18 tuổi, tôi chưa một lần cố gắng nhớ về tuổi thơ của mình. Chẳng phải vì nó không đẹp, mà chỉ bởi vì những ký ức đó mang trên mình những vết xước với hình hài kỳ dị.
Nói về tuổi thơ, tôi thấy người ta nhắc tới những cánh đồng bạt ngàn hương lúa, những buổi chiều rong ruổi khắp xóm làng. Còn tôi, tuổi thơ của tôi gắn liền với hình ảnh người đàn bà gầy gò, ốm yếu, khuôn mặt đầy nếp nhăn luôn cố gắng mỉm cười. Người đàn bà đó khó tính, và nói nhiều lắm. Hễ mỗi lần đi đâu về, thấy cái gì bà ấy cũng la mắng đủ điều. Nên đâm ra tôi phát ngán, tôi từng chán phải nhìn thấy bà mỗi ngày, tôi ghét phải nghe bà càu nhàu về mọi chuyện.
Người đàn bà đó cũng “tham lam” lắm. Bà làm việc quanh năm suốt tháng để kiếm tiền mà không nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi. Bà ra khỏi nhà khi người ta còn ngủ và trở về vào tối muộn. Tôi ghét việc phải nhìn bà nhặt nhạnh từng đồng tiền, ghét phải nhìn cái cách bà lặng lẽ bóp tay vào mỗi tối.
Bà ấy nói nhiều, nhưng lại hay im lặng trước những vấn đề của riêng mình. Có nhiều đêm, người đàn ông chung chăn gối với bà suốt hai mươi mấy năm say xỉn, rồi về đánh đập bà, bà chỉ im lặng chịu đựng, bà không la lên vì sợ bọn tôi mất ngủ. Rồi sáng hôm sau, thứ tôi nhìn thấy là vết bầm tím mà tôi ghét nhất. Tôi ghét nhìn bà cố gắng chịu đựng, ghét nhìn bà hy sinh nhiều như vậy. Bà rõ ràng có thể tự giải thoát chính mình, nhưng sao lại gồng mình chịu cái cảnh bị hành hạ ấy suốt mấy chục năm. Càng như vậy, tôi lại càng ghét người đàn ông vũ phu kia, cái người luôn lấy bà ra để giải tỏa căng thẳng của mình.
18 tuổi, nghĩa là tôi sống cùng với bà đã mười tám năm rồi, nhưng bà không hiểu tôi đâu, lúc nào cũng cấm cản tôi làm những điều mà tôi thích. Bà bắt tôi phải làm thế này, muốn tôi phải làm như thế kia. Có lẽ bà ít ở bên cạnh tôi nên không thể hiểu tôi muốn gì.
18 tuổi, khi tôi sắp cởi bỏ chiếc áo trắng của tuổi học trò thì tôi mới nhớ lại về cái ngày đầu tiên mình đi học. Chẳng có gì rõ ràng cả, tôi chỉ nhớ bạn bè tôi được ba mẹ dẫn tới trường, còn tôi thì một mình. Rồi vào ngày tổng kết, lúc khen thưởng, khi đọc danh sách, các bạn khác được khen, được tán thưởng, còn đến tôi thì im lặng lắm, vì tôi vẫn một mình. Cái cảm giác đó làm tôi ghét người đàn bà kia, tôi trách sao bà không dắt tôi đến trường vào ngày đầu tiên, sao bà không thưởng cho tôi khi tôi đạt học sinh xuất sắc.
18 tuổi, khi tôi chuẩn bị rời xa gia đình, chuẩn bị bước vào cuộc sống thật sự tôi mới tự hỏi rằng, người đàn bà kia sao lại làm những thứ mà tôi “ghét” đến như vậy?
Tôi tự hỏi, đó là cái cách mà những bà mẹ làm cho con mình sao? Các người mẹ đều khó tính, đều lam lũ và hy sinh cho con mình như bà ấy - mẹ tôi sao?
Không, chính xác đó là những gì một người mẹ nghèo khó cố gắng mang lại cuộc sống no đủ cho con mình.
Tất cả cũng chỉ vì cái nghèo, cái khổ. Túng thiếu làm con người ta trở nên khó tính, cộc cằn. Nếu không đủ yêu thương và sự thấu hiểu thì nghèo khó có thể khiến con người ta xa nhau. Mẹ tôi lúc nào cũng như vậy, trải dài suốt tuổi thơ tôi là hình ảnh người mẹ ốm yếu, dải nắng dầm mưa lo cho chúng tôi no đủ. Theo suốt tuổi thơ tôi là đôi mắt sâu hoắm, đang mờ dần theo thời gian. Đằng sau ánh mắt đó là gánh nặng mưu sinh, là nỗi lo những ngày trời trở gió. Và ẩn sau tất cả là thứ tình mẫu tử thiêng liêng mà mẹ dành cho chúng tôi.
Tôi từng căm ghét cái nghèo, tôi từng cầu mong mình được sinh ta trong một gia đình giàu có, được chu cấp đầy đủ, được đáp ứng tất cả các nhu cầu. Nhưng giờ đây, tôi thầm biết ơn cái nghịch cảnh đó đã khiến cho tôi biết thêm nhiều thứ. Tôi biết về thứ tình cảm ngọt ngào của mẹ, biết về cuộc sống mưu sinh vất cả mà con người ta phải trải qua. Tôi cảm ơn cái nghèo đã khiến tôi trở nên mạnh mẽ, giúp tôi biết tự đặt câu hỏi cho chính bản thân mình, rằng: “Để được… thì tôi phải làm gì?”.
Sự nghèo khó ám ảnh tuổi thơ thôi, nhưng còn lại trong ký ức là hình ảnh mẹ lam lũ, tảo tần. Tuổi thơ tôi đẹp một cách không vẹn toàn, nhưng nó hoàn toàn ảnh hưởng vào suy nghĩ của tôi.
Nhờ vào cái nghèo đói, nhờ vào sự hy sinh của người phụ nữ ấy, nhờ vào cái tuổi thơ “méo mó” ấy, tôi mới được là tôi của hôm nay, một tôi mười tám - độc lập, bản lĩnh và đầy tham vọng.
Phạm Thị Lệ Chi