Quý bà San Suu Kyi, người lãnh đạo phong trào dân chủ ở Myanmar. Ảnh: BBC
Wai Wai Nu không có ác cảm với nhà hoạt động chính trị từng đoạt giải Nobel Hòa bình nổi tiếng nhất Myanmar, "Quý bà" Aung San Suu Kyi, người bị chỉ trích vì im lặng trước cảnh dân tộc thiểu số Rohingya bị đàn áp ở nước này. Nu nằm trong số những nhà hoạt động mạnh mẽ nhất bảo vệ quyền lợi cho người Rohingya. Một trong những kỹ năng quý báu nhất mà cô học được sau 7 năm ngồi tù chính là sự kiên nhẫn, bỏ qua tiểu tiết để hướng tới đại cục.
Giới phân tích cho rằng sự kiên nhẫn này chính là điểm đặc trưng của phong trào đấu tranh nhằm đảm bảo sự chuyển giao quyền lực từ các tướng lĩnh quân sự sau cuộc bầu cử với chiến thắng thuộc về đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà Suu Kyi.
"Đây không phải là thời điểm thích hợp để nói về vấn đề này", nữ luật sư 28 tuổi Nu trả lời khi được hỏi về sự im lặng của bà Suu Kyi đối với tình cảnh của người Rohingya.
Nhà hoạt động này gọi đây là "hội chứng Mandela", ám chỉ chiến lược đấu tranh mà cố tổng thống Nam Phi đã từng áp dụng để chống lại chế độ phân biệt chủng tộc apartheid. Đó là sự im lặng chính trị xuất phát từ sức chịu đựng về tinh thần mà Mandela trải qua trong thời kỳ bị giam cầm tưởng như bất tận.
Rose Foran, chuyên gia thuộc tổ chức phi lợi nhuận World Learning ở Washington DC, cho rằng các nhà hoạt động của Myanmar, trong đó có bà Suu Kyi, đã áp dụng chiến lược này. Bị chính quyền quân sự giam lỏng tại nhà suốt 15 năm, bà Suu Kyi vẫn không nản lòng và tiếp tục nhẫn nại, kiên trì lãnh đạo phong trào đấu tranh vì dân chủ. Điều đó còn được thể hiện trong việc bà và các nhà hoạt động Myanmar hết sức tránh những chiến thuật và cách thức manh động như những gì đã diễn ra trong phong trào Mùa xuân Arab.
Bà Foran gọi đây là một cuộc "Cách mạng Rùa", một quá trình đấu tranh vì dân chủ diễn ra từ từ, chậm rãi, gần như không thể phát hiện được, ở Myanamar. Đối với thế giới bên ngoài, chiến lược này rất dễ bị hiểu nhầm là phục tùng hay thỏa hiệp. Nhưng thực tế, nó là sự pha trộn giữa tính thực tế lẫn nỗi sợ hãi bạo lực, và nó đã mang lại kết quả.
Cách đây 5 năm, người dân Myanmar hầu như không dám nhắc đến từ "dân chủ" vì sợ bị đàn áp, bắt bớ. Nhưng từ năm 2012 đến nay, hơn 600 người Myanmar đã tham gia các khóa giáo dục về vai trò công dân của các tổ chức phi chính phủ Mỹ phối hợp với đại sứ quán nước này tổ chức, theo số liệu của World Learning.
Trong số này có Nicholas Poyo Toe, một sinh viên 20 tuổi nói tiếng Anh trôi chảy, một hình mẫu lý tưởng cho thế hệ lãnh đạo tương lai của Myanmar. "Tôi rất sợ khi tham gia. Dù bạn muốn thay đổi, nhưng bạn có thể bị bắt và phải ngồi tù nhiều năm", Toe chia sẻ.
Thứ hai vừa rồi, hàng nghìn người đã đổ ra đường phố, ăn mừng chiến thắng trong cuộc bầu cử lịch sử của đảng NLD dưới sự lãnh đạo của bà Suu Kyi. Dù kết quả bầu cử lúc đó chưa được công bố chính thức, nhưng đảng NLD gần như chắc chắn kiểm soát được hạ viện, thậm chí là cả quốc hội Myanmar, tiến tới thành lập một chính phủ hòa giải dân tộc và lần đầu tiên thực hiện chính sách nhà nước dân chủ liên bang thực sự ở đất nước này.
"Nếu muốn lấy lại quyền lực từ các tướng lĩnh quân đội, cách nhẹ nhàng nhất, ít đổ máu nhất chính là bầu cử", Ye Win Naing, một nhà hoạt động 39 tuổi, cho biết.
Kiên nhẫn sau chiến thắng
Theo bình luận viên Thomas Fuller của NYTimes, bà Suu Kyi, đảng NLD và người dân Myanmar sẽ phải tiếp tục chiến lược kiên trì và kiên nhẫn này sau chiến thắng trong cuộc bầu cử, bởi quân đội Myanmar vẫn là một thế lực chính trị có ảnh hưởng và quyền lực rất lớn ở Myanmar.
Thant Myint-U, một sử gia ở Myanmar, cảnh báo rằng bà Suu Kyi có thể bị dồn vào thế phải thực hiện một thỏa thuận chia sẻ quyền lực đầy mong manh với quân đội khi thành lập chính phủ mới. "Đây không phải là cuộc bầu cử chính phủ mới. Đó là cuộc bầu cử để giành một chỗ đứng trong chính phủ cùng với quân đội", ông nói.
Dù đảng NLD đã giành quyền kiểm soát Quốc hội và có quyền thành lập chính phủ mới, hiến pháp do các tướng lĩnh soạn ra quy định các cơ quan quyền lực nhất trong chính quyền vẫn nằm dưới quyền điều hành trực tiếp của quân đội, trong đó có Bộ Quốc phòng, Bộ Biên giới và Bộ Nội vụ, với Tổng cục Hành chính là "xương sống của tất cả các cấp chính quyền", theo ông Richard Horsey, cựu quan chức Liên Hợp Quốc ở Myanmar.
Không chỉ nắm quyền lực rất lớn về chính trị, quân đội Myanmar còn có ảnh hưởng sâu rộng trong nền kinh tế đất nước, điều hành các doanh nghiệp lớn làm ăn trong lĩnh vực khai thác đá quý, hồng ngọc, sản xuất bia, thuốc lá, dệt may, ngân hàng và giao thông vận tải.
Các tướng lĩnh quân đội Myanmar đã thừa nhận thất bại trước bà Suu Kyi trong cuộc bầu cử. Ảnh minh họa: Defensetalk
Sự nhẫn nại, kiên trì của bà Suu Kyi được thể hiện rất rõ trong bài phát biểu sau khi có kết quả kiểm phiếu sơ bộ. Trong bài diễn văn này, bà đã nhấn mạnh đến vai trò của hòa giải dân tộc, và khẳng định: "Tôi không tin vào hành động trả thù hay đàn áp".
Tuy nhiên, sự kiên nhẫn của bà cũng có giới hạn. Trước việc hiến pháp do quân đội soạn thảo cấm bà làm tổng thống vì kết hôn với người nước ngoài, bà Suu Kyi tuyên bố với tư cách là lãnh đạo đảng NLD, bà hoàn toàn có quyền chỉ định tổng thống theo ý mình.
"Tôi sẽ là người đưa ra mọi quyết định vì tôi là lãnh đạo đảng thắng cử. Và tổng thống sẽ là người được chúng tôi chọn ra chỉ để đáp ứng các quy định của hiến pháp. Tổng thống sẽ làm theo chính xác những gì được giao phó", bà Suu Kyi nói trong một cuộc phỏng vấn với Channel News Asia.
Sử gia Myint-U cho rằng bà Suu Kyi đang đứng trước cơ hội lịch sử để loại bỏ tình trạng tham nhũng trong chính quyền, cải thiện hiệu quả phục vụ của các cơ quan chính phủ đã bị bê trễ từ lâu. Nhưng ông này cảnh báo bà sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, khi không thể kiểm soát được trực tiếp nhiều cơ quan quyền lực quan trọng, nhất là lực lượng cảnh sát thuộc Bộ Nội vụ.
Việc duy trì quan hệ hài hòa với các tướng lĩnh quân đội là yếu tố then chốt giúp bà Suu Kyi có thể vận hành được chính phủ. "Chỉ cần một bước đi sai và lâm vào thế đối đầu, mọi thứ sẽ dễ dàng bị sa lầy", ông Horsey nhấn mạnh.
Xem thêm: Quân đội Myanmar vẫn thâu tóm quyền lực dù thất thế bầu cử
Trí Dũng