Sau vài ngày Tết, Đỗ Quang Minh, học sinh lớp 10 Toán 1, trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, sắp xếp lại một số đồ đạc trong phòng, treo lại những chiếc huy chương vàng lấp lánh, thành tích môn Toán trong nhiều năm qua. Năm 2020, vì Covid-19, hàng loạt kỳ thi Toán quốc tế bị hủy hoặc lùi. Những tháng cuối năm, khi dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn, Minh kịp đăng ký cuộc thi quốc tế và khu vực, giành thêm 5 huy chương vàng.
"Em muốn mỗi năm đều có một vài thành tích về Toán học. May mắn là năm vừa qua em vẫn có cơ hội thực hiện mục tiêu này", Minh nói. Đến nay, Minh đã giành gần 40 huy chương Toán học tại các đấu trường quốc tế và khu vực như IMSO, APMOPS, IMC, IJMO, AIMO, IMAS..., trong đó hầu hết là giải vàng.
Sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, Minh từ nhỏ đã bộc lộ khả năng đặc biệt. Chị Nguyễn Hải Hương, mẹ của Minh, kể từ năm 2 tuổi, em đã biết hết chữ cái dù không ai dạy. Một năm sau, Minh bắt đầu đọc mọi thứ theo cách "chụp ảnh" mặt chữ. Khi được chỉ một chữ và giải thích nghĩa, lần sau gặp lại em sẽ nói luôn chữ đó là gì. Minh chưa biết cách đánh vần nên đọc chữ trên sách báo hoàn toàn bằng sự ghi nhớ của bộ não, số lượng từ em đọc được lên tới hàng trăm. Minh thường đọc hết quyển truyện dày hoặc đọc báo cho ông nội nghe.
Cùng thời điểm này, cậu bé nhận được mặt số và bắt đầu tự học cộng trừ, trong đó cả phép tính có nhớ trong phạm vi 1.000. Vì thấy Minh thích đọc sách, chị Hương tìm hiểu về những đồ chơi phát triển trí tuệ và mua nhiều sách hơn cho con. Dù nhận thấy khả năng đặc biệt của Minh, gia đình không sử dụng các biện pháp can thiệp hay giáo dục sớm, để con trai đi học đúng tuổi như bạn bè.
Quang Minh hiện là học sinh lớp 10 Toán 1, trường THPT chuyên Hà Nội-Amsterdam. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Do có khả năng nổi trội, việc học với Minh rất đơn giản, đặc biệt là Toán. Bậc tiểu học, em thường được giáo viên dạy theo cách khác với phiếu bài tập có phần khó hơn các bạn. Trong một số tiết tự học, vì tốc độ làm bài nhanh, cô giáo đề nghị Minh xuống thư viện để dạy và giao thêm những dạng bài mới cho em.
Năm lớp 4, Minh tham dự cuộc thi toán quốc tế IMC được tổ chức tại Singapore. Minh kể, lúc đó em chưa có nhiều chiến lược hay tự rút ra được cách học riêng, chỉ ôn luyện trong gần một tháng theo hướng dẫn của giáo viên. Được dẫn sang Singapore dự thi, Minh háo hức, không hề cảm thấy áp lực. Năm đó, em giành huy chương đồng, cũng là thành tích cao của lứa học trò sinh năm 2005 khi ấy. "Lần đầu được cầm huy chương, em rất vui dù chưa nhận thức rõ được giá trị của nó. Đến giờ, đây vẫn là kỳ thi đáng nhớ nhất của em", Minh kể.
Khi vào trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam hệ THCS, được học Toán chuyên sâu, Minh như "cá gặp nước", đăng ký nhiều cuộc thi. Dù tham gia liên tiếp các cuộc thi quốc tế, duy trì thành tích học tập trên lớp và hoạt động ngoại khóa, Minh không thấy mệt mỏi hay quá tải. Sở dĩ, trong mỗi cuộc thi, Minh gần như không ôn luyện, chỉ xem qua dạng đề các năm trước, luôn góp mặt với tinh thần thoải mái nhất.
Để có được tâm lý này, nam sinh cho rằng nhờ sự ủng hộ và thấu hiểu từ phía gia đình. Minh kể, bố mẹ không gây áp lực cho em, kết quả ra sao cũng thoải mái đón nhận, coi các cuộc thi là trải nghiệm về giao tiếp và kỹ năng sống. Ngoài ra, nam sinh cho rằng mình may mắn khi được gặp và học nhiều người thầy tài năng, tận tụy và truyền cảm hứng. "Tại mỗi cuộc thi, ngoài hướng đến thành tích, em còn muốn rèn thói quen chịu áp lực, mở mang kiến thức về Toán và những thứ khác trong cuộc sống", Minh nói.
Thầy Cao Văn Dũng, trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, dạy Minh hai năm lớp 8-9 và phụ trách đội tuyển học sinh giỏi Toán của trường, đánh giá Minh có tố chất về Toán, luôn say mê và tìm lời giải hay cho những bài khó, đồng thời sở hữu khả năng nổi bật về Số học và Toán tư duy. "Học sinh giỏi thường có hai loại, một là bẩm sinh, dạng như thần đồng và hai là rèn luyện thành tài. Tôi thấy Minh thuộc loại thứ nhất", thầy Dũng chia sẻ.
Trong 5 năm 2016-2020, Minh giành hàng chục huy chương vàng từ các kỳ thi Toán quốc tế, như: Olympic Toán và Khoa học quốc tế (IMSO), Toán học Mỹ (AMO), Toán học trẻ quốc tế (BIMC), Toán châu Á - Thái Bình Dương (APMOPS), Toán quốc tế dành cho học sinh trung học (IJMO), kỳ thi Toán trung học Australia AIMO... Ngoài ra, em là học sinh Việt Nam đầu tiên 5 năm liên tiếp giành giải vàng tại cuộc thi Olympic Toán Singapore và châu Á (SASMO).
Quang Minh và em gái bên bộ sưu tập huy chương của mình. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Tự nhận "có thể nghỉ chơi nhưng không thể nghỉ học Toán" và sở hữu khả năng tập trung làm Toán trong nhiều giờ, nhưng Minh cho rằng mình không thuộc tuýp "mọt sách". Em không chủ động xin thêm bài tập để làm, không học trước chương trình mà chỉ ngồi say sưa làm Toán khi gặp bài yêu thích. Thông thường, mỗi ngày Minh chỉ làm Toán khoảng 30 phút, còn lại dành thời gian tham gia nhiều hoạt động. Minh từng giữ chức đội trưởng trong trận chung kết giải bóng rổ Junsport Spring league 2019, đá vị trí tiền đạo trong đội bóng của trường. Đến nay, em đang làm Phó ban tổ chức giải bóng đá Ams’Cup và là thành viên tích cực của câu lạc bộ bóng đá HFC-Ams 2020.
Giữ thế mạnh và sự nổi trội trong môn Toán, nhưng Minh gặp khó khăn trong việc học Tiếng Anh và Ngữ văn. Đầu năm lớp 7, em cho rằng nền tảng ngoại ngữ của mình chưa tốt, tự nhận thuộc top "kém nhất lớp". Quyết tâm cải thiện trình độ tiếng Anh, Minh ghi danh vào cuộc thi quốc tế The World Scholar’s Cup. Tại đây, Minh tạm gác lại sở trường Toán học, thay vào đó ôn tập thêm nhiều kỹ năng khác như viết, nghệ thuật và kiến thức cá nhân. Ròng rã ôn tập trong một năm và trải qua các vòng, từ khu vực đến chung kết được tổ chức tại Đại học Yale, Mỹ, Minh nhận về 6 huy chương vàng chung cuộc ở bốn phần thi, gồm viết, đối kháng, kiến thức và thử thách đồng đội.
Với Minh, những gì đạt được còn nhiều hơn những tấm huy chương, đó là khả năng tiếng Anh được cải thiện đáng kể trong một năm ôn tập và luyện thi chỉ sử dụng ngôn ngữ này. Minh mạnh dạn đăng ký thi IELTS nửa năm sau đó, bất ngờ nhận kết quả 7.0. "Lúc đó em vui lắm, vì xuất phát điểm của mình không tốt như các bạn. Em đặt mục tiêu cải thiện kết quả này trong năm tới", Minh nói.
Trong môn Ngữ văn, Minh cho rằng không phải thế mạnh. Thời điểm khó khăn nhất không phải các cuộc thi quốc tế mà là kỳ thi vào THPT của thành phố, khi em phải cùng lúc học cả ba môn Văn, Toán, Anh. "Với một người không học tốt Văn như em thì đây thực sự là thử thách", Minh chia sẻ.
Thời gian đó, nam sinh chọn chiến lược ôn Văn vào buổi tối cùng mẹ, bắt đầu từ một tháng trước kỳ thi và nước rút trong khoảng hai tuần để nhớ lâu hơn. Minh vận dụng lợi thế trí nhớ để tập trung, nhớ chính xác nội dung và thông tin chính về tác giả, năm và bối cảnh sáng tác của tác phẩm. Em cũng nâng tần suất học Toán và Tiếng Anh một chút, đặt mục tiêu điểm cao hơn để đỗ chuyên.
Không nằm ngoài sự kỳ vọng, năm học 2019-2020, Minh đỗ ba trường THPT chuyên, giành suất vào lớp học bổng của trường THPT Chuyên Sư phạm và lựa chọn THPT Hà Nội-Amsterdam, nơi em đã theo học từ cấp hai.
Quang Minh tham dự Đại hội cháu ngoan Bác Hồ, tháng 10/2020. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Nhờ những thành tích vượt trội và đa dạng, cuối năm 2020, Minh trở thành đại biểu đoàn Hà Nội tham dự Đại hội Tài năng trẻ toàn quốc, Đại hội cháu ngoan Bác Hồ toàn quốc và Đại hội thi đua yêu nước. Nam sinh cho rằng Toán học đã mang đến cho em nhiều cơ hội. Sau mỗi cuộc thi, em lại trưởng thành hơn và học hỏi được nhiều điều trong cuộc sống.
Mục tiêu gần của Minh là ôn thi SAT, tham gia nghiên cứu khoa học và tổ chức giải bóng đá của trường. Ngoài ra, chàng trai sinh năm 2005 khẳng định tiếp tục tìm kiếm những cuộc thi phù hợp để ghi danh, không chỉ hướng đến thành tích, mà còn để vượt qua những giới hạn mới. "Em muốn mỗi năm đều đạt được một điều gì đó để có cái nhớ về, nhìn ra những điều chưa tốt để khắc phục và hoàn thiện mình hơn", Minh nói.
Thanh Hằng