Thuế tối thiểu toàn cầu là thoả thuận của các nước G7 đạt được vào tháng 6/2021 để chống lại các tập đoàn đa quốc gia né thuế, dự kiến áp dụng vào 2024. Mức thuế tối thiểu được áp dụng là 15% đối với các doanh nghiệp đa quốc gia có tổng doanh thu hợp nhất từ 750 triệu euro (khoảng 800 triệu USD) trở lên trong 2 năm của 4 năm liền kề nhất.
Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU sẽ đánh thuế vào năm sau. Tại Việt Nam, chính sách này đang được cân nhắc khi Phó thủ tướng Lê Minh Khái giao Bộ Tài chính tiếp tục đánh giá để khẳng định "Việt Nam nên hay không tham gia áp thuế này".
Tham luận tại hội thảo về thuế tối thiểu toàn cầu sáng 18/4, ông Choi Joo Ho, Tổng giám đốc Tổ hợp Samsung tại Việt Nam, cho biết trong bối cảnh loại thuế này được triển khai, các chính sách miễn, giảm thuế của Việt Nam sẽ không còn tác dụng với các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Ngược lại, nó sẽ mang đến những ảnh hưởng tiêu cực cho môi trường đầu tư tại đây.
Ông Choi Joo Ho, Tổng giám đốc Samsung Việt Nam, tại một sự kiện của tập đoàn. Ảnh: Samsung
Nguyên nhân theo ông là các công ty đang được hưởng ưu đãi phải nộp bổ sung mức thuế suất tối thiểu toàn cầu 15% tại quốc gia có công ty mẹ hiện hữu. Tức lợi nhuận có được tại Việt Nam sẽ bị cơ quan thuế của một quốc gia khác (mà không phải Việt Nam) thu về, thông qua việc thực hiện quyền thu thuế với số lợi nhuận này.
Việc nộp bổ sung thuế sẽ tạo gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến hoạch định tài chính, chiến lược kinh doanh và trực tiếp làm giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm sản xuất tại Việt Nam, theo ông Choi Joo Ho.
"Chính phủ Việt Nam cần đưa ra những quyết đoán trong quá trình ứng phó với thuế tối thiểu toàn cầu", ông nói.
Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cũng nhìn nhận, các biện pháp ưu đãi thuế sẽ không còn nhiều tác dụng trong thu FDI.
Theo thống kê của cơ quan này, hiện có 1.015 doanh nghiệp FDI tại Việt Nam có công ty mẹ thuộc đối tượng áp thuế. Trong đó, hơn 70 doanh nghiệp có khả năng chịu ảnh hưởng của thuế này khi nó được áp dụng vào 2024. Nếu các nước có công ty mẹ đều thực thi thuế tối thiểu toàn cầu, các nước này sẽ thu thêm được phần thuế chênh lệch hơn 12.000 tỷ đồng trong năm 2024.
Ông Đặng Ngọc Minh, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thuế cũng thông tin hiện có khoảng 335 dự án có số vốn đầu tư đăng ký trên 100 triệu USD trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo tại các khu kinh tế và khu công nghiệp đang được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn 15%.
Các doanh nghiệp như Samsung, Intel, LG, Bosch, Sharp, Panasonic, Foxconn, Pegatron... với vốn đầu tư đăng ký chiếm gần 30% tổng vốn FDI tại Việt Nam (khoảng 131,3 tỷ USD). Đây là những dự án có khả năng sẽ chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu.
Việt Nam cần làm gì?
Là doanh nghiệp có thể chịu tác động, đại diện Samsung đưa ra hai đề xuất nhằm duy trì đầu tư của các doanh nghiệp FDI và chính sách ưu đãi. Theo đó, Việt Nam cần xây dựng các cơ chế hỗ trợ bằng tiền để bổ sung cho phần ưu đãi của các doanh nghiệp - tuỳ theo từng loại hình - khi áp dụng thuế suất mới. Khoản hỗ trợ này được thực hiện qua đăng ký và trả sau khi doanh nghiệp đã nộp thuế.
Đồng thời, Việt Nam nên áp dụng cơ chế thuế tối thiểu nội địa đạt tiêu chuẩn (QDMTT) để giành quyền thu bổ sung và có nguồn tài chính cho các khoản hỗ trợ bằng tiền.
QDMTT có thể hiểu là cơ chế nội địa trong đó việc tính toán lợi nhuận thặng dư và thuế tối thiểu được áp dụng tương đương với quy định của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Đây là biện pháp mà các nền kinh tế như Hong Kong, Singapore, Malaysia đang cân nhắc và nhiều khả năng sẽ áp dụng.
Nói với VnExpress, bà Trang Phạm, Phó tổng giám đốc Tư vấn Thuế của EY Việt Nam, nhiều nước như Ấn Độ, Thái Lan đã hỗ trợ trực tiếp bằng tiền cho doanh nghiệp. "Xu hướng chuyển dịch ưu đãi thuế dựa vào lợi nhuận sang chi phí đang được nhiều quốc gia cân nhắc", bà nói.
Bà Trang cho rằng, hỗ trợ bằng tiền hoặc cấn trừ trực tiếp với nghĩa vụ thuế đạt chuẩn của OECD sẽ khuyến khích doanh nghiệp tăng đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên. Đây là biện pháp ưu đãi không làm giảm hiệu quả đầu tư khi áp loại thuế mới.
Với cơ chế thuế tối thiểu nội địa đạt tiêu chuẩn, thu nhập của công ty con tại Việt Nam sẽ không phải chịu thêm bất cứ khoản thuế bổ sung nào khác. Cơ chế này có tính ổn định cao khi Việt Nam ước tính được nguồn thu ngân sách bổ sung.
"Nó cũng tạo thuận lợi, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp vì thuế tính theo cơ chế này được các nước công nhận và trừ toàn bộ vào số thuế bổ sung ở nước ngoài", bà Trang nói thêm.
Tuy nhiên, đại diện EY cho biết việc áp dụng cơ chế này đòi hỏi Việt Nam phải nội luật hóa chính sách để điều chỉnh những yếu tố kỹ thuật không phù hợp với chính sách thuế nội địa. Cùng đó, đào tạo nhân lực cũng cần được nhanh chóng thực hiện.
Trong khi đó, theo ông Đặng Ngọc Minh, để thu hút đầu tư Việt Nam cần chủ động đưa ra các chính sách thuế liên quan đến thuế tối thiểu toàn cầu; hỗ trợ tài chính, cơ sở hạ tầng, nhà ở công nhân, bảo hiểm xã hội. Ông lưu ý các chính sách này cần đảm bảo không vi phạm quy tắc về thuế tối thiểu toàn cầu và cam kết, thông lệ quốc tế.
Phương Ánh