Được sự đồng ý của giáo sư, VnExpress xin đăng lại nguyên văn bức thư này.
Hà Nội, ngày 2 tháng 8 năm 2001 Kính gửi: Thủ tướng Phan Văn Khải Tôi có được đọc Quyết định số 112/2001/QĐ-TTg ngày 25.7.2001 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Đề án tin học hóa quản lý hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2005 kèm theo toàn văn bản Đề án và Phụ lục dự toán kinh phí cho Đề án. Tôi rất mừng được thấy Thủ tướng hết sức quan tâm đến sự nghiệp tin học hóa quản lý nhà nước, một sự nghiệp tuy được khởi đầu từ đã rất lâu và tốn kém cũng đã không ít nhưng trầy trật mãi cho đến nay vẫn chưa có mấy hiệu quả thiết thực, nhưng sau khi đọc kỹ văn bản Đề án và Phụ lục, tôi xin được trình bày với Thủ tướng một số ý kiến tóm tắt sau đây với mong muốn sẽ không tiếp tục cách làm không hiệu quả và lãng phí nhiều hơn nữa trong những năm sắp tới: 1. Tôi nghĩ các Quyết định lớn của Chính phủ về một vấn đề nên có sự kế thừa, một quyết định mới cần được ban hành trên cơ sở kiểm điểm nghiêm túc việc thành bại, lý do, trách nhiệm... của việc thực hiện quyết định trước đó. Quyết định 112/2001 lần này là tiếp tục thực hiện Nghị quyết 49/CP/1993 và Quyết định 211/TTg/1995, xa hơn nữa là tiếp tục các Đề án do VPCP triển khai trước đó (do Chính phủ Pháp tài trợ). Cần kiểm điểm nghiêm khắc việc thực hiện các quyết định và các đề án nói trên, vì theo tôi biết thì ngoài việc nhập và thay thế khá nhiều máy móc thiết bị với kinh phí khá lớn, các nội dung tin học hóa chưa thực hiện được bao nhiêu. Cũng cần kiểm điểm vì sao QĐ 211/1995 (tức Chương trình quốc gia về CNTT) bị đình chỉ từ năm 1998? 2. Nội dung Đề án đi kèm QĐ 112/2001 được chuẩn bị quá sơ sài, không đủ luận cứ khoa học, các khái niệm có nhiều lầm lẫn, chưa thể xem là một đề án tiền khả thi. Tôi có cảm tưởng người viết đề án viết để cho có, để rồi có thể làm một cách tắc trách, chứ không phải viết nghiêm túc để mà làm một cách nghiêm túc. Nặng về phần trang thiết bị và mạng mà rất qua loa về nội dung, thông tin đáng phải là phần chủ yếu nhất của Đề án. 3. Về tổ chức chỉ đạo thì quy định như Đề án là hoàn toàn bất cập. Cả sự nghiệp tin học hóa quản lý nhà nước lại giao cho VPCP (thực tế sẽ là ai trong VPCP, phải chăng là một số người phụ trách tin học ở VPCP hiện nay?) chỉ đạo thì e rằng khó mà thành công được. Kinh nghiệm của Chương trình quốc gia về CNTT giai đoạn 1996-1998 có cả Ban chỉ đạo quốc gia (giúp việc Thủ tướng), mỗi Bộ, ngành, mỗi tỉnh đều có Ban chỉ đạo do Bộ (Thứ) trưởng, Chủ tịch (hoặc Phó chủ tịch) trực tiếp đứng đầu, có các Ban chuyên môn, Hội đồng khoa học nghiên cứu, chuẩn bị các nội dung cho chỉ đạo, mà công việc vẫn không làm xuể, bởi nếu định làm thật thì phải hiểu Tin học hóa là công việc hết sức khó khăn, đòi hỏi nhiều công sức và trí tuệ. Tiếc rằng tất cả những công việc được bắt đầu trong 1996-1998 đã bị xóa bỏ một cách vô trách nhiệm, nay không thể lại làm với một sự chỉ đạo hời hợt được. 4. Đề án quan tâm nhiều đến mua sắm máy móc và trang thiết bị, thậm chí còn chỉ định trước là mua máy của những công ty nào, xác định mức tối thiểu của tổng kinh phí (không ít hơn 1.000 tỷ), mà lẽ ra chi tiết về những điều này chỉ nên dự toán khi có đề án khả thi, tức là sau khi nghiên cứu chi tiết nội dung công việc, đề xuất các phương án thực thi v.v... Thư không thể viết dài và trình bày chi tiết, chỉ mong được Thủ tướng lưu ý để lần này sự nghiệp Tin học hóa quản lý nhà nước nếu được quyết tâm khởi động lại thì sẽ được chỉ đạo và thực hiện thật sự khoa học và nghiêm túc, làm đến nơi đến chốn; và sự nghiêm túc một cách khoa học với ý thức trách nhiệm cao đó phải được thể hiện ngay từ bước xây dựng Đề án. Kính chúc Thủ tướng mạnh khỏe! |
GS Phan Đình Diệu, một trong những người đầu tiên cảnh báo về bất cập của Đề án 112. Ảnh: N.H.
- Thưa ông, vì sao ông quyết định gửi thư cho người đứng đầu Chính phủ khi đó là Thủ tướng Phan Văn Khải?
- Như trong thư gửi Thủ tướng lúc bấy giờ tôi đã thấy rằng nội dung của Đề án chuẩn bị quá sơ sài, không đủ luận cứ khoa học, các khái niệm có nhiều lầm lẫn, chưa thể xem là một đề án tiền khả thi. Thời điểm viết lá thư đó, tôi đã thôi chức phó ban được 4 năm. Tôi viết và gửi thư với tư cách là một thường dân thấy trách nhiệm phải góp ý kiến xây dựng khi phát hiện vấn đề bất ổn.
- Căn cứ vào đâu Giáo sư cho rằng Đề án 112 hoàn toàn bất cập trong tổ chức chỉ đạo?
- Bản thân tôi, sau những năm công tác tại Ban chỉ đạo Chương trình quốc gia về CNTT, tôi đã bỏ nhiều công sức nghiên cứu về ứng dụng tin học trong quản lý nhà nước. Tôi khẳng định đó là vấn đề cực khó.
Khi đọc bản Đề án và những phụ lục dự toán kinh phí cho nó, tôi đã có linh cảm bất ổn, băn khoăn... Khi xây dựng một đề án như vậy, người ta phải hình dung được sản phẩm của đề án phải là những cái gì, nếu đó là xây dựng một hệ thống thông tin thì phải hình dung được hệ thống thông tin đó có cấu trúc ra sao, các dòng thông tin vận hành thế nào, thu thập thông tin đầu vào là những gì và sẽ cung cấp các thông tin đầu ra là những gì để đáp ứng những yêu cầu gì của người quản lý,v.v... Nhưng nghiên cứu bản Đề án thì tôi thấy người viết không hề có ý niệm gì về sự cần thiết đề cập đến những vấn đề này, trong khi đó lại đề cập nhiều đến mua sắm máy móc, thiết bị. Cảm giác của tôi là họ viết chỉ để cho có.
- Vậy khi gửi thư góp ý, ông có những hy vọng gì?
- Tôi hy vọng những người có trách nhiệm sẽ mời các chuyên gia đến để hỏi và làm rõ thêm các vấn đề, đồng thời tham khảo ý kiến của những người khác để có những điều chỉnh nhất định. Tôi cũng xác định là để thực hiện tiếp tục một Đề án như vậy thì phải có phần kiểm điểm cái gì đã làm được và chưa được từ những việc tương tự trước đó... Nhưng tôi đã không nhận được phản hồi.
- Theo ông cần rút ra điều gì từ sự thất bại của Đề án 112 để triển khai thực hiện mục tiêu tin học hóa quản lý hành chính nhà nước ở giai đoạn tiếp theo?
- Tôi nghĩ rằng trước sau gì ta cũng phải thực hiện cho kỳ được công cuộc tin học hoá công tác quản lý hành chính nhà nước. Việc thực hiện công cuộc tin học hoá này không nhất thiết phải được tổ chức một cách tập trung vào một cơ quan chỉ đạo thống nhất, nhưng dù sao thì việc chỉ đạo và phối hợp chung đối với nhiều nội dung vẫn là cần thiết. Người chủ trì việc chỉ đạo đó cần có những hiểu biết nhất định về CNTT-TT, chủ yếu là về những khả năng ứng dụng của các công nghệ đó, nhưng nhất thiết phải là người có những hiểu biết sâu sắc về bản thân công tác quản lý, công tác cải cách hành chính,...tha thiết với sự nghiệp cải cách và đổi mới nền hành chính nước nhà theo hướng hiện đại hoá. Và tất nhiên, người chủ trì đó phải có khả năng tập hợp được cùng với mình một đội ngũ cán bộ, chuyên gia có năng lực, hiểu biết và tâm huyết với việc tin học hoá quản lý nhà nước.
Nguyễn Hằng thực hiện