Tối 20/3, đêm nhạc Hennessy Concert lần thứ 18 diễn ra tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Dù thời tiết không thuận lợi, rất đông khán giả yêu nhạc cổ điển ở thủ đô vẫn không thể bỏ lỡ sự kiện này bởi nhân vật năm nay là hai cha con Vladimir và Vovka Ashkenazy. Vladimir Ashkenazy là một trong những nghệ sĩ dương cầm vĩ đại nhất của thế kỷ 20. Con trai ông, Vovka cũng là cái tên lừng danh trong giới mộ nhạc.
Hai cha con nghệ sĩ người Nga đã thông qua đêm nhạc để giới thiệu về lịch sử trải dài của hình thức song tấu dương cầm. Họ trình diễn trên hai cây đàn Steinway & Sons các tác phẩm đại diện cho những sáng tác được viết nguyên gốc cho Piano bốn tay cũng như các bản tổng phổ dàn nhạc được chuyển soạn cho song tấu dương cầm.
Hennessy Concert năm nay là đêm song tấu dương cầm của hai nghệ sĩ Vladimir (trái) và Vovka Ashkenazy.
Với một nhạc công dương cầm, việc diễn tấu những bản nhạc dương cầm bốn tay trên một cây keyboard hay hai cây đàn Piano khác nhau luôn là một điều thú vị. Rất nhiều nhà soạn nhạc danh tiếng như Mozart hay Schubert đã góp sức làm phong phú cho nhạc mục của hình thức này. Nhiều tác phẩm dàn nhạc cũng được biên soạn lại.
Đêm nhạc Hennessy Concert 18 được chia làm hai phần. Trong phần đầu, hai cha con Ashkenazy trình diễn tác phẩm pertissement à la Hongroise của Franz Schubert và Các khúc biến tấu theo chủ đề của nhà soạn nhạc Joseph Haydn do Johannes Brahms biên soạn. Phần còn lại là hai tác phẩm Đêm trên núi trọc của Modest Mussorgsky và Nghi lễ mùa xuân của Igor Stravinsky.
Ngồi đối diện nhau trên sân khấu ở hai cây đàn Steinway & Sons, cha con Vladimir và Vovka bắt đầu “cuộc dạo chơi” của mình bằng những giai điệu u sầu lãng mạn của divertissement à la Hongroise. Vị nhạc sĩ người Áo - Franz Schubert - vốn được biết tới như là tiền bối của phong trào âm nhạc lãng mạn với chất nhạc đậm thấm thi ca và phảng phất một nỗi buồn nhẹ nhàng. Từng ngón tay thoăn thoắt lướt trên phím đàn, cha con Ashkenazy gợi mở những thanh âm của đất nước Hungary và đưa thính giả nhẹ nhàng bước vào thế giới của hình thức song tấu dương cầm.
Trình diễn bốn tay trên hai cây đàn khác nhau đòi hỏi hai nghệ sĩ phải có sự hòa quyện, bổ trợ cho nhau và không được để bất kỳ một nốt nào lạc lõng trên cả bản nhạc. Là cha con, lại cùng có một tâm hồn đồng điệu về âm nhạc nên hai nghệ sĩ đến từ nước Nga dường như chỉ cần lướt nhẹ từng ngón tay một cách dứt khoát trên hai cây dương cầm là đã đủ tạo nên một sự kết nối đầy chặt chẽ, điều khiển cảm xúc của người nghe qua từng nhịp điệu của bản nhạc.
Nghệ sĩ Vladimir Ashkenazy ký tặng lên chiếc đĩa than những bản thu âm của ông từ khi còn trẻ cho một người hâm mộ tại Việt Nam.
Nếu như hai tác phẩm đầu tiên, của hai vị nhạc sĩ người Áo và Đức, khá dễ nghe với số đông thính giả bởi sự lãng mạn, u buồn và đôi lúc có vẻ tươi vui, hài hước thì hai tác phẩm sau lại làm tăng thêm sức nặng và sự “hàn lâm” cho đêm nhạc. Đêm trên núi trọc và Nghi lễ mùa xuân đều là những kiệt tác của nhạc cổ điển Nga và có sức ảnh hưởng lớn nhất của thế kỷ 20. Đêm trên núi trọc, do chính Vovka Ashkenazy chuyển soạn cho song tấu dương cầm, được lấy cảm hứng từ văn chương và truyền thuyết Nga.
Ở hai tác phẩm này, cha con Ashkenazy phô diễn kỹ thuật ở đẳng cấp cao.
Đặc biệt ở tác phẩm Nghi lễ mùa xuân - từng gây nên cơn sốt bởi những cách tân trong âm nhạc và biên đạo, Vladimir và Vovka đưa đẩy các thanh âm một cách dồn dập qua từng nhịp điệu một cách đáng kinh ngạc. Tác phẩm này cực “khó nuốt” với bất kỳ một nghệ sĩ biểu diễn dương cầm nào nhưng phần trình diễn của hai cha con nghệ sĩ người Nga cho thấy, họ làm chủ được từng điệu tính, tiết tấu, trọng âm, hòa âm để tạo nên một sự trào dâng mãnh liệt pha lẫn vẻ bí ẩn như thể một khu vườn rộng mở đang chờ được khám phá.
Chính tác giả Igor Stravinsky từng mô tả đây là một tác phẩm vũ nhạc kịch, là hiện thân cho dân tộc Nga nguyên sơ, thô mộc: “Được chia làm hai phần, Nghi lễ mùa xuân mô tả cảnh sau khi tiến hành rất nhiều nghi lễ cổ xưa để chào mừng mùa xuân, một trinh nữ đã được chọn làm vật hiến tế và phải nhảy múa cho tới chết”.
Màn song tấu tác phẩm này vừa mang một sự hứng khởi như không khí khi mùa xuân đang tới, pha thêm chút rộn ràng của các điệu vũ. Trong từng nhịp điệu, người thưởng thức còn có thể cảm thấy những âm thanh bí ẩn vang vọng như hình ảnh của người trinh nữ đang chờ hiến tế và cả sự chết chóc khi trinh nữ đó sẵn sàng hiến dâng cả cuộc đời mình. Đoạn kết dai dẳng nhưng lại không tạo cảm giác buồn mà thay vào đó là một sự kinh ngạc, thán phục trước một màn trình diễn thăng hoa.
Cha con nhà Ashkenazy đã đem tới cho khán giả yêu nhạc cổ điển có mặt tại thủ đô Hà Nội tối 20/3 một đêm nhạc khó quên.
Có thể nói, cha con Vladimir và Vovka Ashkenazy đã dẫn dắt khán thính giả đi qua lịch sử trải dài của hình thức song tấu dương cầm từ cấp độ nhẹ nhàng, tăng dần và càng về sau lại càng trở nên mạnh mẽ, sâu sắc hơn. Trước khi kết thúc đêm nhạc, cả hai nghệ sĩ còn dành tặng khán giả ở thủ đô thêm bản Chanson de Matin của nhạc sĩ Elgar, để những dư âm ngọt ngào của “cuộc dạo chơi” trên hai cây đàn dương cầm đọng lại mãi trong tâm trí người thưởng thức.
Trong chuyến hành trình đặc biệt ấy, tiếng đàn của Vladimir và Vovka có lúc như rượt đuổi nhau, có lúc như bổ trợ nhau, lúc lại cùng bứt phá để tạo nên một điệu vũ của các phím đàn. Là một nghệ sĩ vĩ đại được cả thế giới công nhận, Vladimir rất khiêm nhường và ông thể hiện điều đó khi ở trên sân khấu đối diện với chính con trai mình qua những nốt nhạc. Có những đoạn cảm giác như ông nhận phần “nhẹ” để Vovka có thể thả sức phiêu theo cảm xúc. Nhưng cũng có nhiều khoảnh khắc mà Vladimir khẳng định sức mạnh của một người cha, của một người nghệ sĩ đã đi qua nhiều trải nghiệm cuộc sống hơn.
“Cuộc dạo chơi” vô định trên phím đàn của hai cha con họ cứ thế hiện lên đẹp như một bức tranh mà mỗi người sẽ có một cảm nhận khác nhau, một cách hiểu khác nhau, một cách thẩm thấu riêng biệt… nhưng đều sẽ phải nở một nụ cười mãn nguyện và vỗ tay thán phục sau khi thưởng thức.
| * Một số hình ảnh trong đêm nhạc Hennessy Concert 18 |
| * Video: Các phần trình diễn trong đêm hòa nhạc |
Bài và ảnh: Nguyên Minh