Tàu hộ vệ USS Albuquerque trước khi được chuyển cho Liên Xô năm 1945. Ảnh: US Navy.
Đầu năm 1945, khi phát xít Đức sắp bại trận, quân Đồng minh chuyển hướng sang mặt trận Thái Bình Dương để đánh bại đế quốc Nhật Bản. Nhằm thuyết phục Liên Xô hỗ trợ, Mỹ đã bí mật chuyển giao 180 tàu chiến để giúp nước này tấn công vùng lãnh thổ Viễn Đông của Nhật Bản, theo War History.
Sau cuộc giao tranh đẫm máu ở khu vực Khalkhin-Gol, Mông Cổ vào năm 1939, Liên Xô và Nhật Bản từ năm 1941 quyết định tránh đối đầu nhau để tập trung vào các mặt trận khác nhau. Liên Xô chống cuộc xâm lược của phát xít Đức ở châu Âu, trong khi Nhật Bản tập trung đối phó quân Đồng minh ở mặt trận Thái Bình Dương.
Cuối năm 1944, Nhật Bản vẫn còn khoảng nửa triệu quân ở Trung Quốc để đảm bảo các tuyến đường tiếp tế thiết yếu. Tổn thất nặng nề sau cuộc tấn công đảo Okinawa khiến phe Đồng minh hiểu rằng họ cần sự giúp đỡ của Liên Xô. Tại hội nghị Yalta diễn ra từ ngày 4/2 đến 11/2/1945, các nước phương Tây đã thuyết phục được Moskva tham chiến.
Liên Xô từng tiến hành một số chiến dịch hải quân quy mô nhỏ ở bán đảo Crimea, nhưng không có kinh nghiệm tiến hành các chiến dịch chiếm đảo kiểu nhảy cóc như Mỹ ở Thái Bình Dương, cũng như thiếu cả nhân lực và vật lực để tiến hành các chiến dịch đổ bộ hải quân.
Chuẩn đô đốc Clarence E. Olsen, phó chỉ huy phái đoàn quân sự Mỹ tại Moskva, đề xuất huấn luyện thủy thủ Liên Xô cùng lúc với việc bàn giao từng loại tàu chiến.
Giữa tháng 2/1945, Mỹ chính thức khởi động chương trình huấn luyện và chuyển giao tàu chiến cho Liên Xô với tên gọi "Dự án Hula". Toàn bộ kế hoạch được tiến hành bí mật để tránh khiêu khích Nhật Bản và khiến nước này chủ động tấn công Liên Xô.
Thủy thủ Liên Xô (trái) và thủy thủ Mỹ trong một buổi huấn luyện. Ảnh: US Navy.
Tổng cộng 15.000 thủy thủ Liên Xô đã được Mỹ huấn luyện và 180 tàu chiến được bàn giao cho Liên Xô trong giai đoạn giữa năm 1945. Uy lực nhất trong số tàu chiến này là 30 khinh hạm lớp Tacoma, mỗi chiếc có lượng giãn nước 1.415 tấn, trang bị ba pháo 76 mm, nhiều pháo phòng không và ống phóng bom chìm. Ngoài ra, Washington cũng chuyển cho Moskva các tàu quét mìn lớp Admirable, tàu săn ngầm, tàu phóng lôi vỏ gỗ và tàu đổ bộ có thể chở 200 binh sĩ.
Ngày 8/8/1945, Liên Xô tuyên chiến với phát xít Nhật. Ba ngày sau, Liên Xô dùng các tàu mới được Mỹ cung cấp để tấn công Bắc Sakhalin và quần đảo Kuril đang nằm dưới sự kiểm soát của quân Nhật.
Ngày 4/9/1945, cuộc chiến kết thúc với phần thắng thuộc về Hồng quân Liên Xô. Nước này sau đó bắt đầu trao trả số tàu chiến trên cho Mỹ, nhưng Chiến tranh Lạnh khiến quá trình liên tục bị chậm trễ. Khi hầu hết chiến hạm tới tay Mỹ, chúng xuống cấp đến mức hải quân Mỹ phải đánh chìm hoặc tháo dỡ sắt vụn.
Duy Sơn