Nhắc đến cha đẻ Bitcoin, hầu hết giới công nghệ sẽ nghĩ đến người đàn ông bí ẩn Satoshi Nakamoto. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy 10 năm trước khi Bitcoin ra đời, một nhà mật mã học người Trung Quốc Wei Dai đã đặt ra nhiều lý thuyết nền tảng cho một khái niệm tiền kỹ thuật số tên "B". Ngay cả trong sách trắng Bitcoin, Satoshi cũng dẫn nguồn tài liệu tham khảo đầu tiên là từ "B-money" được xuất bản bởi Wei Dai vào năm 1998.
Trong sách trắng Bitcoin, Wei Dai với dự án "B-money" được nhắc đến đầu tiên trong danh sách tài liệu tham khảo.
Tương tự Satoshi, không ai biết chính xác Wei Dai là ai, một số thậm chí nghi nghờ hai người này thực ra là một.
Trước khi Bitcoin được phát hành, các thuật ngữ cơ bản của blockchain đã được tổ chức bí ẩn Cypherpunk nhắc đến từ năm 1993. Đây là tổ chức ủng hộ việc sử dụng các thuật toán mã hóa để bảo đảm quyền riêng tư cá nhân. Danh sách thành viên của tổ chức này có nhiều nhân vật công nghệ đình đám như: Julian Assange - nhà sáng lập WikiLeaks, Tim Berners - cha đẻ của World Wide Web và cả Wei Dai lẫn Satoshi Nakamoto.
Từ cuối những năm 1990, Cypherpunk đã đề xuất nhiều ý tưởng và công nghệ cơ bản có ảnh hưởng sâu rộng đến blockchain hiện đại, như thuật toán PoW được phát minh bởi Adam Baker, Stuart Haber và Scott Stonetta. Giao thức được đề xuất để đảm bảo tính bảo mật của các tệp kỹ thuật số với phương pháp dấu thời gian, hệ thống mã hóa điện tử ẩn danh và phân tán do Wei Dai đề xuất... Do đó, nhiều người tin rằng ở một mức độ nào đó, công nghệ blockchain thực ra không phải là phát minh ban đầu của Satoshi Nakamoto, mà thuộc về nhóm Cypherpunk. Trong số đó, khái niệm B-money của Wei Dai có thể xem kim chỉ nam cho công nghệ blockchain sau này.
Trên trang chủ của Bitvise, hình ảnh của Wei Dai trong phần giới thiệu đội ngũ sáng lập vẫn bị bỏ trống.
Thiết kế của B-money rất giống với Bitcoin ở nhiều đặc điểm kỹ thuật chính. Nó đi đầu trong việc đưa ra khái niệm sổ cái phân tán, yêu cầu tất cả các chủ tài khoản cùng quyết định chi phí tính toán và đạt được thỏa thuận về nó, đồng thời đưa ra các khái niệm như cơ chế PoW, chữ ký số, giao dịch P2P, hợp đồng thông minh và xác minh danh tính lần đầu tiên.
Tuy nhiên, B-money lúc đó chưa đề xuất được các giải pháp chi tiết về mô hình đồng thuận, cơ chế thưởng phạt, chế tạo tiền tệ nên không gây được tiếng vang lớn.
Trong những email được công bố, Satoshi Nakamoto đã nói với Wei Dai rằng: "Bitcoin sẽ mở rộng tầm nhìn của ông thành một cơ chế hoạt động hoàn chỉnh. Tôi nghĩ nó đạt được gần như tất cả các mục tiêu mà ông đề ra với B-money". Năm 2008, Bitcoin ra đời và được nhiều người chú ý, B-money trở thành tài liệu được trích dẫn đầu tiên trong sách trắng khiến Wei Dai trở thành một trong những nhà công nghệ tiên phong về blockchain. Nhưng cũng như Satoshi, không ai biết Wei Dai là ai.
Một số thông tin rời rạc cho thấy WeiDai là một nhà mật mã người Trung Quốc. Ông tốt nghiệp Đại học Washington chuyên ngành khoa học máy tính, từng làm việc cho Microsoft, là đồng sáng lập Bitvise và có tầm ảnh hưởng quan trọng trong lĩnh vực nhà phát minh ra thư viện mã nguồn mở Crypto ++. Trong phần giới thiệu đội ngũ sáng lập Bitvise, hình ảnh của ông bị để trống và nhấn mạnh ông là "đối tác thầm lặng" của công ty.
Trong cộng đồng blockchain, nhiều người đang suy đoán rằng Wei Dai có thể chính là Satoshi Nakamoto. Một số tìm ra những điểm tương đồng trong các văn bản do Wei Dai và Satoshi Nakamoto viết, từ thói quen dùng từ cho đến những mối quan tâm chung về triết học, công nghệ.
Tầm ảnh hưởng của Wei Dai thậm chí vượt xa khuôn khổ của Bitcoin. Một số người chỉ ra đơn vị nhỏ nhất của Ethereum được đặt là Wei: 1 ETH = 1.000.000.000.000.000.000 Wei. Đồng stablecoin (tiền ổn định giá) có vốn hóa lớn thứ năm trên thị trường tiền điện tử hiện nay là DAI, cũng lấy cảm hứng từ tên nhà mật mã bí ẩn người Trung Quốc.
Những ảnh hưởng của Wei Dai trong thị trường tiền mã hóa và công nghệ blockchain càng khiến nhiều người tin ông là cha đẻ của Bitcoin và Satoshi có thể chỉ là tên gọi khác của ông.
Trước đó, một số nguồn tin cho rằng người tạo ra Bitcoin là ông Dorian Satoshi Nakamoto, người Mỹ gốc Nhật. Năm 2014, Newsweek xuất bản câu chuyện về cha đẻ Bitcoin và lấy hình ảnh ông. Ông lập tức bị giới truyền thông đeo bám thời gian dài, dù khẳng định "không tạo ra, phát minh hay làm việc với Bitcoin". Hiện ông Dorian đã ngoài 70 tuổi và sống ở Angeles cùng mẹ.
Một số nhân vật nổi tiếng khác cũng được cho là tạo ra Bitcoin, trong đó thậm chí có cả Elon Musk, nhưng nhân vật này đến nay vẫn là một bí ẩn.
Nhiều người vẫn tiếp tục đi tìm người thực sự đã tạo ra Bitcoin nhưng giới chuyên gia cho rằng chính việc ẩn danh đã khiến Bitcoin trở nên an toàn hơn. Dù Wei Dai và Satoshi Nakamoto là ai, những lý tưởng họ theo đuổi 20 năm trước giờ đã mở ra một kỷ nguyên mới cho thế giới công nghệ, blockchain, không chỉ là Bitcoin hay tiền mã hóa mà còn là Web3, metaverse và nhiều ứng dụng tiềm năng khác.
Khương Nha (theo Sina)