Thông tin được ông Phạm Vương Bảo, Phó giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Sở Xây dựng), nêu tại hội nghị phản biện lộ trình và chính sách hỗ trợ chuyển đổi xe buýt ở thành phố sang sử dụng điện, năng lượng xanh, ngày 26/8.
Theo kế hoạch, từ năm 2025 tất cả tuyến buýt mở mới sẽ dùng xe điện, tiến tới thay thế toàn bộ vào 2030. Với yêu cầu trên, trong 5 năm tới tại thành phố sẽ có gần 3.200 xe buýt điện, năng lượng xanh cần chuyển đổi, bao gồm cả tuyến hiện hữu và mở mới với tổng kinh phí đầu tư ước tính khoảng 13.511 tỷ đồng.
Thành phố dự kiến hỗ trợ doanh nghiệp vay tối đa 85% vốn đầu tư (không quá 300 tỷ đồng/dự án), lãi suất 3% trong 7 năm. Với hạ tầng trạm sạc, phần xây dựng được hỗ trợ 70%, thiết bị 85%. Khi thực hiện các phương án trên, ngân sách thành phố dự kiến chi hơn 3.600 tỷ đồng. Trong đó, hơn 2.000 tỷ dành cho hỗ trợ lãi vay chuyển đổi xe buýt, còn lại phục vụ xây dựng trạm sạc bằng vốn đầu tư công và hỗ trợ lãi vay cho các doanh nghiệp tham gia xây hạ tầng trạm sạc.
Xe buýt điện kết nối metro Bến Thành - Suối Tiên. Ảnh: Quỳnh Trần
Bà Ung Thị Xuân Hương, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật (Ủy ban MTTQ Việt Nam TP HCM), cho rằng chuyển đổi xe buýt sang điện là cần thiết nhưng thời gian chỉ còn 5 năm là quá gấp rút. "Lộ trình này sớm hơn 20 năm so với mục tiêu Chính phủ đề ra, nên cân nhắc kéo dài thêm", bà Hương nói, đồng thời lưu ý đề án chưa làm rõ phương án xử lý xe buýt cũ để giảm thiệt hại cho doanh nghiệp.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP HCM, cũng cho rằng chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu, song cho rằng chính sách hiện tại chỉ phù hợp với doanh nghiệp lớn có tài sản bảo đảm, còn hợp tác xã nhỏ khó tiếp cận. "Chi phí thay pin chiếm 30-50% giá trị xe, phát sinh sau 3-7 năm, là áp lực tài chính lớn", ông nói.
Dẫn kinh nghiệm từ Thâm Quyến (Trung Quốc), ông Hậu đề xuất thành phố nghiên cứu thêm các mô hình linh hoạt như dịch vụ cho thuê pin. Doanh nghiệp vận tải chỉ cần mua xe, sau đó trả phí thuê pin hàng tháng, giúp giảm 40-50% chi phí đầu tư ban đầu. Đồng thời, ông cũng gợi ý triển khai trạm hoán đổi pin, giúp xe buýt chỉ mất vài phút để đổi pin thay vì sạc, qua đó duy trì hiệu suất hoạt động và giảm áp lực lên lưới điện giờ cao điểm.
Cũng theo ông Hậu, xe điện không phát thải khi vận hành nhưng gây ô nhiễm trong toàn bộ vòng đời, nhất là ở khâu sản xuất pin. Do đó, giải pháp xử lý pin thải cũng là yêu cầu cấp bách phải tính đến bởi ngoài xe buýt, nhiều loại xe khác cũng đang đẩy mạnh chuyển đổi sang điện.
"Chúng ta thúc đẩy phát triển xe điện nhưng thiếu kế hoạch xử lý pin thải sẽ tạo ra món nợ môi trường", ông cảnh báo.
Phó giám đốc Sở Xây dựng Bùi Hòa An nói, trong bối cảnh TP HCM mở rộng sau sáp nhập Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, vấn đề môi trường và giao thông trở thành thách thức lớn, đòi hỏi phát triển hệ thống xanh. Lãnh đạo sở cho biết sẽ tiếp thu ý kiến để hoàn thiện, trình HĐND thành phố xem xét.
Đề án nằm trong kế hoạch kiểm soát khí thải phương tiện tại TP HCM. Giai đoạn hai sẽ mở rộng sang các loại xe khác. Theo lộ trình dự kiến, thành phố sẽ thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ) tại khu vực trung tâm, Cần Giờ và Côn Đảo, từng bước hạn chế xe xăng dầu không đạt chuẩn chạy vào, dự kiến áp dụng từ 2026, trước mắt với xe máy kinh doanh dịch vụ và ôtô thương mại.
Giang Anh