Hạ Hòa những ngày tháng 6 thường mưa to bất ngờ. Hôm nay Bùi Đức Tuyển vẫn dậy sớm đón đoàn nông dân từ miền Trung đến trang trại thăm quan mô hình sản xuất. Cơn mưa vừa dứt, ánh nắng le lói hắt trên đỉnh núi nhưng trán thanh niên trẻ đã lấm tấm mồ hôi. "Trang trại này bắt đầu từ những con lợn", Tuyển mỉm cười giới thiệu với mọi người.
Bùi Đức Tuyển, 28 tuổi, tốt nghiệp Học viện Tài chính Hà Nội chuyên ngành kế toán năm 2013. Nhà có ba chị em, nhưng cậu em trai út bị bại não. Năm Tuyển tốt nghiệp đại học cũng là năm chị gái đi lấy chồng, thương mẹ chăm em sớm tối, chàng trai 22 tuổi quyết định về quê để gần gia đình.
Bùi Đức Tuyển bên đàn lợn thịt trong trang trại của mình. Mỗi ngày hợp tác xã của Tuyển xuất chuồng 18-20 con lợn, phục vụ cho 60 bếp ăn bán trú trong tỉnh Phú Thọ. Ảnh: Đình Tuyển.
Trở về quê cuối năm 2013, Tuyển nhờ bố mẹ thế chấp sổ đỏ vay ngân hàng 300 triệu đồng để nuôi lợn và trồng cây ăn quả. Cậu lên xã xin khai hoang vùng đất trũng cách nhà 1 km xây trang trại. Xã đồng ý, chàng thanh niên thuê máy xúc, khai hoang được 5.000 m2. "Quyết tâm thì sẽ thắng", Tuyển cuốc nhát đầu tiên, động thổ "công trình" chuồng lợn.
Những ngày đầu, trang trại không có điện, Tuyển kéo dây lấy điện từ trạm biến áp, lắp ống lấy nước suối từ trên núi cách đó 300 m. Bắt đầu sự nghiệp trồng cây, cậu cưỡi xe máy gần 200 km về Đại học nông nghiệp Hà Nội mua 200 cây mít và 80 cây bưởi da xanh. Gà mới gáy, Tuyển đã ra vườn đập xỉ gạch trộn với đất trước khi hạ cây xuống vườn để tạo lỗ thoát khí tránh cho cây bị ngạt rễ.
Chuồng lợn xây xong, nghe ai mách có nhà bán lợn con là cậu lại đến. "Tưởng học đại học làm ông to bà lớn thế nào, cuối cùng lại về nhà nuôi lợn", lời nói đến tai khiến Tuyển chỉ cúi mặt bắt lợn rồi phi thẳng xe về. Lần thứ hai, cậu ngẩng mặt cười trừ bởi nghe được câu nói của một vị tỷ phú: "Khi bạn bỏ qua thể diện để kiếm tiền, điều đó cho thấy bạn đã hiểu biết".
"Thể diện làm gì khi đàn ông mà không dám nghĩ đến việc làm giàu", anh trả lời.
Mất nửa tháng để mua 70 con lợn giống. Nhưng khó khăn lập tức xuất hiện, thử thách ý chí của chàng trai vừa tập tễnh khởi nghiệp. 50 con lợn trong đàn bị đi ngoài phân lỏng, bỏ ăn, có nguy cơ lăn ra chết. Để cứu đàn lợn con, 12 tiếng trong ngày Tuyển đều ở chuồng lợn. Con nhỏ chưa tự ăn phải đút từng thìa như trẻ ăn dặm. Với con lớn, lên rừng hái lá sim, kết hợp lá ổi đun nước lên cho chúng uống, ròng rã một tuần. "Giấc ngủ của tôi khi đó cũng chập chờn, trở mình xoành xoạch vì lo lợn chết", Tuyển hồi tưởng.
Đàn lợn khỏi bệnh và 4 tháng sau được xuất chuồng. Lứa đầu tiên này Tuyển lãi hơn 50 triệu đồng. Tiền lãi thu được, anh dồn hết vào lứa thứ hai với 100 con. Muốn cho lợn nhanh xuất chuồng, Tuyển tăng số lượng cám mỗi bữa. Kết quả nửa đàn bị phù đầu, mắt tai sưng, đi lại chậm chạp, 4 chân co giật liên hồi.
Hậu quả là 2 con to nhất đàn lăn ra chết. Anh phải gọi bác sĩ thú y chữa trị cho những con còn lại. Sau khi hết phù đầu, một số con tiếp tục bị nhiễm cầu khuẩn, chết phơi bụng trong chuồng. Lứa thứ hai vì thế mà lỗ đơn, lỗ kép.
Rút kinh nghiệm vì mua lợn giống từ những hộ nhỏ lẻ, chưa được tiêm phòng, Tuyển quay sang nuôi lợn nái. Lứa nái đầu tiên, chàng trai này bỏ ra 140 triệu đồng thu mua 14 con. Nửa năm sau, chúng bắt đầu sinh sản, Tuyển lại trở thành "ông đỡ".
"Run lắm. Nhưng thấy lợn mẹ đau đớn từ sáng tới chiều chưa sinh được nên tôi vẫn phải đưa tay vào giúp sức", Tuyển hồi tưởng lần đầu đỡ đẻ cho lợn năm 2015. Dù lôi được lợn con ra ngoài, nhưng để sót con và rau, lợn mẹ nhiễm trùng chết. Lợn con sinh ra không có đàn ghép, thiếu sữa mẹ nên cũng chết theo. Tiếc công, tiếc của đến bữa, chàng trai bát bưng bát cơm lên cũng phải hạ xuống vì nuốt không trôi.
Những thất bại mang lại cho Tuyển nhiều bài học quý báu và là nền tảng để những lứa sau thắng lớn. Sau gần 2 năm, anh đã trả hết khoản nợ ngân hàng. Phần lãi lại được đầu tư để mua thêm đất mở rộng trang trại và trồng thêm cây ăn quả. Từ đàn lợn ban đầu có 14 con nái, anh đã mở rộng chuồng trại lên 1.200m2, nuôi 400 lợn thịt và 30 con nái, trồng 2.000 gốc mít và 1.200 gốc măng Mạnh Tông. Phân lợn được đưa vào bón cây, sau 4 năm những cây mít đầu tiên trong vườn cho thu hoạch, thu về 100 triệu đồng tiền lãi.
Tuyển (áo xanh, thứ 4 từ trái sang) thuyết minh mô hình khép kín từ con giống đến nuôi trồng, chế biến và tiêu thụ của hợp tác xã cho khách tham quan. Ảnh: Đình Tuyển.
Tháng 1/2016, để tìm nguồn ra ổn định, tránh bị thương lái ép giá, Tuyển thành lập hợp tác xã từ 20 thành viên chuyên nuôi lợn trong làng, anh giữ vai trò giám đốc. Hợp tác xã hoạt động theo mô hình khép kín từ con giống đến nuôi trồng, chế biến và tiêu thụ.
Lần này, Tuyển giữ vai trò mới. Để lợn cho các xã viên nuôi, anh rong ruổi khắp tỉnh Phú Thọ tiếp thị thực phẩm tươi sống cho bếp ăn của các trường mầm non. Một năm ròng, Tuyển thường ra khỏi nhà từ 7h sáng và về lúc tối muộn. "Đến 40 điểm trường thì chỉ có 2 trường đồng ý", anh chia sẻ. Do các trường đều có mối lấy thực phẩm trước đó nên nhiều nơi cáo bận không tiếp. Lợn nuôi ra không có chỗ tiêu thụ, hợp tác xã lại phải bán cho thương lái với giá rẻ.
Có những ngày ra về tay trắng, nắng gắt mồ hôi ướt đầm nhưng chưa khi nào Tuyển muốn buông xuôi. "Làm đàn ông, phải sống kiên định, không thể vừa thấy khó khăn đã vội dừng", anh tự nhủ.
Nhận thấy kiểu tiếp thị truyền thống không khả quan, Tuyển xây dựng kế hoạch mời phụ huynh, thầy cô đến trang trại để trực tiếp tham quan mô hình sản xuất khép kín của hợp tác xã. Từ 2 trường chấp thuận, con số lên tới 10 rồi 20 trường. Tính đến năm 2020, đã có 60 bếp ăn bán trú các trường mầm non, tiểu học trên địa bàn tỉnh Phú Thọ tiêu thụ thực phẩm của hợp tác xã này. Doanh thu năm 2019 là 9 tỷ đồng.
"Tuyển vững tâm lắm, đã quyết là làm cho bằng được", ông Bạch Đức Vượng, bí thư chi bộ, trưởng khu 11, xã Xuân Áng - nơi Tuyển sinh sống - nhận xét.
Đầu tháng 5 vừa qua, Bùi Đức Tuyển được bình chọn là 1 trong 34 thanh niên tiên tiến toàn quốc. Ngoài đàn lợn 400 con, hiện Tuyển còn cho chăn nuôi gà, cá để cung cấp cho bếp ăn của các trường.
Mấy tháng gần đây, giá thịt lợn tăng, Tuyển yên tâm hơn. "Mỗi ngày xuất chuồng 18-20 con lợn, đủ lương thưởng cho anh em". Tuyển còn đang nghiên cứu làm mít sấy khô để giải bài toán hoa quả tươi không tiêu thụ kịp.
"Chỉ cần luôn vận động suy nghĩ, không cạn ý chí thì sản phẩm nông nghiệp nào cũng có thể hái ra tiền", anh nói.
Hải Hiền