao của lãnh đạo thành phố vì nó ảnh hưởng đến rất nhiều người", ông Khiêm nói.
Ông chỉ ra nguyên nhân lớn nhất gây ùn tắc là ý thức của người tham gia giao thông, nên đề án cần xác định mục tiêu thay đổi vấn đề này trước tiên.
"Mục đích chính là giảm ùn tắc giao thông chứ không phải là thu phí để tăng nguồn thu", ông Khiêm nói và cho rằng nếu đơn vị đề xuất khẳng định ùn tắc trong trung tâm thì phải có con số cụ thể (thời gian cao điểm nào, bao nhiêu xe tải, ôtô con...) để tính toán lượng xe có thể giảm khi thu phí.
Theo ông Khiêm, khu vực trung tâm TP HCM (quận 1, 3) có trụ sở nhiều cơ quan, đơn vị đầu não của thành phố, trung ương; trụ sở của nhiều cơ quan ngoại giao, văn phòng công ty. Ôtô con là phương tiện chính của các đơn vị này nên việc thu phí chắc chắn ảnh hưởng đến hoạt động của họ.
"Còn đối với nhân dân, giá xăng tăng, điện tăng, giờ thêm phí họ sẽ không đồng tình. Phí giao thông tăng thì hàng hoá tăng giá, các cửa hàng tăng giá. Chi phí ở nơi thí điểm thu phí sẽ tăng hẳn so với các quận huyện khác. Như vậy dân phản ứng, các cơ quan, đơn vị cũng sẽ không tán đồng", ông Khiêm nói.
Thành viên hội đồng tư vấn phản biện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP HCM lưu ý rằng, mục đích của phương án là để hạn chế xe cá nhân "nhưng nếu dân không đi xe cá nhân thì đi bằng gì?".
"Năm 2020 cao lắm là có tuyến metro Bến Thành - Suối Tiên hoạt động, xe buýt hiện không có đường riêng nên khó mà đúng giờ được. Khi đó, người ta lại chuyển qua đi xe máy, xe máy tăng lên thì có đạt được mục đích giảm ùn tắc không?", chuyên gia lo ngại.
Ông Đồng Văn Khiêm. Ảnh: Hữu Công.
Tiết kiệm 245.000 tỷ đồng cho xã hội
Ông Lâm Thiếu Quân (đơn vị đề xuất đề án) cho biết, quá trình nghiên cứu xây dựng đề án có mời đơn vị tư vấn nước ngoài - từng tư vấn triển khai thu phí ở Stockhom (Thụy Điển) tham gia. Đơn vị cũng thu thập thông tin lưu lượng phương tiện, kinh tế - xã hội của các lái xe để đánh giá mức phí ảnh hưởng như thế nào đến họ.
Về hiệu quả kinh tế, ông Quân cho hay khi triển khai thu phí dòng phương tiện giao thông sẽ đi nhanh hơn 10%, tiết kiệm cho xã hội rất lớn. "Với số vốn bỏ ra hơn 1.500 tỷ đồng, trong 15 năm có thể đem lại hiệu quả là 245.000 tỷ. Đây là hiệu quả của toàn xã hội do giảm ùn tắc đem lại chứ không phải hiệu quả trực tiếp từ việc thu phí", ông Quân nói.
Theo ông Quân, mỗi năm kẹt xe gây thiệt hại cho TP HCM khoảng 140.000 tỷ đồng do lãng phí thời gian, nhiên liệu... Số tiền tiết kiệm được khi thực hiện thu phí vào khu trung tâm đã được tính toán nghiêm túc từ việc kéo giảm ùn tắc mỗi ngày 15 phút, đối với mỗi người, và quy đổi ra giá trị tiền gồm: tiết kiệm thời gian đi lại, chi phí vận hành phương tiện, lợi ích môi trường và cả phần thu ngân sách.
Trung bình mỗi giờ làm việc được tính ra giá trị là 120.000 đồng, mỗi người tiết kiệm được 0,2 giờ kẹt xe mỗi ngày quy đổi ra được khoảng 40.000 đồng. Từ con số này nhân lên cho số dân và số thời gian tiết kiệm trong vòng 15 năm sẽ ra số tiền tiết kiệm như trên.
Về lo ngại giá cả hàng hóa trong khu vực trung tâm tăng cao, ông Quân nói rằng đề án đề xuất chỉ thu phí trong giờ cao điểm, trong khung giờ này xe tải vốn không được lưu thông theo quy định, nên không ảnh hưởng.
"Người dân không cần lo ngại sẽ có nhiều lô cốt xuất hiện ở thành phố bởi không có trạm thu phí nào mọc lên cả. Mà ở mỗi vị trí thu phí chỉ có một giá long môn như các trụ treo biển báo giao thông hiện nay. Khi xe đi ngang qua hệ thống sẽ chụp hình và đọc tín hiệu, xe nào vi phạm sẽ gửi giấy phạt đến cơ quan đăng kiểm", ông Quân lý giải.
Cũng theo ông Lâm Thiếu Quân, đề án đang ở giai đoạn đề xuất chủ trương, khi chính thức nghiên cứu khả thi nội dung sẽ chi tiết hơn gồm: lấy ý kiến người dân, tính toán thu dưới dạng một loại phí khác hay thu chung trong phí đường bộ...
Theo đơn vị đề xuất, việc thu phí sẽ giảm được khoảng 40% ôtô vào trung tâm TP HCM. Ảnh: Hữu Công.
Người dân chịu 'phí chồng phí'
Trước đó, tham gia góp ý cho đề án, luật sư Trương Thị Hoà (Đoàn luật sư TP HCM) cho rằng dự thảo chưa đủ cơ sở, vì luật hiện hành quy định chỉ có 3 loại phí, trong đó không có phí chống ùn tắc giao thông.
"Luật mới có hiệu lực từ tháng 1 năm nay, bây giờ lại bổ sung thêm loại phí này là không nên, người dân đã chịu quá nhiều loại phí. Nếu muốn triển khai đề án thì cần kiến nghị HĐND thành phố ban hành quy định 'phí chống ùn tắc' nằm chung trong phí sử dụng đường bộ, tránh trường hợp phí chồng phí", bà Hòa nói.
Theo luật sư Hòa, ở các nước khác, để giải quyết ùn tắc giao thông phải có giải pháp đồng bộ, giao cho một đơn vị vận hành rồi thu phí dịch vụ. Do đó, chuyển phí thành một loại dịch vụ thì sẽ phù hợp với luật pháp hơn.
"Muốn thực hiện dự thảo này, phía đơn vị tư vấn phải nêu rõ hiệu quả, tính khả thi, tác động xã hội của dự án như thế nào; các phương án học tập từ ai, quốc gia nào...", bà Hòa đề nghị.
Ở góc độ quản lý, đại diện Phòng CSGT Công an TP HCM cũng bày tỏ băn khoăn về việc đặt cổng thu phí ở phía các tuyến đường trục chính dẫn vào thành phố.
"Phải tính toán, nếu đặt gần các trạm thu phí BOT người dân dễ gây hiểu lầm. Đồng thời, cần có các bãi đậu xe tại các cổng thu phí để người dân có nơi gửi, để đi phương tiện công cộng vào trung tâm.
Phó giám đốc Sở GTVT Võ Khánh Hưng xin ghi nhận và tiếp thu các ý kiến phản biện của các chuyên gia, đơn vị. Quá trình tham mưu, Sở sẽ chuyển nội dung này đến UBND thành phố để lãnh đạo thành phố xem xét và có quyết định chính xác nhất.
Hữu Công