Ông Trần Dũng Hà, Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội TP HCM trao đổi với VnExpress chiều 19/10 trước bối cảnh lao động mất việc tăng cao nhưng lượng người tham gia bảo hiểm tự nguyện khá thấp.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện ra đời năm 2008, dành cho lao động không có quan hệ hay hợp đồng lao động. Người tham gia được quyền lựa chọn mức lương với tỷ lệ đóng 22% để hưởng chế độ hưu trí và tử tuất. Với người thuộc diện chuẩn nghèo được nhà nước hỗ trợ một phần. Nghị quyết 28 đặt mục tiêu đẩy nhanh quá trình gia tăng lao động tham gia hình thức này để hướng tới BHXH toàn dân.
- Báo cáo của BHXH TP HCM, 9 tháng đầu năm, thành phố có khoảng hơn 123.000 người nhận trợ cấp thất nghiệp, tăng 9% so với cùng kỳ. Đây là nhóm không còn đóng BHXH bắt buộc, theo ông vì sao họ không tiếp tục tham gia hình thức tự nguyện?
- 9 tháng qua hơn 123.000 người nghỉ việc hưởng trợ cấp thất nghiệp nhưng chỉ có hơn 32.000 người tham gia BHXH tự nguyện. Điều này cho thấy việc phát triển người tham gia BHXH tự nguyện gặp nhiều khó khăn.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc này. Đầu tiên, nền kinh tế đang khó dẫn đến nhiều người lao động mất việc làm không dễ tìm kiếm việc làm mới. Người mất việc chủ yếu là công nhân ở các nhà máy, thu nhập không cao, ít có tích lũy nên khi mất việc họ gần như mất luôn nguồn tài chính. Ngoài trợ cấp thất nghiệp, họ không còn nguồn thu nào khác nên phải thắt chặt chi tiêu. Do đó, việc bỏ một khoản tiền tham gia bảo hiểm tự nguyện tại thời điểm mất việc không phải là khoản được ưu tiên.
Một thực tế mà các cấp công đoàn, đại diện các nhà máy, doanh nghiệp cũng phản ảnh là vì chưa hiểu hết chính sách, quy định nên một bộ phận công nhân nghỉ việc muốn rút BHXH một lần trước khi luật mới có hiệu lực. Do đó, giai đoạn này, mục tiêu hướng đến của lao động là khoản trợ cấp này mà chưa nghĩ xa hơn để đóng bảo hiểm tự nguyện trong lúc mất việc để sau này có lương hưu.
Ngoài hai lý do thì hiện BHXH tự nguyện hiện có hai chế độ là hưu trí và tử tuất nhưng thời gian tham gia tối thiểu đến 20 năm mới được hưởng. Nhiều lao động cảm thấy thời gian chờ hưởng chế độ quá lâu nên chưa mặn mà.
Nguyên nhân cuối cùng là mức hỗ trợ của nhà nước dành cho hình thức này chưa được nhiều như kỳ vọng và chỉ nhóm thuộc diện chuẩn nghèo mới được hỗ trợ. Từ những lý do đó, lao động tự do không muốn tham gia bảo hiểm tự nguyện mà tự tích lũy dù sẽ đối mặt nhiều rủi ro là tiền sẽ tiêu trước khi tuổi già đến.
- Tuy nhiên, cũng có ý kiến lao động tự do muốn tham gia thì lại gặp khó khăn từ chính ngành bảo hiểm như không được tư vấn, đóng tiền chưa thuận tiện. Ông thấy thế nào ?
- Hiện, ngoài 22 Bảo hiểm xã hội quận, huyện, TP Thủ Đức có tổ chức thu BHXH tự nguyện và BHYT hộ gia đình, toàn thành phố có 203 tổ chức dịch vụ thu với hơn 1.000 điểm thu với trên 1.200 nhân viên thực hiện công tác này. Điều này đảm bảo ít nhất mỗi xã, phường, thị trấn đều có một điểm thu để tạo thuận lợi cho người dân đăng ký tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình.
Người tham gia BHXH tự nguyện có thể nộp tiền bằng nhiều cách như đóng trực tiếp tại trụ sở BHXH tại nơi cư trú, tại các Điểm thu được cơ quan BHXH ủy quyền thu hoặc qua ứng dụng của 5 ngân hàng (Viettinbank, MB bank, BIDV, Agribank, Vietcombank).
Các nhân viên tổ chức dịch vụ thu và nhân viên của cơ quan Bảo hiểm xã hội làm công tác tư vấn cho người có nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện đều được đào tạo đầy đủ quy định về chính sách BHXH tự nguyện, kỹ năng tư vấn cho người có nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện.
Tuy nhiên, từ phản ảnh của báo chí, người tham gia BHXH tự nguyện và qua đường dây nóng... chúng tôi nhận thấy cũng có một số nhân viên của tổ chức dịch vụ thu, viên chức của cơ quan Bảo hiểm xã hội nhận thức chưa đầy đủ về trách nhiệm của mình đối với việc tư vấn, hướng dẫn quy định và thủ tục tham gia. Do đó, việc giải thích những vướng mắc cũng như hỗ trợ những khó khăn cho người tham gia chưa được tốt.
Ngoài ra, việc tư vấn đôi khi chưa rõ ràng, nói không rõ ý dẫn đến hiểu lầm hoặc gây bức xúc cho người tham gia. Việc đóng tiền qua các ứng dụng ngân hàng có những lúc gặp trục trặc gây bất tiện cho người tham gia lẫn cơ quan Bảo hiểm xã hội.
Trước tiên, chúng tôi rất xin lỗi nếu vì bất kỳ lý do nào đó mà người dân đã gặp phải những điều không hài lòng trong quá trình tham gia BHXH tự nguyện nói riêng và khi giao dịch về BHXH nói chung.
Quan điểm của toàn ngành là đều mong muốn phục vụ người tham gia BHXH một cách tốt nhất trong khả năng của mình. Chúng tôi luôn trân trọng cầu thị tất cả ý kiến đóng góp của người dân để ngày càng hoàn thiện, phục vụ người dân tốt hơn.
- Nếu người dân vẫn gặp khó thì cần phải làm gì?
- Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ thường xuyên tổ chức kỹ năng tuyên truyền và tư vấn chuyên sâu hơn nữa cho nhân viên tổ chức dịch vụ thu cũng như viên chức tại bộ phận tiếp nhận hồ sơ của cơ quan Bảo hiểm xã hội. Chúng tôi mong muốn sẽ tạo được sự tin tưởng, hài lòng của người dân vào cơ quan Bảo hiểm xã hội cũng như vào chính sách an sinh xã hội của Nhà nước.
Để hạn chế tình trạng xếp hàng nộp hồ sơ tại bộ phận một cửa, Bảo hiểm xã hội TP HCM sẽ đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền trên mạng xã hội về thủ tục hành chính, hồ sơ tham gia BHXH, BHYT. Người dân có thể chủ động tìm hiểu trước các thủ tục, hồ sơ tham gia BHXH. Đồng thời, ngoài việc đến cơ quan BHXH nộp hồ sơ thì có đăng ký đặt lịch làm việc trực tuyến trước với cơ quan BHXH.
Đối với việc đóng tiền BHXH, BHYT trực tuyến qua hệ thống ngân hàng, Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng đang phối hợp với các ngân hàng để tiếp tục hoàn thiện.
Trong quá trình giao dịch với cơ quan Bảo hiểm xã hội, nếu người dân thấy phiền hà, hoặc có phản ánh kiến nghị thì gọi đến số điện thoại đường dây nóng của BHXH Thành phố (028)38.979.039 số nhánh 1111 hoặc gửi phản ánh, kiến nghị trực tiếp vào email bhxh@hochiminh.vss.gov.vn để được hỗ trợ và kịp thời xử lý.
Nam Anh