Tại thành phố biên giới Ciudad Juarez ở Mexico, những đoàn người di cư hướng về phía bắc để vượt biên vào Mỹ ngày càng thưa dần. Các trại di cư cũng dần biến mất và rất ít người cố gắng vượt biên ở những khu vực xa xôi hẻo lánh để bắt đầu cuộc sống mới tại Mỹ.
"Cánh cửa đã đóng rồi", Yorman Briceno, người di cư Venezuela, nói tại nơi trú ẩn ở Ciudad Juarez, thành phố nằm đối diện El Paso, bang Texas ở bên kia biên giới.
Anh đã chờ đợi 6 tháng cho cuộc hẹn ngày 23/1 với giới chức nhập cư Mỹ để phỏng vấn xin tị nạn theo chương trình CBP One được triển khai dưới thời chính quyền tổng thống Joe Biden. Nhưng sau khi nhậm chức ngày 20/1, Tổng thống Donald Trump đã hủy bỏ chương trình đó và cuộc hẹn của Briceno bị đình chỉ vô thời hạn.
Chứng kiến những người nhập cư trái phép vào Mỹ bị giới chức nước này vây bắt trong các cuộc truy quét quy mô lớn và sau đó bị trục xuất tới nhà tù ở El Salvador, Briceno thậm chí không chắc bản thân còn muốn tới Mỹ nữa không.
"Không còn hy vọng nào để nhập cảnh hợp pháp nếu Tổng thống Trump còn tại nhiệm. Bất kỳ ai không thừa nhận như vậy đều đang nói dối", anh nói.
Yorman Briceno, người nhập cư Venezuela, tại Ciudad Juarez ở Mexico. Ảnh: WSJ
Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã cam kết đóng cửa biên giới với người nhập cư trái phép, khi Mỹ chứng kiến số vụ vượt biên cao kỷ lục dưới thời ông Biden. Sau khi ông Trump nhậm chức và thực hiện cam kết truy quét nhập cư, số vụ bắt người vượt biên trái phép giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 1960.
Tại một triển lãm thường niên về an ninh biên giới tại Phoenix ở bang Arizona đầu tháng này, các quan chức chính quyền Mỹ đã ăn mừng thành công của chiến dịch siết nhập cư.
Tom Homan, người phụ trách các vấn đề biên giới do ông Trump bổ nhiệm, ngày 8/4 cho hay số vụ vượt biên trái phép không bị bắt giữ, dựa trên manh mối về dấu chân và hình ảnh mà camera ghi lại, đã giảm xuống 41 trong ngày 7/4.
"41 là con số khá tốt. Nhưng chúng ta sẽ đưa nó về 0. Và khi đạt được mục tiêu đó, chúng ta sẽ lần đầu tiên trong lịch sử hoàn toàn kiểm soát hoạt động tại biên giới Mỹ", ông nói.
Lực lượng biên phòng Mỹ từng bắt 250.000 người vượt biên trái phép trong một tháng dưới thời chính quyền ông Biden. Con số này đã giảm xuống 48.000 vào tháng 12/2024, tháng cuối nhiệm kỳ của ông Biden. Tới tháng 3, con số này là hơn 7.000 người.
Chuyên gia về an ninh biên giới cho rằng tình trạng vượt biên thường giảm mỗi khi Mỹ thay đổi chính sách hoặc chính quyền, nhưng sẽ tăng nếu người di cư và những kẻ buôn người có biện pháp thích ứng. Song họ cũng thừa nhận xu hướng giảm mạnh như hiện tại là đáng kinh ngạc.
Chính quyền ông Trump nói rằng số vụ vượt biên giảm là nhờ quyết định triển khai hàng nghìn binh sĩ tới biên giới để tăng cường răn đe và kiểm soát, cũng như việc đóng ứng dụng đăng ký xin tị nạn CBP One. Kết quả là hàng chục nghìn người di cư đang chờ lịch hẹn bị mắc kẹt ở Mexico. Nhiều người trong số họ đã bắt đầu hành trình quay trở lại quê hương.
Bên cạnh đó, chính phủ Mỹ cũng đã gia tăng áp lực với chính phủ Mexico, khiến nước láng giềng nhất trí triển khai thêm lực lượng kiểm soát biên giới với Mỹ.
Những thành tựu về kiểm soát biên giới được xem là chiến thắng chính trị cho ông Trump ngay trong giai đoạn đầu nhiệm kỳ 2, theo giới quan sát. Theo cuộc thăm dò của WSJ hồi tháng 3, khoảng 53% cử tri tán thành cách xử lý an ninh biên giới của ông Trump và 43% phản đối.
Nhân viên nhà tù chuyển những người bị trục xuất khỏi Mỹ tới nhà tù CECOT tại Tecoluca, El Salvador ngày 16/3. Ảnh: AP
Cuộc thăm dò dư luận của CBS News thực hiện cuối tháng 3 cũng chỉ ra ông Trump nhận được ủng hộ mạnh mẽ nhất về chính sách kiểm soát nhập cư. 53% người được hỏi ủng hộ các biện pháp về nhập cư của ông Trump và 47% không tán thành.
"Nếu bạn muốn biết ông Trump nhận được bao nhiêu ủng hộ của dân chúng đối với chính sách nhập cư, hãy tập trung vào câu trả lời cho câu hỏi 'bạn đồng tình hay không tán thành chương trình truy tìm và trục xuất người nhập cư bất hợp pháp của chính quyền Trump?'. Câu hỏi đó nhận được 58% tán thành, câu trả lời ấn tượng đối với một tổng thống chỉ nhận được phiếu bầu của khoảng nửa số cử tri Mỹ hồi tháng 11/2024", Andrew R. Arthur, thành viên của Trung tâm Nghiên cứu Nhập cư ở Mỹ, cho hay.
Trong cuộc thăm dò cho Harvard/Harris tiến hành cùng tháng, nhập cư là vấn đề mà ông Trump được đánh giá cao nhất. 53% người được hỏi tán thành cách ông xử lý nhập cư. Cuộc thăm dò tương tự của Harvard/Harris hồi tháng 1 cho thấy chỉ có 34% người được hỏi ủng hộ cách làm của chính quyền ông Biden.
Theo Harvard/Harris, chính sách của ông Trump được ủng hộ nhất là "trục xuất những người nhập cư bất hợp pháp phạm tội", với 80% người được hỏi tán thành, trong đó có nhiều người thuộc đảng Dân chủ.
Chính sách "phong tỏa biên giới" bằng cách tăng cường biện pháp an ninh và ngăn vượt biên trái phép cũng nhận được 74% ủng hộ.
Dù hài lòng với những thành tựu ở biên giới, ông Homan cho hay Mỹ cần tăng cường nỗ lực trục xuất. "Chúng tôi phải tìm thấy những người vượt biên trái phép và phải đẩy mạnh chiến dịch của mình", ông nói.
Giới quan sát cho rằng bên cạnh những chính sách của chính quyền ông Trump, thành tựu về nhập cư cũng có sự đóng góp của chính quyền tiền nhiệm. Andrew Selee, chủ tịch Viện Chính sách Di cư ở Washington, cho hay những chính sách trong giai đoạn cuối nhiệm kỳ ông Biden đã mang tới cho ông Trump những công cụ hữu ích.
Mỹ năm ngoái đạt thỏa thuận cung cấp tài chính cho chính phủ Panama để ngăn chặn người di cư băng qua khu rừng rậm Darien Gap, tuyến đường quen thuộc nhưng đầy nguy hiểm với người tìm cách vượt biên vào Mỹ.
Quan chức chính quyền Biden đã thúc đẩy Mexico tăng cường biện pháp kiểm soát nhập cư vào đầu năm 2024, giảm tải số lượng người nhập cư lớn tại các khu biên giới giáp Mỹ. Cảnh sát bang Chihuahua của Mexico từ đó đã tăng cường tuần tra dọc biên giới với Mỹ.
Ông Donald Trump thăm biên giới phía nam Mỹ giáp Mexico hồi tháng 8/2024. Ảnh: AP
Một ngày gần đây, hơn chục cảnh sát Mexico mang theo súng trường khảo sát các lỗ hổng trên bức tường biên giới mà những kẻ buôn người tạo ra để đưa người vượt biên vào Mỹ.
"Chúng tôi đã thấy sự sụt giảm đáng kể về số người di cư", thanh tra Eduardo Esparza nói.
Leonel Ramos, 21 tuổi, cũng từng tìm kiếm giấc mơ Mỹ, nhưng giấc mơ đó chỉ kéo dài vài phút. Tháng trước, anh và một người hàng xóm ở thị trấn nghèo miền nam Mexico đã vượt qua tường biên giới đến Mỹ, nhưng nhanh chóng bị lực lượng biên phòng Mỹ bắt tại chỗ. Ramos bị giam 4 ngày trước khi bị đưa trở lại Mexico mà không được mang theo bất kỳ đồ đạc nào.
"Hiện tại, tôi không muốn vượt biên nữa", anh nói.
Thùy Lâm (Theo WSJ, CBS News, Reuters)