Tổng thống Donald Trump trong bài đăng mạng xã hội Truth Social ngày 19/3 đe dọa sẽ "tiêu diệt hoàn toàn" lực lượng Houthi, nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn ở Yemen.
"Houthi đã chịu thiệt hại nặng nề và hãy xem tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn như thế nào. Đây thậm chí không phải cuộc chiến cân sức, và sẽ không bao giờ như vậy. Houthi sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn", ông viết.
Ông Trump cũng chỉ ra Iran vẫn gửi viện trợ quân sự tới Yemen dù mức độ ít hơn trước, yêu cầu Tehran phải ngừng mọi viện trợ cho nhóm vũ trang Houthi ngay lập tức.
Những phát biểu mới được ông Trump đưa ra sau khi Mỹ bước sang ngày thứ năm của chiến dịch không kích quy mô lớn nhằm vào các mục tiêu của Houthi ở Yemen, bắt đầu từ ngày 15/3. Đây là lần đầu quân đội Mỹ tiến hành hoạt động này trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump. Cuộc không kích đã khiến 53 người thiệt mạng và 98 người bị thương.
Chiến dịch không kích đánh dấu sự tham gia trực tiếp của quân đội Mỹ vào khu vực Trung Đông đầy biến động và khiến Washington đứng trước nguy cơ xung đột với Iran, quốc gia hậu thuẫn cho Houthi và nhiều nhóm vũ trang khác trong khu vực.
Chiến đấu cơ của hải quân Mỹ cất cánh từ tàu sân bay USS Harry S Truman ở Biển Đỏ ngày 16/3. Ảnh: AFP
Người phát ngôn Lầu Năm Góc Sean Parnell mô tả chiến dịch quân sự lớn đầu tiên trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump là hoạt động "không ngừng nghỉ" nhưng có giới hạn. "Đây không phải cuộc tấn công vô tận. Chiến dịch cũng không nhằm thay đổi chế độ ở Trung Đông. Đây chỉ là vấn đề đặt lợi ích của Mỹ lên đầu", Parnell nói đầu tuần này.
Nhưng nhiều chuyên gia cảnh báo động thái mới của ông Trump có thể khiến Mỹ một lần nữa vướng vào một cuộc xung đột không hồi kết, trái với cam kết "tránh xa xung đột" mà ông nhiều lần đưa ra.
Sau những cuộc không kích ban đầu, chính quyền ông Trump đã mở rộng danh sách mục tiêu ở Yemen, gồm cả các lãnh đạo Houthi. Ngoài các mục tiêu như thao trường, kho vũ khí và cơ sở hạ tầng quân sự, Mỹ đã tấn công "khu liên hợp khủng bố mà chúng tôi biết có một số chuyên gia cấp cao về máy bay không người lái của Houthi", theo trung tướng không quân Alexus Grynkewich.
"Thông điệp chính ở đây là sự răn đe. Dưới thời ông Biden, Mỹ đã mất năng lực răn đe với Houthi. Bây giờ, Tổng thống Trump, nhóm của ông cùng CENTCOM đang tích cực khôi phục nó", Mohammed al-Basha, người sáng lập công ty tư vấn an ninh trung Đông Basha Report ở Mỹ, nói.
Tuy nhiên, giới quan sát nhận xét quân đội Mỹ đang đối đầu với một đối thủ khó chịu đang kiểm soát nhiều vùng rộng lớn ở Yemen, gồm cả thủ đô Sanaa, và đã đối đầu ngang ngửa với liên quân do Arab Saudi dẫn đầu trong suốt 7 năm qua.
"Lực lượng Houthi đã chứng tỏ họ khá kiên cường trong cuộc xung đột với chính phủ Yemen được liên minh do Arab Saudi dẫn đầu hỗ trợ, cũng như trong việc chống lại những hành động quân sự hạn chế của Mỹ trong năm ngoái. Nếu mục tiêu của chính quyền Trump là khôi phục khả năng răn đe ở Biển Đỏ, điều này sẽ mất nhiều thời gian", Sam Mundy, trung tướng về hưu từng chỉ huy lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ ở Trung Đông, nói.
Houthi hiện chưa có dấu hiệu nào cho thấy sẵn sàng đầu hàng trước Mỹ, dù những nỗ lực đáp trả ban đầu của nhóm không hiệu quả. Ngày 18/3, nhóm vũ trang phóng tên lửa đạn đạo về phía Israel, nhưng Tel Aviv tuyên bố đánh chặn thành công. Houthi cũng đã phóng ít nhất 10 máy bay không người lái (drone) và tên lửa đạn đạo vào nhóm tàu sân bay Mỹ USS Harry S. Truman, song không gây thiệt hại.
Kể từ khi xung đột ở Dải Gaza bùng phát hồi tháng 10/2023, Houthi đã tiến hành chiến dịch tập kích tàu hàng, tàu chiến trên Biển Đỏ, nhằm thể hiện sự đoàn kết với Hamas, nhóm vũ trang đồng minh cũng thuộc "trục kháng chiến" do Iran hậu thuẫn.
Theo chính quyền ông Trump, kể từ năm 2023, Houthi đã nhắm vào hải quân Mỹ 174 lần và các tàu thương mại 145 lần. Năm ngoái, Houthi đánh chìm hai phương tiện và khiến 4 thủy thủ thiệt mạng. Các cuộc tấn công của Houthi đã làm giảm đáng kể lưu lượng tàu qua Biển Đỏ, vốn được xem là một trong những tuyến hàng hải quan trọng nhất, cũng như làm tăng chi phí vận chuyển.
Chính quyền tổng thống Joe Biden cùng với các đồng minh trong khu vực từng cố gắng tránh nguy cơ chiến tranh lan rộng ở Trung Đông giữa xung đột Israel - Hamas. Mỹ khi đó cử tàu chiến đến khu vực để cố gắng bảo vệ hoạt động của tuyến hàng hải quốc tế.
Hình ảnh ông Trump đội mũ lưỡi trai đỏ theo dõi hoạt động không kích Houthi do Nhà Trắng đăng tải ngày 15/3. Ảnh: Nhà Trắng
Quân đội Mỹ đã tiến hành ít nhất 200 cuộc không kích nhắm vào Houthi kể từ tháng 11/2023, hầu hết trong nhiệm kỳ của chính quyền ông Biden. Tuy nhiên, phản ứng quân sự của Mỹ chủ yếu mang tính phòng vệ, theo tướng Joseph Votel, cựu chủ huy Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM).
Trong những tháng cuối nhiệm kỳ, chính quyền ông Biden cũng đã nghiên cứu mở rộng mục tiêu nhằm vào lãnh đạo Houthi, song chưa tiến hành hoạt động nào liên quan.
Năm ngoái, tướng Erik Kurilla, chỉ huy CENTOM chịu trách nhiệm hoạt động quân sự của Mỹ ở Trung Đông, gửi thư cho bộ trưởng quốc phòng lúc đó là Lloyd Austin, lưu ý rằng hoạt động quân sự trong khu vực không thể ngăn các cuộc tấn công của Houthi vào tàu thuyền ở Biển Đỏ. Tướng Kurilla cho rằng cần có cách tiếp cận rộng hơn để giải quyết vấn đề.
Ông Trump hồi tháng 11/2024 từng cam kết tránh xa các cuộc xung đột ở những điểm nóng cách xa nước Mỹ. "Tôi sẽ không bắt đầu một cuộc chiến. Tôi sẽ ngăn chặn chiến tranh", ông nói với người ủng hộ vào đêm trước chiến thắng bầu cử.
Tuy nhiên, hai ngày sau khi nhậm chức hồi tháng 1, ông ký sắc lệnh hành pháp coi Houthi là tổ chức khủng bố nước ngoài. Vào thời điểm đó, Israel và Hamas đang thực thi lệnh ngừng bắn mà hai bên đạt được hồi giữa tháng. Houthi cũng tuyên bố ngừng chiến dịch tấn công tàu thuyền trên Biển Đỏ.
Song nhóm vũ trang này hồi tháng 2 nhắm mục tiêu vào một tiêm kích F-16 của Mỹ nhưng bắn trượt, sau đó tiếp tục bắn hạ một máy bay không người lái MQ-9 Reaper của Mỹ đầu tháng này.
Nhóm này tuần trước tuyên bố sẽ tiếp tục tấn công "bất kỳ tàu Israel nào" sau khi Tel Aviv chặn mọi nguồn viện trợ vào Dải Gaza. Nhóm cũng cảnh báo sẽ mở rộng phạm vi tập kích ra khu vực Vịnh Aden, eo biển Bab el-Mandeb và biển Arab.
Giới quan sát cho rằng dường như lời đe dọa này của Houthi đã khiến ông Trump phải hành động.
Vị trí Biển Đỏ và các vùng biển lân cận. Đồ họa: Wikimedia
"Quan niệm rằng bạn chỉ cần hạ sát 8-10 thủ lĩnh hàng đầu của Houthi và sau đó mọi thứ sẽ ổn là không thực tế", Daniel Shapiro, cựu quan chức cấp cao Lầu Năm Góc dưới thời chính quyền ông Biden, nói.
Shapiro, người ủng hộ chiến dịch không kích hiện tại của Mỹ, thêm rằng ông tin hoạt động quân sự này nên là một phần trong chiến lược lớn hơn dưới thời chính quyền ông Trump, gồm cả ngoại giao, trừng phạt kinh tế và ngăn các chuyến hàng vũ khí gửi đến Yemen.
Để gia tăng áp lực khiến Iran chấm dứt hỗ trợ Houthi, ông Trump tuyên bố sẽ buộc Tehran phải chịu trách nhiệm về "mọi phát súng của nhóm vũ trang".
Thùy Lâm (Theo WSJ, The New Arab, France 24)